Ekologiya və təbii sərvətlər nazirinin müavini Umayra Tağıyeva Xəzər dənizinin ekoloji vəziyyəti ilə bağlı ciddi xəbərdarlıq edib. Onun sözlərinə görə, son onilliklərdə Xəzər dənizi müşahidə tarixində ən aşağı səviyyəyə yaxınlaşıb.
“Son 30 ildə Xəzərin səviyyəsi təxminən 2,5 metr azalıb. Son illərdə isə illik azalma 20-30 santimetrə çatıb. Bu, həm ekoloji, həm də iqtisadi baxımdan ciddi risklər yaradır. Ekstremal hava hadisələrinin artması, təbii fəlakətlər və biomüxtəliflikdəki dəyişikliklər Xəzər hövzəsində yaşayan ölkələrin birgə səylərini tələb edir,” - deyə Tağıyeva bildirib.
Dayazlaşmanın yaratdığı problemlər
Ekspertlər dəniz suyunun azalmasının ekoloji, iqtisadi və sosial problemlər yaratdığını bildirir. Əsas narahatlıq dənizin unikallığı ilə seçilən flora və faunasının məhv olmasıdır.
- Nərə balıqları və qara kürü istehsalı: Su səviyyəsinin azalması bu növlərin yaşayış mühitini daraldır və onların yox olmasına səbəb ola bilər.
- Duzluluğun artması: Su azalması dənizin duzluluq səviyyəsini yüksəldə bilər ki, bu da şirin su orqanizmlərinin məhvinə gətirib çıxarır.
- Mikroiqlimə təsir: Ətraf bölgələrdə quraqlıq və səhralaşma prosesləri sürətlənir.
- Balıqçılıq və sənaye zərərləri: Balıq ehtiyatlarının azalması balıqçılıq sənayesinə ciddi zərbə vurur. Turizm obyektləri də azalan maraqla iqtisadi zəifləməyə səbəb olur.
Cəmiyyət və iqtisadiyyat üçün təhlükələr
Dəniz yolu ilə yük daşımalarının çətinləşməsi regional ticarətə mənfi təsir göstərə bilər. Eyni zamanda, su ehtiyatlarının azalması əhali arasında kütləvi köçlərə və hətta qonşu ölkələr arasında münaqişələrə yol aça bilər.
Ekspert rəyi
Ekoloq Rövşən Abbasov Xəzərin suyunun azalmasını iqlim dəyişikliyi ilə əlaqələndirir:“Havanın istiləşməsi Xəzərə tökülən çayların suyunu azaldıb, buxarlanmanı isə artırıb. Bu proses Azərbaycanın sahil infrastrukturuna, xüsusilə gəmiçilik və balıqçılıq sektoruna ciddi ziyan vurur. Suyun dayazlaşması oksigen çatışmazlığına, bu da balıq populyasiyasının azalmasına səbəb olur.”
Təklif olunan həllər
Abbasov, su resurslarının düzgün idarə edilməsi, Xəzər hövzəsi ölkələri arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi və alternativ su mənbələrindən istifadənin vacibliyini vurğulayır. Ekspertlər Xəzərin qorunması üçün birgə tədbir planının hazırlanmasının zəruriliyini qeyd edir.
Xəzər dənizində baş verən sürətli dayazlaşma yalnız ekoloji problem deyil, həm də region ölkələri üçün iqtisadi və sosial çağırışdır. Problemin həlli üçün təcili tədbirlər vacibdir.
