Saqqız çeynəmək bir çox insan üçün rahatlama və ağız təmizliyi üçün məşhur bir vərdişə çevrilib.
Azerforum.com bildirir ki, bu gündəlik vərdişin bəzi mənfi tərəfləri də var. İlk baxışda saqqızın yalnız müsbət xüsusiyyətlərinə diqqət yetirilsə də, uzunmüddətli istifadəsi sağlamlığa və ümumi rifahımıza ziyan vura bilər. Bu yazıda saqqız çeynəməyin bir sıra mənfi təsirlərini daha ətraflı nəzərdən keçirəcəyik və bu təsirlərdən necə qaçmaq mümkün olduğuna toxunacağıq.
Dişlərə zərər vurması
Saqqız çeynəmək, xüsusən də şəkərli saqqızlar diş minasını zədələyərək diş çürüməsinə yol açır. Şəkərli saqqız çeynədikdə ağızdakı bakteriyalar şəkəri qlükoza çevrir və turşu ifraz edir, bu da diş minasını yavaş-yavaş aşındırır. Dişlərdə aşınma baş verdikdə dişlərin sərt təbəqəsi zəifləyir və kariyeslərin yaranmasına səbəb olur. Bu proses dişlərin xarici görünüşünü dəyişə bilər və həssaslığa səbəb ola bilər. Bundan əlavə, saqqızın davamlı çeynənməsi dişlərin bir-birinə sürtünməsini artıraraq onların aşınmasına gətirib çıxarır. Bu dişlərin qırılmasına və ya çatlamasına da səbəb ola bilər. Saqqız çeynəyərkən çənənin güclü hərəkəti dişlərdə yıpranmalara səbəb olur ki, bu da ortodontik problemlərə yol aça bilər. Dişlərdə olan dolğular və digər stomatoloji prosedurlar da saqqız çeynəmək nəticəsində zədələnə bilər. Bu yalnız fiziki zədələnmələrlə deyil, eyni zamanda diş həkiminə tez-tez baş çəkməyə səbəb olur. Beləliklə, uzun müddətli və davamlı saqqız istifadəsi diş sağlamlığını ciddi şəkildə poza bilər.
Çənə ağrıları və temporomandibular oynaqların zədələnməsi
Uzun müddət saqqız çeynəmək çənə əzələlərində gərginliyə səbəb olur və nəticədə çənə ağrıları yaranır. Saqqız çeynəyərkən çənənin davamlı hərəkəti çənə əzələlərində gərginlik yaradır və bu əzələlərin yorulmasına səbəb olur. Xüsusilə, temporomandibular oynaqlara (çənənin hərəkətini təmin edən oynaq) davamlı təzyiq göstərmək bu oynaqların zədələnməsinə səbəb ola bilər. Bu zədələnmə temporomandibular disfunksiya (TMD) kimi tanınan bir vəziyyətin inkişafına səbəb olur. TMD çənənin hərəkət edərkən ağrı hiss etməsi çənənin qıcırdaması və çətinliklə açılması kimi problemlərə yol açır. Uzun müddətli saqqız çeynəyən insanlar çənə əzələlərində daim gərginlik hiss edə bilərlər. Bu gərginlik həm də baş ağrılarına, boyun ağrılarına və hətta yuxu pozuntularına səbəb ola bilər. Həddindən artıq saqqız çeynəmək çənə sümüklərinin aşınmasına və çənənin formasının dəyişməsinə də gətirib çıxara bilər. Bu vəziyyətin qarşısını almaq üçün saqqız çeynəmə vərdişini məhdudlaşdırmaq və çənə əzələlərinə istirahət vermək vacibdir. Əks halda, bu problemlər uzun müddət davam edə bilər və cərrahi müdaxilə tələb edə bilər.
Həzm problemləri
Saqqız çeynəmək zamanı havanın udulması həzm sisteminə mənfi təsir göstərir və qarında qazların yaranmasına səbəb ola bilər. Bu vəziyyət qarında gərginlik və narahatlıq hissi yaradır. Havadan başqa, saqqız çeynəmək mədəni qida qəbul edildiyi düşüncəsinə salaraq mədə turşusunun ifrazını artırır. Mədə turşusu həddindən artıq ifraz edildikdə qastrit və ya mədə qıcqırması kimi problemlərə yol aça bilər. Hətta bəzən uzun müddət saqqız çeynəmək mədə xorasına səbəb ola bilər. Süni şirinləşdiricilərdən istifadə olunan saqqızlar da həzm sistemində narahatlıqlara səbəb ola bilər. Xüsusilə ksilitol və sorbitol kimi şirinləşdiricilər bəzi insanlarda ishal və mədə narahatlığına yol açır. Saqqızın tərkibindəki bəzi maddələr mədə-bağırsaq sisteminə mənfi təsir edərək həzmsizlik və narahatlıq hissini artırır. Saqqız çeynəməyin həzm sisteminə təsirlərini azaltmaq üçün onu uzun müddət çeynəməkdən çəkinmək vacibdir. Hər nə qədər saqqız çeynəmək bəzən ağız təmizliyini qorumaq üçün istifadə olunsa da, həzm sistemi problemlərinin yaranmasına səbəb ola bilər.
Saqqızın tərkibindəki zərərli maddələr
Saqqızın tərkibində olan bəzi kimyəvi maddələr sağlamlığa zərər verə bilər. Bu maddələr arasında aspartam, butylated hydroxytoluene (BHT) və titanium dioxide kimi kimyəvi maddələr var. Aspartam süni bir şirinləşdirici olaraq saqqızların tərkibində istifadə olunur və bəzi insanlarda baş ağrısı, qıcıqlanma və hətta nevroloji problemlərə səbəb ola bilər. Aspartam haqqında araşdırmalar göstərir ki, onun uzun müddət qəbulu xərçəng və ya digər ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. BHT saqqızın uzun müddət saxlanılması üçün istifadə edilən bir konservantdır və bəzi hallarda allergik reaksiyalara və həssaslığa səbəb ola bilər. Titanium dioxide isə saqqıza rəng vermək üçün istifadə olunur və bəzi tədqiqatlar onun həddindən artıq istifadəsinin xərçəng riskini artırdığını göstərir. Bu maddələrin hamısı uzun müddət istifadə edildikdə müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Buna görə də, saqqız seçərkən tərkibini diqqətlə oxumaq və mümkün qədər təbii maddələrlə istehsal edilən saqqızlara üstünlük vermək lazımdır. Kimyəvi tərkibli saqqızların istifadəsi uzun müddət ərzində sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər və bu qida vərdişlərinin diqqətlə seçilməsini tələb edir.
Yalançı ağız təmizliyi hissi
Saqqız çeynəmək bəzən ağızda təmizlik hissi yaradır, lakin bu dişlərin həqiqi təmizliyini əvəz edə bilməz. Bir çox insan saqqız çeynədikdə ağızlarının təmiz olduğunu düşünür və diş fırçalama vərdişini unudur. Bu isə ağız gigiyenasının zəifləməsinə səbəb ola bilər. Saqqız çeynəmək yalnız ağızdakı tüpürcəyin axını artırır və müvəqqəti olaraq ağızı təravətləndirir. Lakin bu dişlərin əsl təmizliyini təmin etmir və dişlərdə qalan qida qalıqları tamamilə təmizlənmir. Dişləri təmiz saxlamaq üçün fırçalama və diş ipindən istifadə etmək vacibdir. Saqqız çeynəmək yalnız müvəqqəti rahatlama təmin edir və dişlərin təmizlənməsi üçün kifayət etmir. Bu vərdişi müntəzəm diş təmizliyi prosedurları ilə əvəz etmək lazımdır. Əks halda, dişlərin zədələnməsi və ağız gigiyenasının pisləşməsi kimi problemlər ortaya çıxa bilər. Saqqızın yaratdığı bu yalançı təmizlik hissi insanların ağız gigiyenasına diqqət yetirməsini azalda bilər ki, bu da uzun müddətli problemlərə yol aça bilər.
Aşağı çəkiliyə və iştaha nəzarətə mənfi təsir
Saqqız çeynəmək bəzən iştahı idarə etmək üçün istifadə edilir, lakin bu həmişə effektiv olmur. Bəzi insanlar saqqız çeynəyərək aclıq hissini azaldıqlarını düşünsələr də, əslində bu vərdiş bəzən əks təsir göstərə bilər. Saqqız çeynəmək mədəni qıcıqlandırır və qida qəbuluna hazırlayır, bu isə əslində iştahanı daha da artırır. Nəticədə insanlar daha çox yemək yeyə bilər və bu, xüsusilə qeyri-sağlam qidalara üstünlük verməklə nəticələnə bilər. Araşdırmalar göstərir ki, saqqız çeynəyən insanlar çox vaxt qidalanmalarına daha az diqqət yetirirlər və fast food kimi qidalar qəbul etməyə meyilli olurlar. Bu vəziyyət çəkinin artmasına və sağlam qidalanmanın zəifləməsinə səbəb ola bilər. Saqqız çeynəmək iştaha nəzarət üçün effektiv bir üsul olmaya bilər və nəticədə çəki idarəsi çətinləşir. Əslində, saqqız çeynəyərək iştahı azaltmaq niyyətində olan insanlar uzun müddətdə sağlam olmayan yemək vərdişlərini inkişaf etdirə bilərlər. Həmçinin, saqqız çeynəmək qida qəbulunu gecikdirə və nəticədə daha çox yemək istehlak edilməsinə səbəb ola bilər. Bu, xüsusilə arıqlamaq və balanslı qidalanmaq istəyən insanlar üçün ciddi bir problem ola bilər. Saqqızın mədəni qıcıqlandırdığı üçün qida qəbuluna daha tez ehtiyac yaranır, bu da həddindən artıq yemək yeməyə səbəb ola bilər. Belə hallarda saqqızın iştaha təsirinə dair daha sağlam yanaşmalar tətbiq edilməli və saqqızın nəzarətsiz istifadəsi məhdudlaşdırılmalıdır. Nəticədə, saqqız çeynəmək iştahı idarə etmək üçün düzgün üsul olmaya bilər və bunun yerinə balanslı qidalanmaya diqqət yetirilməlidir.
Saqqız çeynəmək hər nə qədər əyləncəli və bəzən faydalı bir vərdiş kimi görünsə də, uzun müddətli istifadəsi sağlamlığa mənfi təsir göstərə bilər. Dişlərə, çənə əzələlərinə və həzm sisteminə olan təsirləri ilə yanaşı, tərkibindəki kimyəvi maddələr də əlavə risklər yaradır. Bundan əlavə, saqqızın iştaha və çəki idarəsinə təsiri də nəzərə alınmalıdır. Hər kəs saqqız çeynəməyin mənfi tərəflərini nəzərə alaraq bu vərdişi nəzarət altında saxlamağa çalışmalıdır. Sağlam dişlər və balanslı qidalanma üçün saqqızın istifadəsi məhdudlaşdırılmalı, diş fırçalama və düzgün qidalanma kimi daha etibarlı üsullara üstünlük verilməlidir.