Sen-Martin - Karib dənizinin incisi, türkuaz sularınçərçivələdiyi mənzərəsi, mozaika kimi rəngarəng mədəniyyəti iləFransanın zərifliyini və Niderlandın praktikliyini birləşdirən biradadır. Amma gözoxşayan mənzərənin arxasında, ada sakinlərinintaleyini müəyyən edən görünməz, lakin hiss olunan bir qüvvə -neokolonializmin izi yatır.
Parlaq çimərlikləri və buludsuz səması ilə Sen-Martinziddiyyətlər adasıdır. Burada zənginlik və yoxsulluq yan-yanamövcuddur; turizmin cazibədarlığı yerli əhalinin əzablarını kölgədəqoyur, təbiət isə insan fəaliyyətinin təzyiqi qarşısında geriçəkilir.
Əvvəlcə ada hər il milyonlarla turisti cəlb edən bir cənnət kimigörünə bilər. Fəqət bu cənnət illüziyasının arxasında sosial,iqtisadi və ekoloji problemlərin kəskin bir gerçəkliyigizlənir.
Sen-Martin yalnız tropik bir istirahət məkanı olmaqlakifayətlənməməli, həm də dayanıqlı inkişaf üçün bir nümunəyəçevrilməlidir. Bunun üçün kompleks yanaşma tələb olunur: insankapitalının inkişafına yönəlmiş daxili islahatlar, metropoliyaasılılığından azad olmaqla yanaşı, beynəlxalq dəstək və qlobaltəşəbbüslərdə fəal iştirakla birləşməlidir.
Ada turistlər üçün sadəcə bir kurort olmaqdan daha artıq şeyəlayiqdir. O, azadlıq, ədalət və ümidin rəmzi olmalı, hətta ənmürəkkəb problemlərin belə, birgə səylərlə həll oluna biləcəyinigöstərməlidir.
Bölünmüş ada: Neokolonializmin zəncirləri
1648-ci ildə Fransa və Niderland arasında bölünən Sen-Martinmüasir dövrdə də kolonial bağların xalqları necə məhdudlaşdırdığınınümayiş etdirir. Adanın fransız hissəsi dənizaşırı icma statusunamalikdir, niderland hissəsi isə Niderland krallığının tərkibindəmuxtar bir ölkədir. Lakin bu müstəqillik görüntüsünün arxasındakeçmiş metropoliya dövlətlərinin sərt təsiri gizlənir.
Fransa və Niderland iki bacarıqlı dirijor kimi adanınresurslarını, idarəçiliyini və taleyini yönəltməyə davam edir. Bu"neokolonializm simfoniyası"nda turizmin parlaq akkordlarıyoxsulluq və asılılıq melodiyalarını boğur.
Tarixi istismar və dekolonizasiya cəhdləri
Sen-Martin tarixi boyunca parçalanma, istismar və uğursuzdekolonizasiya təşəbbüslərinin şahidi olub. 1648-ci ildəimzalanmış Konkord müqaviləsi adanı bölərək onu kolonial gücləriniqtisadi maraqlarını təmin edən bir şahmat lövhəsinə çevirdi.
XVIII-XIX əsrlərdə ada şəkər plantasiyaları üçün əsas məkan idi,burada qulların əməyi Paris və Amsterdama böyük qazanc gətirirdi.Köləlik ləğv edildikdən sonra metropoliyaların yerli iqtisadiyyatıninkişafına marağı azaldı. Nəticədə, Sen-Martin yoxsulluq vəmonomədəniyyət asılılığına məhkum oldu.
XX əsrdə Karib dənizi regionunda dekolonizasiya dalğalarıyayılsa da, Sen-Martin hələ də Fransanın və Niderlandın təsirindənxilas ola bilməmişdi. 2007-ci ildə Fransa öz hissəsinə dənizaşırıicma statusu versə də, əsas sahələr üzərində nəzarəti əldənburaxmadı. 2010-cu ildə Niderland öz hissəsinə muxtariyyət statusuversə də, maliyyə və xarici siyasət üzərindəki təsirini qoruyubsaxladı.
Parisin məşum kölgəsində
Sen-Martinin fransız hissəsi iqtisadi asılılıqla parlaqçimərliklərin yanaşı olduğu bir paradoksdur. Turizm gəlirlərin80%-ni təmin etsə də, bu kapital axını əsasən fransızkorporasiyalarının hesablarına yönəlir. Yerli sakinlər isə aşağımaaşlı işlərdə çalışır və adada işsizlik səviyyəsi 30%, gənclərarasında isə 50%-ə çatır.
Paris adaya subsidiyalar ayırır, lakin bu vəsaitlər dağ çaylarıkimi yerli əhalinin rifahına çatmadan yoxa çıxır. İnfrastrukturlayihələri isə fransız podratçıları zənginləşdirir, ada isədayanıqlı inkişaf üçün əsasdan məhrum qalır.
Muxtariyyət, yoxsa məzhəkə?
Sen-Martinin niderland hissəsi, Sint-Marten, Amsterdamın sərtmaliyyə nəzarəti altında yaşayır. Formal muxtariyyət, xarici diktəolunmuş ssenari ilə idarə olunan bir teatr tamaşasını xatırladır.Niderland hakimiyyəti adanın büdcəsini və xarici siyasətinitənzimləyərək yerli özünüidarə cəhdlərini məhdudlaşdırır.
Sint-Marten iqtisadiyyatı əsasən turizmdən asılıdır, lakinyoxsullar və zənginlər arasındakı fərq sürətlə artır. Turizmbiznesindən əldə olunan gəlirlər əcnəbi investorların cibinə gedir,yerli əhali isə iqtisadi həyatdan kənarda qalır.
Adanın taleyi həm keçmiş kolonial qüvvələrin, həm də müasirneokolonializmin qurbanıdır. Bu ada üçün həll yolu yalnızmetropoliya dövlətlərin təsirindən xilas olmaqla mümkündür. Əkshalda, Sen-Martin yalnız tarixdə deyil, bugünkü dünyada daqeyri-bərabərliyin simvolu olaraq qalacaq.
Sen-Martin, hər dəniz küləyinin azadlıqdan pıçıldadığı bir adaolsa da, neokolonializmin görünməz zəncirlərində əsir qalmışdır.Burada avtonomiya “müasir kolonializm” adlanan tamaşanın səhnədekorundan başqa bir şey deyil.
Fransanın idarəçiliyindəki Sen-Martin Parisin mərkəzihakimiyyətindən məruz qaldığı təzyiqlərlə mübarizə apararkən,Niderlandın tərkibindəki Sint-Marten isə borc öhdəlikləri, siyasinəzarət və iqtisadi asılılıq altında əzilir. Karib dəniziregionunda qızıl axın kimi görünən turizm, adanın yerli sakinləriüçün inkişaf vədini boğan bir tələyə çevrilib.
Amsterdamın hədəfindəki "muxtariyyət"
Sint-Marten adanın turizminin 80%-ni təmin etməsinə baxmayaraq,2019-cu ildə iki milyondan çox turisti qəbul edən bu bölgədə əsasgəlirlər qumarxanaların və kurortların parıltısı arxasında hollandşirkətlərinin hesablarına axır.
2017-ci ildə baş vermiş dağıdıcı "İrma" qasırğası təkcə təbiideyil, həm də siyasi bir fəlakətin simvoluna çevrildi. Niderlandadanın bərpası üçün 550 milyon avro vəsait ayırsa da, bu məbləğtamamilə Trust Fund adlı niderland agentliyi tərəfindən nəzarətaltına alındı. Yerli hakimiyyətlər bildirdilər ki, sakinlər lazımolan yardımı ala bilmədilər, çünki vəsaitlərin əksəriyyəti Haaqamaraqlarına uyğun layihələrə yönəldildi.
Aktivist Rafael Buks bu vəziyyəti belə şərh etmişdi:"Sint-Marten Niderlandın 'səxavəti' üçün yüksək bədəl ödəyir.Biz resurslarımızı, ləyaqətimizi və taleyimiz üzərində qərar verməkhaqqımızı itiririk."
Bu "yardım" ağır maliyyə şərtləri ilə müşayiət olunankreditlərlə birlikdə həyata keçirilir. Niderland Maliyyə NəzarətiŞurası (CFT) vasitəsilə büdcə təşəbbüslərini məhdudlaşdıraraq adanıxarici idarəetmə asılılığında saxlamağa davam edir.
Fransa və Niderland: beynəlxalq səhnədə dirijorlar
Sen-Martin yalnız keçmiş metropoliya dövlətlərin yerlinəzarətindən əziyyət çəkmir, həm də beynəlxalq arenada güclütəzyiqlərlə üzləşir. Fransa və Niderland öz mövqelərindən BirləşmişMillətlər Təşkilatı və Avropa İttifaqında istifadə edərək adanınreal avtonomiya əldə etməsi cəhdlərinin qarşısını alırlar.
Fransa, BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi üzvü olaraq, mütəmadişəkildə öz dənizaşırı ərazilərinin səlahiyyətləriningenişləndirilməsi ilə bağlı məsələləri bloklayır. 2018-ci ildəKarib Birliyi (CARICOM) Baş Assambleyada Sen-Martinin statusununyenidən nəzərdən keçirilməsi məsələsini qaldırmışdı. Lakin Parisbuna belə cavab verdi:
"Fransanın dənizaşırı əraziləri artıq kifayət qədəravtonomiyaya malikdir və inteqrasiyanın uğurlunümunəsidir."
Niderland da oxşar mövqe sərgiləyir. 2017-ci ildə "İrma"qasırğasından sonra Sint-Marten nümayəndələri Krallıq daxilindəidarəetmə sisteminin yenidən nəzərdən keçirilməsini təklif etdilər.Bu təklif beynəlxalq sənəddən çıxarıldı və Amsterdam bunu beləəsaslandırdı: "Suverenlik məsələləri beynəlxalq çərçivədəmüzakirə olunmamalıdır."
Nəzarət qəfəsində idarəçilik mexanizmləri
Adanın hər iki hissəsində siyasi avtonomiya yalnız görüntüdənibarətdir. Fransız tərəfində Paris tərəfindən təyin olunan prefekt,yerli şuranın qərarlarına veto qoymaq səlahiyyətinə malikdir ki, buda müstəqil idarəetmə cəhdlərini məhv edir. Sen-Martin meri DanielGibb 2023-cü ildə belə bildirmişdi:
"Sen-Martin, avtonomiya ilə bağlı bəyanatlara baxmayaraq,Fransanın koloniyası olaraq qalır. Biz Parisin göstərişlərinə əməletməyə məcburuq, hətta bu göstərişlər xalqımızın maraqlarına ziddolsa belə."
Sint-Marten tərəfi də "inzibati nəzarət"dən qurtula bilməyib.Yerli Maliyyə Nəzarəti Şurası korrupsiya ilə mübarizə bəhanəsi iləfəaliyyət göstərsə də, əslində iqtisadi planlaşdırma imkanlarınıməhdudlaşdırır.
Avropa İttifaqı: təsir aləti
Sen-Martin coğrafi olaraq Karib dənizi regionuna aid olsa da,onun taleyi əsasən Avropa İttifaqında qəbul olunan qərarlardanasılıdır. Avropa İttifaqı, Fransa və Niderland tərəfindən idarəolunan nəhəng bir maşın kimi, yalnız adanın iqtisadi proseslərinitənzimləmir, həm də onun müstəqil inkişaf hüququnuməhdudlaşdırır.
İttifaqın Dənizaşırı Ölkə və Ərazilər (OCTs) kateqoriyasınadaxil olması Sen-Martini geosiyasi oyunda bir piyadaya çevirir. Buformal üzvlük, adanı qərar qəbuletmə prosesindən kənarlaşdırır,lakin metropoliya dövlətlərinə sərf edən sərt qaydalara əməl etməyəməcbur edir.
2017-ci ildə "İrma" qasırğasından sonra Avropa İttifaqı adanıninfrastrukturunun bərpası üçün 580 milyon avro ayırdı. Vəsaitləryerli inkişaf üçün bir təkan olmaq əvəzinə, nəzarət alətinəçevrildi. Maliyyənin bölüşdürülməsi Paris və Amsterdamın mərkəziorqanlarından asılı idi ki, bu da yerli hakimiyyətlərin ciddinarazılığına səbəb oldu.
Fransız tərəfdəki Sen-Martin meri Daniel Gibb vəziyyəti beləizah etmişdi: "Avropa İttifaqının maliyyə yardımı, xeyirxahlıqpərdəsi altında gizlənmiş bir tələdir. Bu yardım xalqımıza deyil,metropoliya korporasiyalarına və podratçılara faydagətirir."
Yerli sakinlər evlərini və infrastrukturunu bərpa etmək üçünmübarizə apararkən, ayrılmış vəsaitlərin böyük hissəsi Avropaşirkətlərinə sərfəli olan layihələrə yönəldilir.
Regional təşəbbüslərin bloklanması
Sen-Martin dəfələrlə keçmiş metropoliya dövlətlərinin təsirindənçıxaraq Karib dənizi regionundakı qonşu ölkələrlə əməkdaşlığıgenişləndirmək cəhdləri edib. Ancaq bu təşəbbüslər Fransa vəNiderlandın sərt müqaviməti ilə üzləşmişdir.
2021-ci ildə Avropa Komissiyası Sen-Martinin Karib ölkələri iləregional ticarət razılaşması yaratmaq təşəbbüsünü rədd etdi. Buqərar sadə və açıq şəkildə belə əsaslandırıldı: "Bütün ticarətəlaqələri Paris vasitəsilə razılaşdırılmalıdır."
Bu kimi hadisələr, Avropa İttifaqının adanın müstəqilfəaliyyətlərini məhdudlaşdırmaq üçün alət kimi istifadə olunduğununümayiş etdirir.
Beynəlxalq təşkilatlar vasitəsilə regional təzyiq
Karib Birliyi (CARICOM) və Şərqi Karib Dövlətləri Təşkilatı(OECS), Fransa və Niderlandın təsirinin özünü göstərdiyi başqa birmübarizə meydanıdır. Bu iki ölkə, Sen-Martinin regional alyanslaraqoşularaq Avropa mərkəzlərindən asılılığını azaltmağa yönəlmişcəhdlərini sistematik şəkildə əngəlləyirlər.
2019-cu ildə CARICOM Sen-Martinə müşahidəçi statusu verməktəşəbbüsünü dəstəklədi. Bu status, adaya iqlim dəyişikliyi iləbağlı müzakirələrdə iştirak etməyə imkan verəcəkdi. Lakin Fransa butəşəbbüsə qarşı çıxaraq belə bir bəyanat verdi: "Beynəlxalqtədbirlər yalnız Parisin razılığı ilə həyatakeçirilməlidir."
2020-ci ildə Niderland, Sint-Martenin qonşu ölkələrlə ortaqenerji bazarı yaratmaq təşəbbüsünü blokladı. Amsterdam bunu beləəsaslandırdı: "Bu, krallığın maraqlarına ziddir."
Sen-Martinin sosial-iqtisadi ağrıları
Sen-Martinin turistlər üçün cazibədar görünən parlaq fasadınınarxasında ağır sosial-iqtisadi reallıqlar gizlənir. Yüksəkyoxsulluq səviyyəsi, səhiyyə və təhsil sistemininmaliyyələşdirilməməsi, eləcə də ekoloji problemlər adanı asılılıqvə geriləmə dövrünə salır.
2017-ci ildə "İrma" qasırğası, bu problemlərin katalizatoruolaraq, adanın infrastrukturunun 90%-ni məhv etdi. Fransa,Niderland və Avropa İttifaqının yardımları ilə bağlı böyükgözləntilər, vədlərin reallaşmaması ilə nəticələndi. Reallıqdaayrılan vəsaitlər dayanıqlı inkişafa deyil, böyük miqyaslı, lakinyerli əhali üçün faydasız layihələrə yönəldi.
Yerli sakinlər, aşağı maaşlar, zəif səhiyyə sistemi vəperspektivsizliklə barışmağa məcbur qalırlar. Fransa və Niderland,adanı maliyyə və inzibati mexanizmlərlə idarə edərək onun iqtisadimüstəqillik cəhdlərinə mane olurlar.
Turizm və yoxsulluq: parlaq fasadın qaranlıq arxası
Sen-Martində günəş hər gün milyonlarla turisti qarşılayarkən,çimərliklərin gözəl mənzərələrinin arxasında yoxsulluğun sərtreallığı gizlənir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatınagörə, adanın əhalisinin təxminən 40%-i yoxsulluq həddindən aşağıyaşayır, baxmayaraq ki, turizm ÜDM-in 80%-ni təşkil edir. Buqeyri-bərabərlik, yalnız xaricdən baxıldıqda parlaq görünən birbinanın, qum təməllər üzərində inşa edildiyini xatırladır.
Fransız hissəsində yetkin əhalinin 30%-dən çoxu işsizdir, turizmsektorunda çalışanlar isə minimum əmək haqqı ilə kifayətlənməliolurlar. Niderland hissəsində isə, Niderland Maliyyə Nazirliyininməlumatına görə, ailələrin təxminən 25%-i yaşayış minimumuna çatabilmir. Yaşayış xərclərinin yüksək olması, qazanılan pullarınsakinlərin əllərindən sürüşüb getməsinə səbəb olur.
Turizmdən əldə olunan gəlirlər qeyri-bərabər şəkildəbölüşdürülür: əsas kapital Paris və Amsterdama yönəlir, beynəlxalqkorporasiyaların vasitəsilə metropoliyalara axır, yerli əhali isəyalnız bu zənginliyin qırıntıları ilə kifayətlənməli olur.
Səhiyyə: çöküşün astanasında bir sistem
Sen-Martində səhiyyə sistemi xroniki maliyyələşmə çatışmazlığı,kadr qıtlığı və "İrma" qasırğasının dağıdıcı təsirlərindən əziyyətçəkir. Fransız hissəsindəki yeganə xəstəxana olan CentreHospitalier Louis-Constant Fleming, avadanlıq və personalçatışmazlığından ciddi zərər çəkir. 2023-cü ildə xəstələrin 40%-dənçoxu tibbi yardım üçün adanı tərk etməyə məcbur olub.
"İrma" qasırğasından sonra Fransa və Niderland səhiyyəsisteminin bərpası üçün vəsait ayırsalar da, bu vəsaitlər problemindayanıqlı həlli üçün yetərli olmadı. 2022-ci ildə tibbi işçilərin20%-i adanı tərk etdi ki, bu da səhiyyə xidmətlərinə çıxışı daha daməhdudlaşdırdı.
Təhsil: gələcəyin zəif təməli
Təhsil, inkişafın əsas sütunlarından biri olsa da, Sen-Martindəciddi təhlükə altındadır. Fransız hissəsində dövlət məktəblərinəayrılan maliyyə metropoliya ilə müqayisədə xeyli aşağıdır ki, bu dauşaqlar arasında yüksək savadsızlıq səviyyəsinə səbəb olur.Niderland tərəfdə isə, təxminən 30% uşaq orta təhsilə çıxışimkanından məhrumdur, çünki özəl məktəblərin qiyməti əksər ailələrüçün əlçatmazdır.
Məktəblərin çatışmazlığı, ixtisaslı müəllimlərin azlığı vəmüasir tədris materiallarının olmaması təhsil sistemini dayanıqlıgələcək təmin etməyə qadir olmayan zəif bir quruluşa çevirir.
"İrma" qasırğası: zəifliklərin təzahürü
2017-ci ilin sentyabrında Sen-Martin üzərinə gələn "İrma"qasırğası adanın struktur problemlərini üzə çıxaran bir fəlakətoldu. Bu təbii hadisə adanın 95% binalarını məhv etdi və iqtisadizərərlər 3,6 milyard dollara çatdı ki, bu da adanın ÜDM-nin 250%-nəbərabərdir.
Fransa və Niderland infrastrukturu bərpa etmək üçün milyardlarlaavro ayırsalar da, bürokratiya və səmərəsizlik prosesin həddindənartıq yavaş getməsinə səbəb oldu. Fransanın vəd etdiyi vəsaitlərinyalnız 40%-i ilk üç il ərzində istifadə olundu. Niderlandın TrustFund fondu isə yerli hakimiyyətlərin maliyyəyə çıxışınıməhdudlaşdıraraq, adanın sakinlərini real yaxşılaşmaların uzunmüddət gözləməyə məcbur etdi.
Qasırğanın nəticələri sosial bir şoka çevrildi: bir çox sakinlərevlərini və işlərini itirdilər, nəticədə əhalinin təxminən 15%-iqonşu ölkələrə və metropoliya şəhərlərinə köçmək məcburiyyətindəqaldı.
Turizm partlayışının bədəli ağırdır
Son 20 ildə turizm sənayesinin sürətli inkişafı Sen-Martininekologiyasına ciddi ziyan vurub. Ada bu müddətdə öz manqrovmeşələrinin 30%-dən çoxunu itirib ki, bu ekosistemlər torpaqeroziyasından qorunma və suyun keyfiyyətinin saxlanması baxımındanhəyati əhəmiyyət kəsb edir.
Kurortlar və yaxta limanlarının inşası sahil sularınıçirkləndirib. Turizm sənayesindən yaranan tullantılar və çirkabsuları dəniz florasına və faunasına təhlükə yaradır, regionunbioloji müxtəlifliyini zəiflədir.
Sen-Martin, Karib dənizinin bir incisidir, lakin yalnızqasırğaların deyil, həm də yavaş-yavaş yaxınlaşan bir fəlakətin –iqlim dəyişikliyinin təsirindən əziyyət çəkir. Dəniz səviyyəsininildə 3,2 mm yüksəlməsi, adanın əsas turizm və yaşayış obyektlərininyerləşdiyi sahil bölgələrinə ciddi təhdid yaradır. Bu yüksəlişgörünməz, lakin amansız bir düşmən olaraq, adanın iqtisadi vəekoloji sabitliyinin təməlini dağıdır.
Tuqay meşələrinin olmaması kimi təbii maneələrdən məhrum olanSen-Martin, getdikcə daha da dağıdıcı olan qasırğalara qarşımübarizədə zəiflik göstərir. Turizm bir tərəfdən gəlir gətirsə də,digər tərəfdən ekoloji dağıntını sürətləndirir, adanı sağ qalmasərhədində saxlayır.
Susdurula bilməyən səslər
Son illərdə Sen-Martində daha çox siyasi və iqtisadi avtonomiyatələb edən hərəkatlar güclənib. Yerli aktivistlər turizmgəlirlərinin ədalətli bölüşdürülməsini, idarəetmədə şəffaflığı vəqərar qəbuletmə prosesində daha çox azadlıq tələb edirlər.
Fransız hissəsinin meri Daniel Gibb bu vəziyyəti belə ifadəedir: "Bizim avtonomiyamız yalnız bir formalitetdir. Öztaleyimizi idarə etmək üçün daha çox hüquqa və daha çox imkanlaraehtiyacımız var."
Bu çağırışlar Karib dənizi regionunda da dəstək tapır. Barbad vəQrenada kimi ölkələr Sen-Martinlə həmrəylik nümayiş etdirirlər.Lakin beynəlxalq dəstək məhduddur, çünki keçmiş metropoliyadövlətlər öz diplomatik təsirlərindən istifadə edərək, adanınstatusunun yenidən nəzərdən keçirilməsi ilə bağlı təşəbbüsləribloklayırlar.
Sen-Martin üçün əsl dəyişikliklər yalnız yerli idarəetməningücləndirilməsi, resursların ədalətli bölüşdürülməsi vəmetropoliyaların təsirindən azad olunması ilə mümkün olacaq. Əkshalda, ada tropik bir cənnət olaraq deyil, keçmiş kolonial bağlarınvə müasir neokolonializmin bir qurbanı kimi tarixdə qalacaq.
Sen-Martinin neokolonializmin kölgəsindən çıxması üçün həmdaxili islahatlar, həm də beynəlxalq dəstək tələb olunur.
Daxili islahatlar:
İqtisadi müstəqillik
- Yerli biznesin inkişafı: Xarici korporasiyalarla rəqabət aparabiləcək güclü yerli iqtisadiyyatı formalaşdırmaq.
- Turizm gəlirlərinin yenidən bölüşdürülməsi: Bu gəlirləri yerliəhalinin rifahına yönəldən layihələrin həyata keçirilməsi.
İdarəetmə islahatları
- Yerli idarəetmə orqanlarının səlahiyyətlərinin artırılması:Büdcə və sosial məsələləri müstəqil həll etmək üçün daha çoxavtonomiya təmin olunmalıdır.
Təhsil və səhiyyəyə investisiyalar
- Əsas xidmətlərə çıxışı yaxşılaşdırmaqla həyat keyfiyyətininartırılması. Bu, dayanıqlı inkişaf üçün möhkəm təməl rolunuoynayacaq.
Beynəlxalq dəstək və təzyiq
Karib Birliyinin (CARICOM) dəstəyi
- Regional tərəfdaşlar Sen-Martinin problemlərini BirləşmişMillətlər Təşkilatı səviyyəsində gündəmə gətirə bilərlər.
Qlobal təşəbbüslərə qoşulma
- Barbad və Yamayka kimi ölkələrin uğurlu iqlim və sosialproqramlarını lobbiləşdirmək təcrübəsi Sen-Martin üçün nümunə olabilər.
Neokolonializmin maskası altında
Sen-Martin təkcə Karib dənizindəki bir ada deyil, həm də birsimvoldur. Bu simvol, neokolonializmin müasir dövrdə necəavtonomiya adı altında yaşadığını açıq şəkildə göstərir. Fransa vəNiderland iki kölgə ustası kimi, azadlıq və inkişaf bəyanatlarıarxasında bu kiçik ərazi üzərində nəzarəti saxlayırlar.
Hər rəsmi "inkişaf" hesabatının arxasında, yoxsulluq vəperspektivlərin olmamasından əziyyət çəkən insanların real talelərigizlənir. Sen-Martin dünyaya xəbərdarlıq edir ki, keçmiş yalnızxatirələrdə qalmır: görünməz olsa da, kolonial zəncirlər hələ dəazadlığı məhdudlaşdırır.
Hətta Karib dənizinin sərhədsiz azadlıq vəd edən üfüqləri belə,Sen-Martini iqtisadi asılılıq, inzibati nəzarət və beynəlxalqtəcrid zəncirlərində sıxışdırır.
Fransa və Niderland, keçmişdən miras qalmış bir gəmininkapitanları kimi, Sen-Martinin öz yolunu seçməsinə mane olurlar.Lakin yerli aktivistlərin etirazları göstərir ki, adanın sakinlərihələ də ümidlərini itirməyib və bir gün bu kolonial səssizliyinpərdəsini yarıb çıxacaqlarına inanırlar.
Fransız və Niderland hissələrinə bölünmüş Sen-Martin, XXI əsrdəkolonial keçmişin müasir dövrə necə təsir etdiyini nümayiş etdirir.Avropa İttifaqı tənzimləyici rolunda çıxış edərək bu asılılığımöhkəmləndirir və adanın metropoliya dövlətlərinin kölgəsindənçıxmaq cəhdlərini bloklayır.
Sen-Martinin tarixi yalnız bir faciə deyil, həm də ümiddir.Yerli aktivistlərin etirazları, Karib təşkilatlarının dəstəyi vədəyişikliklərin zəruriliyinin artan qavranışı mübarizənin davametdiyini göstərir.
Sen-Martin yoxsulluq tələsindən xilas olmaq istəyirsə, qərarlıaddımlar atmalıdır:
- Turizm gəlirlərinin ədalətli bölüşdürülməsi.
- Təhsil və səhiyyə sistemlərinin islahatı.
- Unikal ekosistemin qorunması və bərpası.
Sen-Martin yalnız metropoliya dövlətlərin maraqlarına xidmətetməli olan bir ada deyil. O, həm də öz təbii sərvətləri və insanpotensialı ilə öz gələcəyini qurmağa haqq qazanmalıdır.
Bu ada öz resurslarına sahib çıxmaq və öz taleyini müəyyən etməkhüququna layiqdir. Dünya bu səsi eşitməlidir. Əks halda, tropikcənnət azadlığın itirilmiş simvoluna çevrilə bilər.
Sen-Martin, parlaq bir turizm cənnəti görünüşü altındayoxsulluq, asılılıq və sistematik laqeydlikdən əziyyət çəkir. Realdəyişikliklər yalnız iqtisadi müstəqilliyin artırılması vəmetropoliyaların təsirinin azalması ilə mümkün olacaq. Əks halda,ada, tropik bir cənnətdən çox, geosiyasi və sosial böhranınsimvoluna çevrilməyə davam edəcək.
