Bakı. Trend:
ABŞ-da prezident seçkiləri yaxınlaşdıqca namizədlər adətənmüxtəlif etnik qruplara müraciət edərək dəstək qazanmağaçalışırlar. Bu qruplardan biri Kaliforniya və Nyu-Cersi kimi mühümştatlarda ənənəvi olaraq cəmləşmiş nüfuzlu erməni diasporudur.ABŞ-da yarım milyondan çox erməni-amerikalı var və onların siyasitəsirini əsla kiçiltmək olmaz: erməni-amerikan təşkilatlarıErmənistan və Cənubi Qafqazla bağlı məsələlərdə aktiv lobbiçilikaparırlar.
ABŞ seçkilərinə bir aydan az qalmış siyasi mühit artıq ən yüksəkgərginlik həddinə çatıb. Vitse-prezident Kamala Harris və sabiqprezident Donald Tramp arasında prezidentlik uğrunda gedən mübarizəgetdikcə hərəkətin hər bir addımının həlledici ola biləcəyi birşahmat oyununa bənzəyir. Son sorğuların nəticələrinə görə,namizədlər arasında fərq həm milli səviyyədə, həm də açarəhəmiyyətə malik ştatlarda statistik yanlışlıq çərçivəsindədir.Amma bundan az əhəmiyyətli olmayan paralel döyüş də var - Konqresüzərində nəzarət uğrunda gedən mübarizə. Bu mübarizə ölkənin siyasigələcəyini əsaslı şəkildə dəyişdirə bilər. Hətta əgər Harris Trampıməğlub etsə də, əgər qanunverici orqan respublikaçıların nəzarətialtına keçsə, onun fəaliyyəti dəf edilə bilər.
Erməni diasporu: "güclü" siyasi alət
ABŞ-dakı erməni diasporu ən aktiv və təşkilatlanmış etnikqruplardan biridir və əhəmiyyətli siyasi nüfuza malikdir. Ermənilobbi təşkilatları, o cümlədən Amerika Erməni Milli Komitəsi (ANCA)və Amerika Erməni Assambleyası uydurma "erməni soyqırımı"nıntanınması və Ermənistanın xarici siyasət maraqlarının irəliaparılması məsələlərində effektiv lobbiçilik aparırlar.
Diaspor xüsusilə Kaliforniya siyasətində böyük rol oynayır,çünki ABŞ ermənilərinin böyük bir hissəsi burada yaşayır və əsasdairələrdə bu seçkilərin nəticələrinə təsir göstərə bilərlər. Buqrupun sadiqliyi ABŞ prezidentliyinə namizədlər üçün əsashədəflərdən birinə çevrilib.
Kamala Harris: ermənipərəst siyasəti və diasporla əlaqələrigücləndirmək yanğısı
Demokratlar Partiyasının namizədi Kamala Harris uzun illərdirki, erməni diasporunun müttəfiqi kimi çıxış edir. 1915-ci ilhadisələrinin "erməni soyqırımı" kimi tanınması təşəbbüslərinidəstəkləməsi erməni icması arasında dərin əks-səda doğurub.Vitse-prezident olduğu dövrdə Harris prezident Co Baydenin"soyqırımı"nın tanınmasına dair tarixi bəyanatını dəstəkləyərəkBirləşmiş Ştatlardakı erməni seçicilər arasındakı mövqeyini daha damöhkəmləndirdi.
Bundan əlavə, Harris Ermənistan üçün iqtisadi və hərbiyardımların artırılmasını vurğulayır ki, bu da erməni diasporu üçünböyük əhəmiyyət daşıyır. Onun çıxışlarında tez-tez Azərbaycanatəzyiqi davam etdirmək vədi səsləndirilir ki, bu da erməniseçicilər üçün vacib məsələdir. Qeyd etmək lazımdır ki, HarrisDemokratlar Partiyasının ənənəvi yanaşmasını təmsil edir. Həminyanaşma həmişə etnik qrupların maraqlarına xüsusi diqqətyetirmişdir.
Onun kampaniyası həmçinin insan haqları və beynəlxalq öhdəliklərmövzularını fəal şəkildə işıqlandırır, bu isə erməni icmasınınliberal və irəliləyiş yönümlü dairələrini cəlb etməyə köməkedir.
Donald Trump: pragmatizm və real Maraqlar arasındakıtarazlıq
Donald Trump respublikaçıların xarici siyasətdəki ənənəviyanaşmasına baxmayaraq, prezidentliyi dövründə Cənubi Qafqaza dahabalanslı mövqe nümayiş etdirdi. Onun administrasiyası enerjitəhlükəsizliyi və bölgədəki sabitliyə xüsusi diqqət yetirərəkAzərbaycanla əməkdaşlığı dəstəklədi. Bu kontekstdə TrumpErmənistanın tərəfini açıq şəkildə tutmaqdan çəkinirdi.
Trump nadir hallarda erməni gündəmini ön plana çıxarırdı. Taməksinə, Türkiyə və Azərbaycanla münasibətlərdə daha praqmatikyanaşmaya üstünlük verirdi. Onun administrasiyası enerjisahəsindəki əməkdaşlığı gücləndirmək istiqamətində çalışırdı ki, buda Vaşinqtonun Cənubi Qafqazla bağlı strategiyasının əsaselementlərindən biri idi. Demokratlardan fərqli olaraq, Trumpqondarma "erməni soyqırımı"nın tanınmasına dair sərt tələblər irəlisürməyərək fərqlənirdi. Fəqət buna baxmayaraq, erməni seçicielektoratının əhəmiyyətini görməzdən gəlmirdi və təhlükəsizlik,regional inkişafla bağlı daha geniş gündəm təklif edirdi.
Namizədlər erməni seçiciləri necə cəlb edirlər?
Erməni diasporası hər iki kampaniyada əsas elektorat bloku kimiqiymətləndirilir. Kamala Harris beynəlxalq arenada erməni icmasınadəstək vəd edir, uydurulmuş "soyqırım"ın tanınmasını davametdirməyi və Azərbaycanla Türkiyəyə qarşı təzyiqləri artırmağı vədedir. Onun proqramında, həmçinin, Ermənistan üçün iqtisadi və hərbiyardımın genişləndirilməsi də var ki, bu da erməni seçiciləriarasında müsbət reaksiya doğurur.
Trump isə daha balanslı yanaşmanı təklif edir. O, ABŞ-ın enerjitəhlükəsizliyi və Rusiyanın, İranın bölgədəki təsirinə qarşı çıxmaqüçün Azərbaycan və Türkiyə ilə əlaqələri gücləndirməyə diqqətyetirir. Onun kampaniyası realizm və praqmatizmə vurğu edir ki, buda sabitlik və təhlükəsizlik istəyən bəzi erməni seçicilərini cəlbedə bilər.
Azərbaycana təsir: seçkilərin nəticəsi nəyi dəyişdirə bilər?
2024-cü il seçkilərinin nəticəsi ABŞ-ın Azərbaycana qarşısiyasətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edəcək. Əgər Kamala Harrisqalib gələrsə, onun ermənipərəst siyasəti Azərbaycanın üzərindəkitəzyiqi artıra bilər. Harris administrasiyası yeniErmənistan-Azərbaycan qarşıdurması baş verdikdə Bakıya qarşısanksiyaların tətbiq edilməsini və ya digər məhdudiyyətlərinqoyulmasını dəstəkləyə bilər. Bu, ABŞ-Azərbaycan münasibətlərindəgərginliyə səbəb ola bilər.
Əgər Donald Tramp qalib gələrsə, Azərbaycana daha balanslıyanaşma gözlənilir. Onun administrasiyası ehtimal ki, enerjilayihələrini, o cümlədən Avropaya qaz tədarükü üçün stratejidəhlizi dəstəkləməyə davam edəcək. Bu halda, Azərbaycan enerji vətəhlükəsizlik sahəsində ikitərəfli əməkdaşlığın gücləndirilməsinəümid edə bilər.
Prezidentlik yarışı: uğurla məhv arasındakı sərhəd
Kamala Harris kampaniyasına güclü başlanğıc etsə də, əhəmiyyətliüstünlük qazana bilməyib. The Hill/Decision Desk HQ-nunaraşdırmasına görə, onun qalib gəlmə şansı 54% olaraqproqnozlaşdırılır, lakin tendensiyalar demokratların xeyrinə deyil.Son YouGov sorğusuna görə, seçici dəstəyi bərabərdir - hərbir namizədə 47%. Sentyabrın əvvəlində Harris Trampı dörd faizbəndi ilə qabaqlayırdı, lakin 10 sentyabrda keçirilən debatlardansonra bu üstünlük demək olar ki, yox oldu.
Trampın xeyrinə olan əsas amillərdən biri, onun komandasınındebatlarda uğurlu çıxışları oldu. Respublikaçı vitse-prezidentliyənamizəd JD Vans demokrat Tim Ualz üzərində qələbə qazanaraq,mühafizəkarların mövqeyini gücləndirdi. Bundan əlavə, Tramp "Helen"qasırğasının nəticələrinin aradan qaldırılması ilə bağlı federalhakimiyyət orqanlarını diskreditasiya etmək üçün aqressiv kampaniyaapardı. Yeni, "Milton" adlı qasırğa yaxınlaşdıqca və onun da eynidərəcədə dağıdıcı olacağı gözlənildikcə, Trampın ritorikası daha dasərtləşdi. O, Bayden administrasiyasının səriştəsizliyini şübhəaltına almağa çalışır, bu da birbaşa Harrisin reytinqlərinə təsiredir.
ABŞ-da aparıcı sosioloji sorğu aqreqatorları olanRealClearPolitics və FiveThirtyEight-inməlumatlarına görə, namizədlər arasındakı fərq 2-3 faiz bəndinəqədər azalıb ki, bu da statistik yanlışlıq çərçivəsindədir.Demokratların kampaniyası üçün bu, ciddi narahatlıq doğurur, çünkiABŞ seçkilərində qalibiyyət birbaşa səsvermə ilə deyil, seçicilərkollegiyası vasitəsilə müəyyən edilir. Bu o deməkdir ki, HillariKlintonun 2016-cı ildə olduğu kimi, çoxluğun səsini toplasanız da,mübahisəli ştatlarda səs bölgüsünə görə seçkini uduza bilərsiniz.Məhz buna görə də, xüsusilə Pensilvaniya kimi mühüm ştatlardaTrampın qələbə şansı yüksək olaraq qalır.
Konqres: hakimiyyətin açarı
Əgər Kamala Harris prezident seçkilərində qalib gəlsə belə,qarşısında daha bir çətin vəzifə duracaq - ehtimal ki,kespublikaçıların nəzarətində olacaq Konqreslə işləmək. Həm Senat,həm də Nümayəndələr Palatası üzərində gedən mübarizə, Ağ Ev uğrundagedən mübarizə qədər gərginləşib. Proqnozlar göstərir ki,respublikaçıların Senata nəzarəti ələ keçirmək şansı 71%,Nümayəndələr Palatasını isə 54% təşkil edir.
Senatda respublikaçılar daha üstün mövqedədirlər. Səsvermədə 33yer uğrunda mübarizə gedir və Respublikaçıların nəzarəti ələkeçirmək üçün demokratlardan yalnız iki mandatı geri qaytarmasıkifayətdir. Xüsusi diqqət hazırda demokratların dominant olduğu,lakin Trampın 2016 və 2020-ci illərdə qalib gəldiyi üç ştatayönəlir. Bundan əlavə, bir yerin demək olar ki, 100%Respublikaçılara keçəcəyi proqnozlaşdırılır: Qərbi Virciniyanıtəmsil edən senator Co Mançin təqaüdə çıxır və bu, respublikaçıqubernator Jim Justice-ə Senatdakı yer üçün yol açır.
Nümayəndələr Palatasında da demokratlar üçün vəziyyət ürəkaçandeyil. Onların şansları bir qədər yüksək olsa da, TheHill-in hesablamalarına görə, ən mümkün nəticə 219 yerinRespublikaçılar, 216 yerin isə demokratlar tərəfindən tutulmasıdır.Palataya nəzarəti ələ keçirmək üçün 218 mandat tələb olunur, bu dabu seçkilərdə hər bir qələbəni və ya məğlubiyyəti olduqca vacibedir.
Prezidentliyə təsir
Əgər respublikaçılar Konqresin hər iki palatasına nəzarəti ələkeçirsələr, demokratların idarəçiliyi faktiki olaraq bloklanabilər. Mühafizəkarlar Harrisin hər hansı təşəbbüsünə - hakimtəyinatlarından tutmuş büdcə məsələlərinə qədər - mane olabiləcəklər. Hər hansı bir islahat cəhdi qarşısıalınmaz maneələrləüzləşəcək və belə vəziyyətdə demokratların hakimiyyəti demək olarki, mümkünsüz hala gələcək.
Əgər respublikaçılar həm də prezident seçkilərində qalibgəlsələr, vəziyyət daha da mürəkkəbləşir. Bu halda, Konqres və AliMəhkəmə daxil olmaqla, hakimiyyətin bütün qolları onların nəzarətialtına düşəcək. Bu, onlara siyasətlərini ciddi bir müxalifətolmadan həyata keçirmək üçün tam səlahiyyət verəcək və ölkənin əsasproblemlərini heç bir ciddi maneə ilə üzləşmədən həll etmək imkanıyaradacaq.
Qeyri-müəyyənlik və gərginlik
Bu seçki dövrü müasir ABŞ tarixində ən gərgin dövrlərdən birinəçevrilib. Demokratlar Konqresi qoruyub saxlamaq üçün əlindən gələniedirlər və seçki kampaniyasına milyonlarla dollar xərcləyirlər.Onlar Senat uğrunda yarışa Respublikaçılardan $150 milyon artıqvəsait yatırıb. Associated Press bu seçki dövrünü"maksimum qeyri-müəyyənlik mövsümü" adlandırır, çünki hər birmandat nəticəni həlledici edə bilər.
Bu cür siyasi qarşıdurmaların fonunda ölkənin gələcəyi olduqcaqeyri-müəyyən olaraq qalır. Seçkilər necə nəticələnirsə,nəticələnsin, qarşıdakı illər hakimiyyət uğrunda şiddətli mübarizəilə yadda qalacaq, bu isə yeni böhranlara və qarşıdurmalara yolaçacaq.
2024-cü ildə keçiriləcək ABŞ prezident seçkiləri ölkənin xaricisiyasətinə, o cümlədən Azərbaycan və Cənubi Qafqaza münasibətinəəhəmiyyətli təsir göstərəcək. Kamala Harris erməni diasporasınındəstəyinə ümid edir və Azərbaycanla Ermənistanla bağlı məsələlərdədaha sərt mövqe tutmağı planlaşdırır. Donald Tramp isə hər iki ölkəilə əməkdaşlıq etməkdə praqmatizm nümayiş etdirir ki, bu da bölgədəsabitlik yarada bilər.
Bu seçkilərin nəticəsi qarşıdakı illərdə ABŞ-ın Azərbaycanlamünasibətlərinin istiqamətini və regionda əsas oyunçularınmövqeyini müəyyən edəcək. Erməni diasporası bu oyunda mühüm roloynayır və onun dəstəyi həm Harris, həm də Tramp üçün həlledici olabilər. Əsas sual budur ki, bu etnik maraqlar ABŞ-ın gələcək xaricisiyasətinə və Cənubi Qafqazdakı güc balansına necə təsiredəcək.
