Bütün ailənin bir araya gəldiyi yeməklərin vacib və faydalı olduğu məlumdur. Yeni araşdırmalar göstərir ki, ailənin birlikdə yediyi yeməklər uşağa və ailəyə müsbət təsir göstərir. Ailə yeməkləri, xüsusən də uşaqlar üçün qidalanma, təhsil və ünsiyyətə böyük təsir göstərir.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
Ailə ilə birlikdə yeyilən yeməklərin uşaqlara müsbət təsiri aşağıdakılardır:
- Sağlam qidalanma;
- Zərərli vərdişlərdən çəkinmək;
- Daha yaxşı yemək vərdişləri.
Amerika Pediatriya Assosiasiyasının 2011-ci il nəşrlərinə görə, ailələri ilə birlikdə həftədə ən azı 3 dəfə yemək vərdişi olan uşaq və yeniyetmələrdə piylənməyə daha az rast gəlinir.
Tapıntılar aşağıdakılardır:
- artıq çəkidən 12% azalma,
- qeyri-sağlam qidalanma nisbətinin 20% azalması,
- Yemək pozğunluqlarının (məsələn, anoreksiya nervoza) 35% azalması,
- Sağlam qidalanma nisbətində 24% artım var.
2010-cu ilin mart ayında Harvardda nəşr olunan araşdırmanın nəticələrinə görə, hər gün birlikdə yemək vərdişi olan ailələr, kalsium, lif, dəmir, B6 və B12, C vitaminləri və ümumi yağ kimi əhəmiyyətli qidaları yüksək miqdarda istehlak edirlər.
Vaşinqtonda aparılan bir araşdırmaya görə, yemək zamanı televizoru söndürən ailələrin uşaqları daha çox meyvə və tərəvəz istehlak edir və daha az zərərli yemək yeyirlər. Televiziyanın təsiri və diqqətini yayındırmadan ailə daha sağlam qidalanır və qidaya daha çox diqqət yetirir. Çox televizora baxan ailələrdəki uşaqlar daha çox zərərli qida qəbul edirlər. Yemək yeyərkən televizora baxan ailələrin axşam yeməyində daha çox hazır yeməklər (pizza-hamburger) və zərərli qazlı içkilərindən istifadə etdiyi müşahidə olunub.
Ailə yeməkləri yalnız uşaqlar üçün faydalı qida təmin etmir, həm də zərərli maddələrdən istifadə ehtimalını azaldır. Beynəlxalq Maddə İstifadəsi Mərkəzinin (CASA) 2010-cu il hesabatına görə, uşaqları ilə daha tez-tez yemək yeyən ailələrin uşaqlarında siqaret və alkoqol kimi zərərli maddələrdən istifadə nisbətinin azaldığı göstərilib. Ailəsi ilə həftədə 3 dəfədən az yemək yeyən ailələrin uşaqlarında siqaret aludəçiliyi nisbəti iki qat artır.
Ailə yeməkləri valideynlərə iki çox mühüm şəkildə sağlam davranış nümunəsi vermək imkanı verir:
- Sağlam qidalardan istifadə etmək,
- Düzgün porsiya ölçüsündə yemək.
Uşaqlar çox vaxt valideynlərinin davranış və vərdişlərini modelləşdirirlər. Nahar vaxtı uşaqlara sağlam qidalanma haqqında məlumat vermək və onlara rəhbərlik etmək baxımından xüsusilə dəyərlidir. Xüsusilə yeniyetməlik çağında olan gənclər ailələri ilə birlikdə yedikləri yeməklər zamanı daha normal porsiyalar və daha sağlam qidalar qəbul edirlər.
Uşaqlar sağlam qidalanma üçün valideynlərini nümunə götürməyə meylli olsalar da, siz valideynlər olaraq öz öhdəliklərinizi yerinə yetirməlisiniz. Ailə üzvlərinin həftədə ən azı 3 şam yeməyində tam iştirak etməyini ailədə vərdiş halına gətirmək ailə daxilində ünsiyyətinizi də gücləndirəcək.
Həqiqətən də araşdırmalara görə, ailə üzvlərinin eyni süfrədə birlikdə yemək yeməsi daha sağlam qidalanma vərdişlərinin qazanılmasında böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu vəziyyət təkcə yemək vərdişlərinə müsbət təsir etmir. Bundan əlavə, ailədaxili ünsiyyət bacarıqlarının inkişafına və həmin ailədə böyüyən uşaqların sosial-emosional inkişafına və psixi vəziyyətinə də müsbət təsir göstərir.
Birlikdə süfrə arxasında oturmaq baş verdikdə, birlik ortaya çıxır. Fərdlər bu birlikdə olma halından qidalanırlar. Ailə birliyi ilə dəstək və güvən duyğuları da inkişaf edir və çiçəklənir.
Süfrədə öz yerini tutmaq və bütünün bir parçası olmaq uşaqların özünə inamının artmasına səbəb olur. Birlik və həmrəylik hissi ilə çətin anları aşmaq üçün lazım olan möhkəmlik hissini də artırır. Sağlam özünə inam özümüzlə bağlı inanclarımızın müsbət olmasına səbəb olur. Bu şəkildə özümüzü yaxşı hiss edirik, özümüz haqqında təsəvvürümüz müsbət şəkildə formalaşır. Bu yolla psixoloji dayanıqlıq da güclənir.
Ailəcək yemək yemək ünsiyyət bacarıqlarını gücləndirir. Süfrədə paylaşma sayəsində uşaqların ünsiyyət bacarıqlarında artım və müsbət inkişaf müşahidə edilir. Uşaqların bu birlik və həmrəylik hissi ilə öz hiss və düşüncələrini rahat şəkildə ifadə etmə şansı var. Özünü sağlam şəkildə ifadə edə bilən uşaq məktəb uğurlarını da artırar. Başqa sözlə desək, uşağınızla yemək yemək yalnız uşağınızın emosional inkişafına kömək etmir, həm də uşağınızın akademik performansına müsbət təsir göstərir.
Bu məsələnin sağlamlığımıza çoxlu töhfələri var. Ailə ilə yemək yemək yalnız sağlam qidalanma vərdişlərini gücləndirmir, həm də piylənmə riskinin azaldığını göstərir. Xüsusilə yeniyetməlik dövründə bədən qavrayışının müsbət inkişafına kömək edir. Ailəsi ilə yeməyə vərdiş edən fərd daha çox sağlam qida və evdə bişirilən yeməklər istehlak edir. Fərdin davamlı olaraq şəkərli və yaxud hazır qida məhsulları seçmək nisbəti azalır. Beləliklə, daha sağlam qidalanma vərdişləri ilə yanaşı, inkişaf edən qidalanma pozğunluqları, spirt və maddə istifadə nisbətinin də azalmasına səbəb olur.
Gündəlik həyatda ekranlara çox vaxt sərf olunur. Bununla belə, ailə üzvlərinin birlikdə keçirdikləri keyfiyyətli vaxtın bu sürətli həyat axınında kifayət qədər məhdud olduğunu nəzərə alsaq, yemək vaxtlarının bütün ailə üzvləri üçün əla fürsət olduğunu başa düşə bilərik.
Ailə yeməklərinin təhsilə töhfəsi
Ailə yeməklərinin fiziki sağlamlıqla yanaşı zehni faydaları da var. 2004-cü ildə London Universitetinin Qidalanma Təhsili İnstitutunda aparılan tədqiqatın nəticələrinə görə, ailəsi ilə birlikdə yemək yeyən tələbələr imtahanlarda daha yüksək bal toplamağa meyllidirlər. Amerika Milli Maddə İstifadəsi Mərkəzinin 2010-cu il hesabatlarına görə, həftədə 5-7 dəfə ailə naharlarına qatılan tələbələr digər tələbələrlə müqayisədə imtahanlarda tam qiymət alma faizi daha yüksək olub. İllinoys Universitetində aparılan araşdırmaya görə 7-11 yaş arası uşaqlar arasında ailəsi ilə birlikdə yemək yemək vərdişi olanların imtahan müvəffəqiyyətinin digər uşaqlara nisbətən daha yüksək olduğu müəyyən edilib.
Ailə ilə birlikdə yemək vərdişinin 3-6 yaşlı məktəbəqədər uşaqlarda dil inkişafını və nitq bacarıqlarını artırdığı sübut edilmişdir. Bu yaş qrupundakı uşaqlar üçün birlikdə axşam yeməyi yeməyin faydası, ailə üzvləri ilə birlikdə dinləmə və danışma bacarıqlarını inkişaf etdirmək imkanlarını artırmalarıdır. Ailələri ilə birlikdə yeyilən yeməklər uşaqların fərdi inkişafı üçün çox faydalı bir təhsil verir.
Ailə yeməklərinin ünsiyyətə töhfəsi
Ailə yeməkləri ailə ünsiyyətini və sədaqətini artırır. Ailə yeməkləri uşaqda mümkün yemək pozğunluğunun erkən diaqnozu üçün çox vacibdir. Uşaqlar yemək mühitində problemlərini ailələri ilə daha asan bölüşməyə meyllidirlər. Ailənin yemək zamanı birlikdə keçirdiyi vaxt həm də mədəni ənənələri bölüşmək və ötürmək üçün çox qiymətli bir vaxtdır. Valideynlər bu yemək vaxtı uşaqları ilə daha yaxından tanış olmaq və onları daha yaxından tanımaq imkanı əldə edirlər. Həftədə 5-7 dəfə ailəsi ilə birlikdə yemək yeyən gənclərin digər gənclərlə müqayisədə “valideynlərimlə münasibətimiz mükəmməldir!” demək ehtimalı 3 dəfə çoxdur.
Ailə yeməklərinin bu cür faydalarını nəzərə alsaq, ailə yeməkləri üçün bir araya gəlmək zərurəti daha tez-tez ortaya çıxır.
Amerikada aparılan araşdırmaya görə, 2010-cu ildə gənclərin yalnız 60%-nin həftədə 5 dəfə ailəsi ilə birlikdə yemək yediyi bildirilir. Ailəsi ilə həftədə 5 dəfədən az yemək yeyən gənclərdən bunun səbəbini soruşduqda cavabı “valideynləri məşğuldur” olub.
Ailə yeməklərini təşkil etmək üçün məsləhətlər:
- Hər həftə məqsəd qoyun (məsələn, bu həftə ən azı 2 dəfə ailəvi şam yeməyi);
- Sağlam yeməklər üçün mətbəxinizdə həmişə təzə mövsümi meyvə və tərəvəzlər olduğundan əmin olun;
- Sağlam qida seçimlərini seçin;
- Hazırladığınız yeməyin çox mürəkkəb olmasına ehtiyac yoxdur. Sadə yeməklər çox dadlı ola bilər;
- Əgər həqiqətən də zamanla bağlı ciddi problem varsa, axşam yeməyini kənardan sifariş edib birlikdə yeyib ailənizlə keyfiyyətli vaxt keçirə bilərsiniz;
- Vaxt tapdığınız zaman bir neçə növ yemək hazırlayıb növbəti gün üçün soyuducuda alternativ və hazır yeməklər saxlaya bilərsiniz;
- Hər kəs şam yeməyi zamanı mobil telefonunu söndürməyə çalışmalıdır;
- Yemək zamanı televizor və video oyunlarının söndürülməsini təmin edin;
- Oturma tənzimləməsini elə qurun ki, yemək zamanı ən kiçik uşaqdan tutmuş ən yaşlı ailə üzvünə qədər hamı masa ətrafında olsun;
- Ünsiyyət təşkil edin ki, yemək zamanı hamı bir-biri ilə ən azı 1 mövzu paylaşsın.
Tövsiyə
Ailə yeməkləri, xüsusən də uşaqlara kömək etmək və dəstəkləmək üçün ailəni bir araya gətirir. İşinizdə və ictimai həyatınızda nə qədər məşğul olsanız da, həftə ərzində daha çox ailəvi şam yeməyi təşkil etməyə çalışmanızı tövsiyə edirik. Beləliklə, uşaqlarınız sağlam qidalar yeyərkən siz onları daha yaxşı tanıyacaqsınız.
Üstəlik, artan ünsiyətiniz sayəsində onları zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq üçün daha yaxşı istiqamətləndirə biləcəyinizi görəcəksiniz. Ailə olaraq paylaşılan yeməklərin sayı artdıqca, paylaşdığınız vaxtın keyfiyyətinin də artdığını görəcəksiniz.
Ayşən Vəli
