Revmatizm, əsasən, oynaq və ətraf toxumaların iltihabı ilə xarakterizə olunan və çox vaxt xroniki hala gələn tibbi bir vəziyyətdir.
Azerforum.com bildirir ki, bu xəstəlik bir çox növü ilə tanınır və revmatik xəstəliklərin geniş bir spektrini əhatə edir. Revmatizmin səbəbləri tam olaraq bilinməsə də genetik meyl, autoimmun proseslər və xarici təsirlər kimi faktorların rolu böyükdür. Bu xəstəlik daha çox yaşlı insanlarda yayılmış olsa da bəzi növləri gənclər və uşaqlarda da görülə bilər. Əsas simptomları ağrı, şişlik, hərəkət məhdudluğu və bəzən də hərarət artışı ilə özünü göstərir. Revmatizm yalnız fiziki deyil, həm də emosional təsirlər göstərir. Çünki bu xəstəlik uzunmüddətli ağrılar və hərəkət məhdudiyyətləri ilə əlaqələndirilir. Müalicəsi dərman, fizioterapiya və bəzi hallarda cərrahiyyə üsullarını əhatə edir. Revmatizmi nəzarətdə saxlamaq üçün erkən diaqnoz və müalicə çox vacibdir.
Revmatizmin növləri və onların fərqləri
Revmatizm müxtəlif növlərə malikdir və bu növlər fərqli əlamətlərlə özünü büruzə verir. Revmatoid artrit (RA) ən geniş yayılmış növlərdən biridir və autoimmun xarakter daşıyır. RA immun sisteminin səhvən sağlam toxumalara hücum etməsi ilə meydana gəlir və əsasən kiçik oynaqlara təsir edir. Osteoartrit qığırdaqların aşınması və oynaq səthlərinin birbaşa təmasda olması ilə yaranır. Bu növ daha çox yaşlı insanlarda müşahidə edilir və diz, omba kimi böyük oynaqları təsir edir. Gut xəstəliyi ur turşusu kristallarının oynaqda yığılması nəticəsində yaranır və daha çox ayaq baş barmağını təsir edir. Fibromialgiya əsasən bütün bədəndə yayılmış ağrı ilə xarakterizə olunur və tez-tez yuxusuzluq və yorğunluq ilə müşayiət edilir. Ankilozlaşdırıcı spondilit isə onurğa sütununu və sakroiliyak oynaqları təsir edir, hərəkət məhdudiyyəti yaradır və əsasən gənc kişilərdə müşahidə edilir. Hər bir növ fərqli diaqnoz və müalicə tələb edir. Buna görə də xəstəliyin növünü dəqiq müəyyənləşdirmək vacibdir. Revmatizm növləri arasında olan fərqləri anlamaq xəstəliyin nəzarət altına alınması üçün ilk addımdır.
Revmatizmin səbəbləri
Revmatizmin yaranmasına bir çox amillər təsir edə bilər və bu səbəblər müxtəlif növlərə görə dəyişir. Əsas səbəblərdən biri genetik meyildir – ailə üzvlərində revmatizm varsa bu xəstəliyə tutulma riskini artırır. Autoimmun proseslər immun sisteminin öz toxumalarını xarici düşmən kimi qəbul etməsi ilə xəstəliyin yaranmasında əsas rol oynayır. İnfeksiyalar, xüsusilə bəzi bakteriyalar və viruslar revmatizmin başlamasına səbəb ola bilər. Bundan əlavə zədə və travmalar uzun müddət sonra oynaq problemlərinin yaranmasına gətirib çıxara bilər. Artıq çəki, xüsusilə osteoartrit riskini artırır. Çünki əlavə yük oynaqlara təzyiq göstərir. Hərəkətsiz həyat tərzi və düzgün olmayan bədən duruşu oynaq iltihabına səbəb ola bilər. Stress immun sistemini zəiflədərək autoimmun reaksiyaları gücləndirə bilər. Bəzi hallarda isə hormonal dəyişikliklər və ya bəzi dərmanlar da revmatizmin yaranmasına təsir göstərə bilər. Səbəbləri başa düşmək, xəstəliyin qarşısını almaq və onun müalicəsinə doğru yanaşmanı təmin etmək üçün əhəmiyyətlidir.
Revmatizmin simptomları
Revmatizmin simptomları xəstəliyin növündən və ağırlığından asılı olaraq müxtəlif formalarda ortaya çıxır. Ən yayılmış simptom oynaqlarda ağrı və şişkinlikdir. Bu simptom, xüsusilə səhər saatlarında və hərəkət etdikdə daha da pisləşə bilər. Oynaqların sərtləşməsi və hərəkət məhdudiyyəti xəstələrin gündəlik fəaliyyətlərinə mane olur. Bəzi hallarda təsirlənmiş oynaqların üstündə dəri qızarır və toxunduqda hərarət hiss edilir. Xroniki yorğunluq revmatizmin geniş yayılan simptomlarından biridir və uzunmüddətli ağrılarla əlaqələndirilir. Daha ağır hallarda ürək və ağciyər kimi daxili orqanlar təsirlənə bilər. Bəzi xəstələrdə dəri səpgiləri və ya gözlərin iltihabı müşahidə olunur. Hərarət artışı və bəzən ümumi narahatlıq hissi də simptomlar arasında ola bilər. Bu simptomlar müxtəlif kombinasiyalarda özünü göstərə bilər və erkən diaqnoz üçün əhəmiyyətlidir. Revmatizmin simptomlarını izləmək və həkimə müraciət etmək xəstəliyin erkən mərhələdə nəzarət altına alınmasına kömək edir.
Revmatizmin diaqnozu necə qoyulur?
Revmatizmin dəqiq diaqnozu bir sıra tibbi testlər və müayinələr tələb edir. İlk mərhələdə həkim xəstənin tibbi tarixçəsini öyrənir və simptomları ətraflı şəkildə soruşur. Daha sonra fiziki müayinə aparılır və təsirlənmiş oynaqların hərəkət qabiliyyəti qiymətləndirilir. Laborator testlər qan analizi vasitəsilə revmatik markerləri müəyyən etməyə kömək edir. Bu testlər arasında revmatoid faktorun (RF) və antinüklear antikorların (ANA) səviyyəsi əhəmiyyətlidir. Bəzi hallarda ur turşusu səviyyəsinin yoxlanması gut xəstəliyini müəyyənləşdirmək üçün aparılır. Rentgen və ya MRT müayinələri isə oynaqların strukturunu və iltihabın səviyyəsini göstərir. Ultrasəs müayinəsi və ya sümük sıxlığı ölçmələri də lazım ola bilər. Diaqnostikanın əsas məqsədi xəstəliyin növünü müəyyənləşdirmək və düzgün müalicə planını hazırlamaqdır. Erkən diaqnoz revmatizmin ağırlaşmasının qarşısını almağa kömək edir və xəstənin həyat keyfiyyətini artırır. Diaqnozun düzgün qoyulması üçün mütəxəssis həkimlərin müşahidəsi vacibdir.
Revmatizmin müalicəsi
Revmatizmin müalicəsi xəstəliyin növünə, ağırlığına və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə görə dəyişir. Əsas müalicə üsullarından biri iltihab əleyhinə dərmanların istifadəsidir. Bu dərmanlar ağrını və iltihabı azaltmağa kömək edir. İmmunosupressorlar, xüsusilə autoimmun prosesləri nəzarət altında saxlamaq üçün təyin edilir. Fizioterapiya müalicənin vacib hissəsidir və xəstələrin hərəkətliliyini bərpa etmək üçün xüsusi məşqlərdən ibarətdir. Alternativ müalicə üsulları, məsələn, masaj və akupunktur bəzi xəstələr üçün rahatlama gətirə bilər. Pəhriz dəyişiklikləri, xüsusilə antiinflamatuar qidaların qəbulu ilə xəstəliyin simptomlarını yüngülləşdirə bilər. Daha ağır hallarda cərrahiyyə müdaxilələri, məsələn, oynaq dəyişdirilməsi tələb oluna bilər. Revmatizmin müalicəsi uzunmüddətli bir prosesdir və xəstənin həyat tərzində dəyişikliklər etməsini tələb edir. Stress idarəsi və müntəzəm yuxu da müalicənin effektivliyini artırır. Xəstəliyin nəzarət altında saxlanılması üçün mütəmadi olaraq həkim müayinəsindən keçmək vacibdir.
