İtlər insanlar üçün ən sadiq dostlardan biridir və min illərdir ki, həyatımızda xüsusi bir yer tuturlar.
Azerforum.com bildirir ki, onların müxtəlif cinsləri, fərqli davranışları və unikal xüsusiyyətləri insanları hər zaman maraqlandırmışdır. Bu yazıda itlər haqqında çox da bilinməyən 10 maraqlı məlumatı sizinlə bölüşəcəyik. İtlərin davranışları, qavrama qabiliyyətləri və insanlarla qurduqları əlaqələr haqqında öyrənəcəksiniz. Bu məlumatlar itlərə olan sevginizi daha da artıracaq və onları daha yaxşı başa düşməyinizə kömək edəcək.
1. İtlərin qoxu hissi insanlardan 40 dəfə güclüdür
İtlərin qoxu hissi onların ən güclü duyğularından biridir və insanlardan təxminən 40 dəfə daha güclüdür. Bu üstünlük itlərin burunlarında 300 milyon qoxu reseptorunun olması ilə bağlıdır, halbuki insanlarda bu rəqəm yalnız 5 milyondur. İtlər fərqli qoxuları çox dəqiq şəkildə ayırd edə bilirlər və bu qabiliyyət onların axtarış, xilasetmə və ovçuluq kimi sahələrdə uğurlu olmasına səbəb olur. İtlərin qoxu hissi onları narkotik, partlayıcı maddələr və hətta bəzi tibbi vəziyyətləri, məsələn, xərçəng və diabet kimi xəstəlikləri aşkarlamaqda istifadə etməyə imkan verir. Onların qoxu yaddaşı da çox güclüdür və illər sonra belə bir dəfə tanıdıqları qoxuları tanıya bilirlər. Bu onların sahiblərini və ətraflarını tanımaqda da mühüm rol oynayır. İtlər qoxular vasitəsilə yalnız ətraflarını tanımır, həm də digər itlərin və heyvanların hisslərini başa düşə bilirlər. Qoxu vasitəsilə digər itlərin cinsiyyətini, yaşını və hətta emosional vəziyyətini anlamaq mümkündür. Bu onların sosial əlaqələr qurma qabiliyyətini də artırır. İtlərin qoxu hissi onların dünyanı necə qavradığını və insanlarla əlaqə qurarkən nə qədər incə düşüncəli olduqlarını göstərir.
2. İtlər əhvalınızı hiss edə bilirlər
İtlər sahiblərinin əhval-ruhiyyəsini hiss etməkdə çox bacarıqlıdırlar və bu xüsusiyyət onları insanlara emosional dəstək verən ideal dostlara çevirir. İtlər insanların üz ifadələrini, səs tonunu və bədən dilini diqqətlə izləyərək sahibinin xoşbəxt, kədərli, ya da narahat olduğunu anlayırlar. Onlar sahibinin əhvalının dəyişdiyini hiss etdikdə ona yaxınlaşaraq onu rahatlatmağa çalışır və yanında olurlar. Bu itlərin sahibinə olan bağlılığını və onların emosional həssaslığını göstərir. Eyni zamanda, itlər insanın qəlbinin sürətini və tərləmə kimi fiziki reaksiyalarını da qavrayırlar, bu da onların sahiblərinin stress və qorxu kimi hisslərini tanımasına imkan verir. Bu xüsusiyyət itləri yalnız fiziki baxımdan deyil, həm də emosional baxımdan insanlara dəstək olmaqda güclü edir. İtlərin bu xüsusiyyəti onların emosional terapiyada və ruhi sağlamlıq sahəsində istifadə edilməsini mümkün edir. Həmçinin, itlərin insanların üz ifadələrini oxuma qabiliyyəti onları fərqli vəziyyətlərdə uyğun davranmağa istiqamətləndirir. Bu səbəbdən də itlər depressiya, stress və narahatlıq kimi emosional vəziyyətləri olan insanlara böyük dəstək verir və onların emosional vəziyyətini yaxşılaşdırır.
3. İtlər dünyanı rəngli görürlər
Bir çox insan itlərin dünyanı yalnız qara və ağ rənglərdə gördüyünü düşünür, lakin bu yanlışdır. İtlər də rəngli dünyanı görürlər, lakin onların rəng spektri bizimkindən daha məhduddur. İtlər əsasən mavi və sarı rəngləri ayıra bilirlər, lakin qırmızı və yaşıl rəngləri boz kimi görürlər. Bu fərqli rəng görmə qabiliyyəti itlərin həyatında böyük bir maneə yaratmır, çünki onlar əsasən qoxu, hərəkət və işıq səviyyələrinə əsaslanaraq ətraf mühiti qavrayırlar. İtlər üçün əsas diqqət cəlb edən şey obyektin hərəkət etməsi və ya onun qoxusunun xüsusi olmasıdır. Bu xüsusiyyət itlərin ovlama, oyun oynama və gündəlik həyatlarında qarşılaşdıqları tapşırıqları yerinə yetirmələrinə kömək edir. İtlərin rəng görmə qabiliyyətinin bizimkindən fərqli olması onların qidaları seçmə, insanlarla ünsiyyət və ətraf mühitlə əlaqə qurma üsullarına da təsir edir. Rəng görmələri daha məhdud olsa da, bu itlərin yaşamaq üçün lazım olan əsas duyğuları itirmədiklərini göstərir. İtlərin dünyanı necə gördüklərini bilmək sahiblərə onlarla daha yaxşı ünsiyyət qurmaq və təlim prosesində daha uğurlu olmaq üçün kömək edir. Bu, həm də itlərin vizual stimullara necə reaksiya verdiyini və rənglərin onların həyatında nə qədər rol oynadığını anlamağa imkan verir.
4. İtlərin dili insanların dilini anlamaq üzrə tərbiyə oluna bilər
İtlə, insanların dilini öyrənməkdə olduqca bacarıqlıdırlar və müəyyən sözləri və əmrləri yadda saxlaya bilirlər. Təcrübələr göstərir ki, itlər təxminən 150 söz və əmri yadda saxlayaraq onları anlaya bilirlər. Onların anlama qabiliyyəti daha çox sahibinin səs tonuna, üz ifadələrinə və bədən dilinə əsaslanır. Bu xüsusiyyət itləri təlim almağa və müxtəlif əmrləri icra etməyə çox uyğun edir. İtlər mükafatlandırma, təkrar və müsbət təsir üsulları ilə öyrədilərək, təkcə sadə əmrləri deyil, həm də daha mürəkkəb tapşırıqları başa düşür və yerinə yetirirlər. Təlim prosesində itlər əmr verməkdən əlavə, sahibinin hiss və duyğularını da anlayaraq müvafiq reaksiya göstərə bilirlər. Bu qabiliyyət onları sosial olaraq daha uyğun və təlim baxımından daha çevik edir. İtlərin bu xüsusiyyətləri onların insanların ən yaxşı dostları olmasına səbəb olan əsas faktorlardan biridir. Təlim və əmrləri öyrənmə itlərin mental olaraq aktiv qalmasına və beyin fəaliyyətlərinin stimullaşdırılmasına kömək edir. Bu təlimlər itlərin həm sosial həyatda, həm də sahibləri ilə əlaqələrində uğurlu olmasına imkan yaradır.
5. İtlərin ürək döyüntüləri sahibinin yanında azalır
İtlər sahibləri ilə birgə olduqda daha rahat və sakit hiss edirlər, bu da onların fiziki reaksiyalarında əks olunur. Araşdırmalar göstərir ki, itlərin ürək döyüntüləri sahibləri ilə birlikdə olduqda azalır və bu onların stress səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə əlaqədardır. İtlərin bu fiziki reaksiyası onların sahiblərinə qarşı güclü emosional bağlılığının və güvəninin göstəricisidir. Həmçinin, sahiblərinin də ürək döyüntüləri itlərlə olduqda normallaşır və bu insanların da itlərdən emosional dəstək aldığını göstərir. İtlər sahibləri ilə birlikdə olarkən onların emosional vəziyyətini də normallaşdırır, bu səbəbdən də itlərin stresi azaldıcı təsiri olduğu elmi tədqiqatlarla sübut edilmişdir. İtlərin sahibləri ilə bu qarşılıqlı təsiri onların ruhi və fiziki sağlamlıq baxımından nə qədər faydalı olduğunu göstərir. İtlər sahiblərinə sadiqlik, sevgi və güvən hissi bəxş edir ki, bu da onların emosional dəyərini daha da artırır. İtlərin emosional dəstəyi onların sahibləri üçün bəzən heç kimdən ala bilmədikləri xüsusi bir dəstək formasına çevrilir. Bu qarşılıqlı əlaqə itlərin yalnız ev heyvanı olmaqdan çox insanın həyat yoldaşı, dostu və dəstəkçisi olduğunu sübut edir.
6. İtlər insanlardan daha tez yuxuya gedirlər
İtlər insanların yuxuya getmə vaxtından daha sürətlə yuxuya dalırlar və onların yuxu fazaları daha qısa müddətdə dəyişir. İtlər gündə orta hesabla 12-14 saat yuxu yatırlar, amma onların yuxu dövrləri insanlardan fərqli olaraq qısadır və daha tez-tez dəyişir. Bu sürətli yuxuya keçiş onların ətraf mühitdəki dəyişikliklərə tez reaksiya verməsini mümkün edir və onları hər an oyanmağa hazır saxlayır. Yuxu zamanı itlər həm dərin, həm də yüngül yuxu fazalarını tez-tez yaşayırlar ki, bu da onları daim həssas saxlayır. Onların qısa yuxu fazaları ətraf mühitdən gələn təhlükələri və ya dəyişiklikləri daha tez dərk etmələrini təmin edir. Bu xüsusiyyət itlərin sahibini qorumaq və hər zaman hazır olmaq üçün bioloji olaraq uyğunlaşdıqlarını göstərir. İtlərin yuxu müddətləri və fazaları onların fiziki və zehni sağlamlığını qorumaq üçün vacibdir. Yaxşı yuxu almayan itlərdə davranış problemləri, narahatlıq və hətta fiziki sağlamlıq problemləri yarana bilər. İtlərin yuxu ehtiyacları onların yaşına, cinsinə və gündəlik fiziki aktivliyinə görə də dəyişir. Gənc itlər və yaşlı itlər daha çox yuxuya ehtiyac duyur, lakin hər bir it üçün yuxu dincəlmək və bərpa olunmaq üçün vacibdir. Bu səbəbdən sahiblərin itlərinin yuxu mühitini rahat və sakit etməsi onların ümumi sağlamlığına müsbət təsir göstərəcəkdir.
7. İtlər sosial varlıqdır və yalnızlıqdan çəkinirlər
İtlər təbiətən sosial canlılardır və insanların və ya digər heyvanların əhatəsində olmaqdan böyük məmnuniyyət duyurlar. Onlar sürü heyvanları olaraq təbiətdə yaşadıqları üçün tək qalmaqdan xoşlanmırlar və yalnızlıq onları stress və narahatlığa məruz qoya bilər. Uzun müddət tək qaldıqda itlərdə davranış problemləri, narahatlıq və hətta depresiya inkişaf edə bilər. İtlər sahibləri ilə oynamaq, gəzmək və ünsiyyətdə olmaq üçün müxtəlif yollarla onlara yaxınlaşmağa çalışır və sosiallaşmağa can atırlar. Onların sosiallıq ehtiyacı, sahibləri ilə vaxt keçirmək və onlarla oyun oynamaq kimi fəaliyyətlərdən böyük zövq almalarına səbəb olur. İtlər yalnız sahibləri ilə deyil, digər itlər və heyvanlarla da ünsiyyətə meyilli olurlar. Bu sosial davranışlar onların daha xoşbəxt və sağlam olmasına səbəb olur, eyni zamanda sahiblərinin də məmnuniyyətini artırır. İtlər yalnızlıqdan qaçmaq üçün sahiblərini hər zaman yanında istər və onlara olan bağlılıqları zaman keçdikcə daha da möhkəmlənər. Sosial təbiətləri sayəsində itlər insanlarla qurduqları bağları hər zaman gücləndirir və onların həyatlarında əvəzsiz bir rol oynayır. Bu səbəbdən də itlərin sosial ehtiyaclarını qarşılamaq və onları uzun müddət tək qoymamaq onların rifahı üçün son dərəcə vacibdir.
8. İtlər ünsiyyət üçün fərqli səs tonlarından istifadə edir
İtlər müxtəlif səslər, bədən dili və jestlərlə ünsiyyət qururlar, bu da onların hisslərini və fikirlərini ifadə etmələrinə imkan verir. İtlərin səs tonu, havlaması, ulaması və iniltisi onların müxtəlif vəziyyətlərdə hansı emosiyada olduğunu anlamağımıza kömək edir. Məsələn, itlərin havlaması xəbərdarlıq, həyəcan, narahatlıq və ya sadəcə diqqət cəlb etmək məqsədi daşıya bilər. Ulama isə əsasən uzaq məsafədən əlaqə qurmaq və ya narahatlıq ifadə etmək üçün istifadə olunur. Bəzi it cinsləri, məsələn, Husky və ya Malamutlar, xüsusilə ulamağa meyillidir və bu səsləri təbii yolla çıxarmaq onların kommunikasiya vasitəsidir. İtlərin bədən dilləri də onların ünsiyyət qurma metodlarından biridir. Qulaqların vəziyyəti, quyruq hərəkətləri və göz kontaktı onların hisslərini açıq şəkildə göstərir. Məsələn, quyruğun yüksəkdə və ya titrəyən vəziyyətdə olması sevinci, quyruğun ayaqların arasında sıxılması isə qorxu və ya utancaqlığı ifadə edir. Bütün bu müxtəlif ünsiyyət formaları itlərin nə qədər mürəkkəb və zəngin bir kommunikasiya sisteminə sahib olduğunu göstərir. Onların bu xüsusiyyəti sahibləri ilə daha dərin və mənalı bir əlaqə qurmağa imkan verir. İtlərin səs tonlarını və bədən dillərini anlamaq, sahiblərə onların ehtiyaclarını və hisslərini başa düşməkdə böyük kömək edir.
9. İtlərin orta yaş həddləri cinslərə görə dəyişir
İtlərin ömrü onların cinslərinə və fiziki xüsusiyyətlərinə görə əhəmiyyətli dərəcədə dəyişir. Kiçik ölçülü itlər, məsələn, Chihuahua və ya Dachshund kimi cinslər, ümumiyyətlə, daha uzun, yəni 15 ildən çox yaşaya bilirlər. Böyük ölçülü itlər, məsələn, Danua və ya Saint Bernard kimi cinslər isə orta hesabla 7-10 il ömür sürürlər. Bu fərq böyük cins itlərin daha tez böyüməsi və fiziki olaraq daha çox yük daşımaları ilə əlaqədardır. Böyük itlərin orqanizmində daha çox fiziki təzyiq və stress olduğu üçün onların sağlamlığı da daha tez pozula bilər. İtlərin ömrünü uzatmaq üçün onlara düzgün qidalanma, nizamlı fiziki fəaliyyət və müntəzəm veterinar nəzarəti çox vacibdir. Həmçinin, genetik faktorlara və bəzi irsi xəstəliklərə meyllilik də onların ömrünə təsir edə bilər. Bəzi it cinsləri genetik olaraq müəyyən xəstəliklərə daha çox meyilli olur ki, bu da onların ömür uzunluğuna təsir edir. İtlərin yaşlanma prosesi onlara göstərilən qayğı və onların yaşayış mühiti ilə də sıx bağlıdır. Sahiblərin itlərinə düzgün qayğı göstərməsi və onları sevməsi itlərin daha sağlam və uzun ömür sürməsinə kömək edir.
10. İtlər inkişaf edə bilməsi üçün müntəzəm təlimə ehtiyac duyurlar
İtlərin intellektual və fiziki inkişafı üçün müntəzəm təlim çox vacibdir və bu onların davranışlarının yaxşılaşdırılmasına və sosiallaşmalarına kömək edir. Təlimlər itlərin nizamlı olmasını, sahibinin əmrlərinə qulaq asmasını və gündəlik həyatda daha uyğun davranmasını təmin edir. Bu təlimlər yalnız əmrləri öyrətməklə kifayətlənmir, eyni zamanda itlərin beyinlərini aktiv saxlayır və onların mentallığını gücləndirir. Mükafatlandırma, pozitiv təsir və təkrar üsulları ilə itlər sadə əmrlərdən tutmuş mürəkkəb hərəkətlərə qədər bir çox tapşırığı öyrənə bilirlər. İtlər təlim almadıqda cansıxıcılıq və narahatlıq kimi mənfi davranışlar nümayiş etdirə bilərlər ki, bu da onların sosial uyğunlaşmasına mane ola bilər. Təlim itlərin sahibləri ilə daha güclü bağ qurmasına və qarşılıqlı inamın yaranmasına imkan verir. Eyni zamanda, təlimlərin sosiallaşma tərəfi itlərin digər heyvanlar və insanlar ilə əlaqələrini gücləndirir. Bu onların ictimai mühitlərdə daha uyğun və özünü rahat hiss etməsinə səbəb olur. Təlim prosesi həm itlər, həm də sahibləri üçün faydalıdır və onların gündəlik həyatını asanlaşdırır. Təlimli itlər həm evdə, həm də ictimai yerlərdə daha yaxşı davranışlar nümayiş etdirir və sahiblərinin onlarla daha rahat bir həyat yaşamasını təmin edir.
