Orta Dəhliz beynəlxalq ticarət və logistika sahəsində mövqeyini hər keçən gün daha da möhkəmləndirir. Bu strateji marşrut Asiyanı Avropa ilə birləşdirərək qlobal iqtisadi münasibətlərin inkişafında mühüm rol oynayır. Azərbaycanın da daxil olduğu bu ticarət yolu yükdaşımaların həcminin artması ilə paralel olaraq regional və beynəlxalq əlaqələri yeni bir səviyyəyə qaldırır. Orta Dəhlizin inkişafı yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi baxımdan əhəmiyyətlidir.
Azərbaycan Orta Dəhlizin inkişafında mühüm rol oynayır. Azərbaycanın tranzit marşrutlarının inkişafına verdiyi önəm Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən bir çox strateji layihələrdə öz əksini tapır. Xüsusilə nəqliyyat infrastrukturunun yenilənməsi və genişləndirilməsi məqsədilə icra edilən layihələr Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərində mövqeyini daha da gücləndirmişdir.
Bakı–Tbilisi–Qars dəmir yolu xəttinin genişləndirilməsi yük axınının sürətlənməsinə və yük daşımalarının səmərəliliyinin artırılmasına xidmət edib. Yük ötürücülük qabiliyyətinin artırılması Şərq-Qərb marşrutunun daha effektiv istifadəsini təmin edir. Bu layihələr Orta Dəhlizin Azərbaycanın tranzit potensialını maksimum səviyyəyə çatdırmasına imkan yaratmışdır. Bu inkişaf Çin ilə iqtisadi əlaqələrin möhkəmlənməsi ilə paralel olaraq regiondakı ticarət əlaqələrini daha da gücləndirir. Azərbaycan ilə Çin arasında iqtisadi və nəqliyyat əlaqələri son illərdə sürətlə inkişaf edib. 2024-cü ilin əvvəlindən etibarən Çindən Azərbaycana yola salınan konteyner blok-qatarlarının sayı ilin sonuna qədər 300-dən çox olacaq. Bu rəqəmin 2025-ci ilə qədər 1000-ə çatması nəzərdə tutulur. Bu isə Orta Dəhliz vasitəsilə həyata keçirilən yükdaşımaların səmərəliliyini artırır və həmçinin Azərbaycanın beynəlxalq ticarət əlaqələrindəki mövqeyini gücləndirir.
Bu dinamik inkişaf Çinin "Bir kəmər, bir yol" təşəbbüsünün güclənməsi ilə daha da sürətlənir. Bu təşəbbüs dünyanın ən iddialı iqtisadi layihələrindən biri olaraq 65 ölkəni və qlobal daxili məhsulun 40%-ni əhatə edir. Bu çərçivədə Orta Dəhlizin inkişafına investisiyalar qoyulub və yeni layihələr həyata keçirilib. Azərbaycan bu təşəbbüsə öz aktiv qatqılarını verərək vahid tarif sistemini tətbiq edib və "vahid pəncərə" prinsipini həyata keçirib. Xəzər dənizi vasitəsilə yüklərin daşınmasında müasir logistika sistemlərinin tətbiqi Azərbaycanın beynəlxalq tranzit marşrutlarındakı mövqeyini daha da möhkəmləndirir. Bu inkişafın təbii davamı olaraq Zəngəzur dəhlizi və Naxçıvanın əhəmiyyəti önə çıxır. Orta Dəhlizin inkişafında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən Zəngəzur dəhlizinin yaradılması Naxçıvan ilə quru əlaqələrin bərpası və regionda ticarət əlaqələrinin daha da genişlənməsinə imkan verəcək. Zəngəzur dəhlizinin həyata keçirilməsi Azərbaycanın Avropa ilə Asiya arasındakı strateji mövqeyini daha da gücləndirəcək. Bu layihə yalnız ticarət əlaqələrini deyil, həm də regionun iqtisadi və siyasi mənzərəsini dəyişdirəcək. Zəngəzur dəhlizinin inkişafı Orta Dəhlizin iqtisadi və siyasi əhəmiyyətini daha da artırır. Orta Dəhliz yalnız iqtisadi baxımdan deyil, həm də siyasi cəhətdən strateji bir əhəmiyyətə malikdir. Bu marşrut Asiya ilə Avropa arasında geosiyasi əlaqələri gücləndirən mühüm bir körpü rolunu oynayır. Azərbaycanın güclənən tranzit mövqeyi regionun iqtisadi baxımdan əhəmiyyətini artırır, eyni zamanda, bu dəhliz vasitəsilə həyata keçirilən layihələr mədəni və siyasi əlaqələrin inkişafına da töhfə verir.
Bu inkişaflar rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi ilə daha da möhkəmlənir. Yüksək səviyyəli xidmətlər təqdim etmək məqsədilə Azərbaycanın nəqliyyat sektorunda müasir rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi genişlənir. “ADY Ekspress” MMC-nin birləşdirilməsi konteyner və multimodal daşımaların səmərəliliyini artırır və müştərilərə daha sürətli və etibarlı xidmətlər təqdim edir. Bu, Azərbaycanın nəqliyyat sektorunun rəqabət qabiliyyətinin artmasına və yükdaşımaların şəffaflıq və təhlükəsizliyinin artırılmasına imkan verir. Bu istiqamətdə 2030-cu ilə doğru proqnozlar daha da nikbindir. Dünya Bankının proqnozlarına görə, 2030-cu ilə qədər Çin ilə Avropa İttifaqı arasında ticarət dövriyyəsinin 30% artacağı gözlənilir. Bu artımın əsas səbəbi Orta Dəhliz və digər tranzit marşrutlarının inkişafıdır. Çin və Avropa arasında təxminən 9 min kilometr məsafə olsa da Orta Dəhliz bu məsafəni qısaldaraq daha sürətli və səmərəli daşımalar təmin edəcək. Azərbaycanın bu marşrutdakı rolu ticarət əlaqələrinin və iqtisadi inkişafın sürətlənməsinə müsbət təsir göstərəcək. Azərbaycan 30 il işğal altında olan torpaqlarını azad etdikdən sonra regionun iqtisadi inkişafında mühüm rol oynamağa başlayıb. Bu Zəfər Azərbaycanın Asiya ilə Avropa arasındakı əsas tranzit mərkəzlərindən biri olmasını təmin edib. 2020-ci ildən başlayaraq Orta Dəhlizlə Türkiyədən Çinə müntəzəm konteyner daşımaları həyata keçirilir və bu proses daha da genişlənir. Nəticə etibarilə Orta Dəhliz Azərbaycanın beynəlxalq ticarət və nəqliyyat sahəsindəki strateji mövqeyini möhkəmləndirən və regional əməkdaşlığın inkişafına təkan verən bir layihədir. 2030-cu ilə qədər bu marşrutun inkişafı yalnız Azərbaycanın deyil, bütün regionun iqtisadiyyatına mühüm töhfələr verəcək. Bu proses, eyni zamanda, Azərbaycanın qlobal logistika və ticarət şəbəkəsindəki mövqeyini daha da gücləndirəcək, ölkənin iqtisadi və siyasi gücünü artıracaq.
Nigar Orucova, “İki sahil”
