Nazir Əhmədli: “Töhfəmiz budur ki, araşdırmalar aparılır, kitablar, məqalələr yazılır”
Məlum olduğu kimi, ötən ilin yanvarında Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyası qəbul edilib. Qayıdış Konsepsiyasının hazırlanması məqsədilə silsilə tədbirlər, fərdi və qrup halında mütəxəssislərlə görüşlər təşkil olunub.
Müzakirələr zamanı yüzlərlə təklif irəli sürülüb, İcmanın Konsepsiyanın hazırlanması ilə bağlı elektron poçtuna çoxsaylı təkliflər daxil olub. Bütün təkliflər İşçi Qrupunda sistemləşdirilib təhlil edilərək ümumiləşdirilib.
Müsahibim Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyətinin üzvü, Atatürk Mərkəzinin Beynəlxalq əlaqələr şöbəsinin müdiri, kimya üzrə fəlsəfə doktoru Nazir Əhmədlidir.
“Problem ondadır ki, Gürcüstan arxivlərinə Azərbaycan alimlərini buraxmırlar”
- Nazir müəllim, Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyası qəbul edildikdən sonra onun icrası hansı mərhələdədir? Bu yöndə hansı işlər görülüb?
- Qayıdışın Konsepsiyasına töhfəmiz budur ki, araşdırmalar aparılır, kitablar, məqalələr yazılır. Mənim bir necə ay əvvəl Qərbi Azərbaycan əhalisi ilə bağlı geniş araşdırmam çap olundu. 1988-ci ildə azərbaycanlıların deportasiyası da daxil bir sıra tarixi faktlar orada öz əksini tapıb. Bundan başqa, Dərələyəz qəzasının kameral təsvirini çap etmişəm. Kameral təsvirlərdə azərbaycanlıların, ermənilərin, digər etnik qrupların faiz nisbəti göstərilir. Hər bir kənddə yaşayan əhali adbaad göstərilir. Bu da sübut edir ki, həmin torpaqlar Azərbaycan türklərinə məxsus olub. Bir də Yeni Bəyazid qəzasının 1873-cü ilə aid kameral təsviri var. Bir sözlə, çap etdiyim kameral təsvirlər bu ərazilərin bizə məxsus olduğunu göstərən hüquqi sənədlərdir. Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasından çıxış edərək siyasətçilər, diplomatlar bundan istifadə edə biləcəklər. Bu sənədlərin də əsli Ermənistan milli arxivindədir. Buna şübhə etsələr orada baxa bilərlər. Çünki həmin sənədlər qəza rəisi tərəfindən imzalanıb. Qərbi Azərbaycanla bağlı başqa məqalələrim də var. Ümumilikdə, Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasına töhfə vermək üçün dövlət səviyyəsində də işlər görülüb və görülür. Mən Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyətinin üzvü olaraq üzərimə düşən işləri görürəm.
- Bu yöndə aparılan araşdırmaların xarici dilə tərcümə edilərək dünyaya yayılması nə yerdədir?
- Çox maraqlı və vacib sual verdiniz. Qərbi Azərbaycanla bağlı arxiv sənədləri rus dilindədir. Onları Azərbaycan dilinə tərcümə etmişəm. İrəvan, Zəngəzur qəzalarının, oradakı mahalların kameral təsvirlərini tərcümə edib ayrı-ayrılıqda çap etmişəm. Həmçinin, Dərələyəz, Göyçə mahallarının kameral təsvirlərini ayrı-ayrılıqda çap etmişəm. Ümumilikdə, Qərbi Azərbaycanla bağlı 15-ə yaxın kameral təsvir çap etmişəm. Ancaq bunların təkcə Azərbaycan dilində olması yetərli deyil. Bütün bunlar başqa dillərə də tərcümə edilməlidir. Xüsusən də bunun ingilis dilinə tərcümə edilməsi çox yaxşı olardı. Kitablarım Prezident Adminstrasiyasında var və araşdırmalar yüksək qiymətləndirilir. Ona görə də xarici dillərə tərcümə ilə bağlı dövlət yardımı olmalıdır. Mən özüm rus dilindən təmənnasız olaraq bunları tərcümə edib çap etmişəm.
- Belə məlum olur ki, bu sahədə effektiv nəticə əldə etmək üçün sistemli iş olmalıdır.
- Ancaq və ancaq bu yolla səmərəli nəticələr əldə etmək olar. Hökümət səviyyəsində tərcüməçilər qrupu olmalıdır. Mükəmməl şəkildə bütün bunlar tərcümə edilməlidir. Problem həm də ondadır ki, Gürcüstan arxivlərinə Azərbaycan alimlərini buraxmırlar. Özü də heç bir əsas olmadan. Bu, Azərbaycana hörmətsizlikdir. Hətta Gürcüstanın əvvəlki baş naziri Qaribaşviliyə də gedib çıxdım, amma bir nəticəsi olmadı. Bu sahədə biz tədqiqatçılara kömək lazımdır. Çünki Qərbi Azərbaycanla bağlı Gürcüstan arxivlərində minlərlə sənəd var.
Vidadi ORDAHALLI
