Qrip insan sağlamlığına ciddi təhlükə yaradan və tənəffüs yollarına təsir edən virus infeksiyasıdır. Azerforum.com bildirir ki, xüsusilə qış aylarında aktivləşən bu infeksiya müxtəlif fəsadlarla nəticələnə bilər. Bu xəstəlik hava-damcı yolu ilə yayılır və kəskin simptomlarla müşayiət olunur. Qrip virusu insanları yorğun, zəif hiss etdirir və immun sistemini zəiflədir. Məqalədə qripin səbəbləri, yayılma yolları, simptomları və müalicə üsulları haqqında ətraflı məlumat veriləcək.
1. Qrip virusunun yaranma səbəbləri və növləri
Qrip virusu Influenza ailəsinə aid mikroorqanizmlərdən qaynaqlanır və hər il dəyişikliklərə uğrayaraq yeni formalar yaradır. Virusun A, B və C kimi müxtəlif növləri var, bunların hər biri fərqli şəkildə yayılır. A növü heyvanlardan insanlara keçə bilən və pandemiyalara səbəb olan növdür. Donuz qripi və quş qripi kimi xəstəliklər bu növdən qaynaqlanır. B növü yalnız insanlarda yayılaraq lokal epidemiyalara səbəb olur, lakin daha az təhlükəlidir. C növü isə ən yüngül formasıdır və ciddi fəsadlara səbəb olmur. Qrip virusları sürətlə mutasiyaya uğrayır, bu da hər il fərqli epidemiyaların yaranmasına gətirib çıxarır. Yeni yaranan virus növləri insan orqanizmi üçün daha təhlükəli olur, çünki bədən bu virusları tanımır. Virus əsasən zəif immun sisteminə malik insanlarda daha sürətlə inkişaf edir. Bundan əlavə, qripə yoluxmuş şəxslərdən virus sağlam insanlara asanlıqla keçir. Bu səbəbdən qrip virusunun yayılmasını dayandırmaq üçün profilaktik tədbirlər görmək vacibdir. Xəstəliklərin qarşısının alınması məqsədilə hər il yeni peyvəndlər hazırlanır.
2. Qrip virusunun yayılma yolları
Qrip virusu əsasən hava-damcı yolu ilə yayılır və yoluxmuş insanın öskürməsi, asqırması zamanı havaya yayılan virus hissəcikləri ilə digər şəxslərə keçir. Virus qapalı məkanlarda daha sürətlə yayılır və insanlar arasında yaxın təmas zamanı yoluxma ehtimalı artır. İctimai nəqliyyatda, ticarət mərkəzlərində və məktəblərdə qrip virusuna yoluxma riski yüksəkdir. Çirkli əllər və virusla təmasda olmuş əşyalar da yoluxma mənbəyinə çevrilir. Xəstə insanın istifadə etdiyi əşyalarla təmasda olduqdan sonra əlləri yumaq vacibdir. Virus səthlər üzərində müəyyən müddət aktiv qala bilir və bu dolayısı ilə yoluxmanı artırır. Hərarətli hava şəraitində virusun yayılma sürəti azalsa da, soyuq və quru hava virusu daha uzun müddət aktiv saxlayır. Yoluxmadan qorunmaq üçün ictimai yerlərdə maska taxmaq və sosial məsafəni qorumaq vacibdir. Bununla yanaşı, əllərin tez-tez yuyulması və spirt əsaslı antiseptiklərin istifadəsi də effektivdir. Qapalı məkanların müntəzəm havalandırılması virusun yayılmasını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Virusa qarşı peyvənd olunmaq ən təsirli qorunma üsullarından biridir.
3. Qripin simptomları və fəsadları
Qripin əsas simptomları arasında yüksək hərarət, baş ağrısı, əzələ və oynaq ağrıları, boğaz ağrısı, öskürək və burun tutulması yer alır. Hərarət adətən 38-40°C arasında dəyişir və insanı zəiflədir. Xəstəlik, həmçinin əzələ zəifliyi və iştahsızlıq kimi əlamətlərlə müşayiət olunur. Bəzən qrip ürəkbulanma və qusma ilə də özünü büruzə verə bilər, xüsusilə uşaqlarda bu hallar yayğındır. Ağır hallarda nəfəs darlığı və sətəlcəm kimi fəsadlar ortaya çıxır. Xüsusilə immun sistemi zəif olan şəxslərdə qripin fəsadları daha ciddi ola bilər. Vaxtında müalicə edilməyən xəstələrdə bronxit, sinusit və sətəlcəm kimi ikinci dərəcəli xəstəliklər yarana bilər. Yaşlılar, uşaqlar və hamilə qadınlar qripə daha həssasdırlar. Qrip virusu bədənin ümumi müqavimətini zəiflətdiyi üçün digər infeksiyaların yayılmasına da şərait yaradır. Vaxtında müalicə edilmədikdə ölümcül nəticələr də mümkündür.
4. Qripin qarşısının alınma yolları
Qripdən qorunmaq üçün gigiyena qaydalarına ciddi riayət etmək lazımdır. Əllərin tez-tez yuyulması, spirt əsaslı dezinfeksiyaedici vasitələrdən istifadə edilməsi yoluxma riskini azaldır. Qapalı məkanların havalandırılması və ictimai yerlərdə maska taxılması da önəmlidir. İmmuniteti gücləndirmək üçün sağlam qidalanmaq və kifayət qədər yatmaq vacibdir. Qrip əleyhinə peyvəndlər hər il yenilənir və qrip epidemiyalarının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Xüsusilə risk qrupunda olan şəxslərin hər il peyvənd olunması tövsiyə edilir. İctimai yerlərdə sosial məsafəni qorumaq və xəstə insanlarla təmasdan qaçmaq lazımdır. Əgər xəstəliyin ilkin əlamətləri hiss edilərsə, dərhal həkimə müraciət etmək məsləhətdir. Evdə müalicə zamanı bol maye qəbul etmək və istirahət etmək xəstəliyin sürətlə sağalmasına kömək edir.
5. Qrip və soyuqdəymə arasında fərqlər
Qrip və soyuqdəymə arasında əsas fərq simptomların şiddətində və xəstəliyin gedişindədir. Soyuqdəymə adətən daha yüngül simptomlarla müşahidə olunur və bədən temperaturu çox yüksəlmir. Qrip isə kəskin hərarətlə başlayır və xəstənin ümumi vəziyyətini ciddi şəkildə pisləşdirir. Soyuqdəymə bir neçə gün ərzində sağalırsa, qrip daha uzun müddət davam edə bilər və əlavə fəsadlar törədə bilər. Soyuqdəymədə halsızlıq və əzələ ağrıları nadir hallarda müşahidə edilir, lakin qrip zamanı bu əlamətlər geniş yayılmışdır. Soyuqdəymə zamanı antibiotiklər nadir hallarda istifadə olunsa da, qripin fəsadlarını müalicə etmək üçün bəzi hallarda antibiotiklər lazım ola bilər.
6. Qripin müalicəsi və ev şəraitində qulluq
Qrip müalicəsində əsas məqsəd xəstənin simptomlarını yüngülləşdirməkdir. Xəstəyə adətən qızdırmasalıcı və ağrıkəsici dərmanlar təyin olunur. Bol maye qəbul etmək və vitaminlə zəngin qidalar yemək müalicə prosesinə kömək edir. İsti içkilər, xüsusən bal və limonla hazırlanan çaylar boğazı yumşaldır və ağrını azaldır. Xəstənin istirahət etməsi və fiziki aktivlikdən uzaq durması vacibdir. Öskürək və tənəffüs problemləri üçün buxar inhalasiyaları faydalıdır. Virus əleyhinə dərmanlar yalnız ciddi hallarda və həkim nəzarəti ilə istifadə edilməlidir. Hərarət yüksək olduqda bədən temperaturunu aşağı salmaq üçün ilıq duş qəbul etmək faydalıdır. Ailə üzvlərini qorumaq üçün xəstə ilə təmas minimuma endirilməlidir.
7. Qripin bədəndə inkişaf etməsi necə baş verir?
Qrip virusu bədənə daxil olduqda ilk olaraq tənəffüs yollarının selikli qişasına hücum edir. Virus burada çoxalaraq yeni hüceyrələri yoluxdurmağa başlayır. Hüceyrələr virusun təsiri ilə sıradan çıxır və immun sistemini işə salır. Bu proses nəticəsində hərarət qalxır və bədən zəif düşür. İmmun sistemi virusla mübarizə apararkən bəzən həddindən artıq reaksiya verir ki, bu da əzələ və baş ağrısına səbəb olur. Virus tənəffüs yollarına yayıldıqca öskürək, boğaz ağrısı və burun tutulması kimi simptomlar ortaya çıxır. Bu mərhələdə bədən maye itirir və susuzlaşır, buna görə də bol maye qəbulu vacibdir. Əgər immun sistemi zəifdirsə, virus daha dərin toxumalara yayıla bilər və bronxit və ya sətəlcəm kimi ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Bu səbəbdən qrip zamanı həm immuniteti gücləndirmək, həm də xəstəlik əlamətlərini düzgün idarə etmək vacibdir.
8. İmmunitetin qripə qarşı rolu
İmmunitet sistemi bədənin əsas müdafiə mexanizmidir və qrip virusuna qarşı mübarizədə böyük rol oynayır. Güclü immun sistemi virusa qarşı daha tez reaksiya verir və xəstəliyi daha qısa zamanda məğlub edə bilir. Ancaq zəif immuniteti olan insanlar, xüsusilə yaşlılar, uşaqlar və xroniki xəstəlikləri olan şəxslər qripə daha həssasdır. İmmuniteti gücləndirmək üçün sağlam qidalanmaq, idmanla məşğul olmaq və kifayət qədər yatmaq vacibdir. Vitamin C və D kimi immuniteti gücləndirən maddələr qripə qarşı mübarizədə təsirli ola bilər. Həmçinin, probiotiklər bağırsaq mikroflorasını dəstəkləyərək immun sisteminin fəaliyyətinə müsbət təsir göstərir. Peyvənd isə immuniteti süni yolla aktivləşdirərək qrip virusuna qarşı qoruma yaradır. Əgər bədən artıq müəyyən qrip növünə qarşı immunitetə sahibdirsə, həmin növə ikinci dəfə yoluxma ehtimalı azalır.
9. Qripin müalicəsində dərmanlardan istifadə
Qrip virusuna qarşı xüsusi antiviral dərmanlar mövcuddur, lakin bu dərmanlar yalnız ağır hallarda istifadə edilir. Adətən qrip zamanı simptomları yüngülləşdirmək üçün qızdırmasalıcı və ağrıkəsici dərmanlardan istifadə olunur. Həkimlər virusun ikinci dərəcəli bakterial infeksiyalara yol açdığı hallarda antibiotiklər də təyin edə bilərlər. Lakin antibiotiklərin düzgün istifadəsi vacibdir, çünki onlar viruslara qarşı təsirli deyil və yalnız bakterial infeksiyaları müalicə edir. Ev şəraitində buxar inhalasiyası və duzlu məhlul burun yollarını təmizləmək üçün tövsiyə edilir. Dərman qəbulu ilə yanaşı, istirahət etmək, bol maye içmək və immuniteti dəstəkləyən qidalar qəbul etmək müalicəni sürətləndirir. Hərarət çox yüksəldikdə bədəni ilıq su ilə silmək faydalıdır.
10. Qripin risk qrupları
Qrip bəzi insanlar üçün daha böyük risk yaradır. Yaşlı insanlar, xroniki xəstəlikləri olanlar və immuniteti zəif şəxslər qripə daha tez yoluxa bilirlər. Hamilə qadınlar da qrip virusuna qarşı həssasdırlar, çünki hamiləlik zamanı bədənin müdafiə mexanizmləri zəifləyir. Uşaqlar xüsusilə məktəb və uşaq bağçalarında qripə yoluxma riski altındadırlar. Xroniki xəstəlikləri olan insanlar, məsələn, astma, diabet və ürək-damar xəstəliklərindən əziyyət çəkənlər də qrip virusuna qarşı daha həssasdır. Bu qruplara aid insanlar hər il qripə qarşı peyvənd olunmalıdırlar. Həmçinin, onların gigiyenik qaydalara daha diqqətli riayət etməsi vacibdir. Müəyyən risk qruplarında qrip daha ciddi fəsadlarla müşayiət oluna bilər və vaxtında həkimə müraciət etmək müalicənin effektivliyini artırır.