BMT-nin bu ilki iqlim sammiti, iki həftəlik gərgin danışıqlardan sonra, təyin edilən müddətdən iki gün keçsə də, iqlim maliyyələşdirilməsi ilə bağlı razılaşma ilə nəticələnib.
Bakıda, Azərbaycanın paytaxtında keçirilən COP29 sammitindən əsas məqamlar.
İQLİM ÜÇÜN PUL AZDIR
Sammitin əsas gündəliyi – qlobal iqlim maliyyələşdirilməsi üçün yeni illik hədəfin müəyyən edilməsi – ölkələr arasında iki həftəlik müzakirələrə səbəb oldu.
2035-ci ilə qədər illik 300 milyard dollar məbləğində razılaşma əldə olunsa da, bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələr bu məbləğin yetərsiz olduğunu bildirdi.
Onlar həmçinin 2035-ci ilə təyin edilən son tarixin dünyanın təmiz enerji keçidini gecikdirəcəyi barədə xəbərdar etdilər.
Bəzi ölkələr, o cümlədən Hindistan, zəngin ölkələri məsuliyyəti inkişaf etməkdə olan ölkələrin də boynuna yıxmağa çalışmaqda tənqid etdilər.
TRAMPIN SEÇİLMƏSİ SAMMİTİN GEDİŞİNƏ TƏSİR ETDİ
Donald Tramp hələ vəzifəyə başlamasa da, 5 noyabr prezident seçkilərində iqlim skeptikinin qələbəsi COP29-un atmosferini pozdu.
Tramp ABŞ-ı qlobal iqlim səylərindən çıxaracağına söz verib və enerji naziri vəzifəsinə iqlim skeptikini təyin edib.
ABŞ tarixi olaraq iqlimi ən çox çirkləndirən və iqlim dəyişikliyindən ən çox məsul olan ölkə kimi COP29-da az rol oynadı və maliyyə hədəfinin müəyyənləşdirilməsində səylərini məhdudlaşdırdı.
KARBON KREDİTLƏRİNƏ YAŞIL İŞIQ
Təxminən onillik bir müddətdən sonra karbon kreditləri üçün qaydalar dəsti hazırlanaraq qəbul edildi və ölkələrə emissiyalarını kompensasiya etmək və ya karbon bazarında ticarət aparmaq üçün bu kreditlərdən istifadə imkanı yaradıldı.
Reyestr quruluşu və şəffaflıq öhdəliklərinin daha artıq işlənməsinə ehtiyac olsa da bu razılaşmanın qəbul ediləməsi və iqlim mübarizəsinə milyardlarla dollar cəlb etməsi gələcək üçün ümid yaratdı.
COP PROSESİNƏ ŞÜBHƏLƏR
İllərlə davam edən iqlim razılaşmalarına baxmayaraq, ölkələr həyəcan təbili çalaraq istixana qazı emissiyalarının və qlobal temperaturun artmaqda davam etdiyini bildirdi.
Həmçinin, ekstremal hava şəraiti ölkələri daha da ağır vəziyyətə salır, bu da iqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin sürətini azaldır. 2024-cü il indiyədək ən isti il kimi qeydə alına bilər, çünki iqlim dəyişikliyinin təsirləri isə gözləniləndən daha sürətli yayılır.
Afrikada genişmiqyaslı daşqınlar minlərlə insanın ölümünə və milyonlarla insanın aclıqla üzləşməsinə səbəb olub. Asiyada ölümcül torpaq sürüşmələri kəndləri məhv edib. Cənubi Amerikada quraqlıq çayların – mühüm nəqliyyat yollarının – qurumasına və dolanışıq vasitələrinin məhv olmasına, İspaniya və ABŞ-da yağışların yaratdığı daşqınlar yüzlərlə insanın ölümünə və milyardlarla dollar iqtisadi zərərə səbəb olub.
TİCARƏT GƏRGİNLİKLƏRİ
İnkişaf etməkdə olan ölkələr COP29-da iqlimlə bağlı ticarət maneələrinin müzakirəsini açmağa çalışdı və iddia etdi ki, zəngin ölkələrin tətbiq etdiyi bahalı ticarət siyasəti onların yaşıl iqtisadiyyata keçidini çətinləşdirir.
Xüsusi diqqət Avropanın planlaşdırdığı karbon sərhəd vergisinə (CBAM) yönəldi. Lakin Trampın bütün idxalata geniş tariflər tətbiq etmək perspektivi də eyni dərəcədə narahatlıq doğurdu.
BMT iqlim orqanı bu məsələni gələcək sammitlərin gündəliyinə əlavə etməyə razılaşdı.
ƏNƏNƏVİL YANACAQ MARAQLARI
OPEC-in baş katibi və Azərbaycanın prezidenti sammitdə neft və qaz ehtiyatlarını "Tanrının hədiyyəsi” adlandırdı.
Nəticədə, sammit keçən ilki COP28-də neft və qazdan uzaqlaşmaq və bərpa olunan enerji gücünü üç dəfə artırmaq barədə əldə olunan vədləri inkişaf etdirmək üçün addımlar atmadan yekunlaşdı.
Bir çox danışıq iştirakçıları bunu uğursuzluq və ənənəvi yanacaq maraqlarının iqlim danışıqlarına üstün gəldiyinin göstəricisi kimi qiymətləndirdilər.
N.Təbrizli
www.anews.az
