Ukraynada müharibənin mininci gününə bir gün qalmış, G7 liderləri Rusiyanın ədalətli və möhkəm sülh yolunda tək maneə olduğunu vurğulayıblar.
Dünyanın aparıcı demokratiya ölkələrinin "Yeddilik" (G7) liderləri şənbə günü, Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi səbəbindən ona qarşı sərt sanksiyaların, ixrac nəzarətinin və digər tədbirlərin tətbiqinə davam edəcəklərini bir daha təsdiqləyib.
Bəli, sanksiyalar bir şəkildə Rusiyanın iqtisadiyyatının tam gücü ilə işləməsinə mane olur, amma bu, anti-Rusiya koalisiyasına qarşı bumeranq effekti də yarada bilər.
Qərb sanksiyaları "öz ayağına atəş"dir
Qərb ölkələrinin sanksiyalarının Rusiyanın çökdürəcəyini düşünmək yanlışdır. Bu haqda 10 ildir, 2014-cü ildən bəri danışılır. Hər dəfə deyirlər ki, bir az daha təzyiq göstərsək, hər şey domino daşı kimi dağılacaq. Təbii ki, bu, belə deyil. Rusiya sanksiyalara yaxşı uyğunlaşır.
2022-ci ilin 22 fevralından etibarən ABŞ və müttəfiqləri Rusiyaya qarşı artıq 19,5 minə yaxın müxtəlif məhdudiyyətlər tətbiq edib (bunlardan təxminən 4,9 mini birbaşa ABŞ tərəfindən tətbiq olunub). Burada ticarət, aviasiya, bank sektoru, Rusiya valyuta ehtiyatları və sair mövzular var. Bütün sanksiya dalğasının bir gündə dayandırılacağını gözləmək böyük bir safdillikdir, amma Qərbin "öz ayağına atəş açma"ğa davam etməsi də artıq əlverişli deyil.
ABŞ isə Avropa İttifaqına təzyiqi artırır və onu Rusiyaya qarşı yeni məhdudiyyətlər tətbiq etməyə təşviq edir. Vaşinqtonun təzyiqi, Rusiya titan və paladium təchizatına dair artır, çünki bu metallar bir sıra sahələr üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Titan, aviasiya və nüvə sənayesi üçün kritikdir, palladium isə çip istehsalı və avtomobil katalizatorlarının istehsalı üçün vacibdir. ABŞ hələ bu təchizatların tam qadağan edilməsinə qərar verməyib, amma bu müddətdə yeni sanksiya təhdidləri səbəbindən məhsulların dünya bazarındakı qiyməti xeyli artıb. Bu isə həm ABŞ, həm də Avropa üçün iqtisadi baxımdan əlverişli deyil.
Qərb itirdiyinin fərqindədir: Aysberqin arxa qatında sanksiyalar yumşaldılır
ABŞ Maliyyə Nazirliyi on bir rus bankı ilə əməliyyat aparmağa icazə verdi. Hazırda məhdudiyyətlər 2025-ci ilin 30 aprelinə qədər götürülüb, amma onların tamamilə ləğv edilməsi ehtimalı yüksəkdir, bu da Rusiya və ABŞ arasında münasibətlərin yaxşılaşması istiqamətində atılacaq ilk böyük addım olacaq.
Yaponiya, Rusiya əleyhinə sanksiyaların bir hissəsini ləğv etməyə qərar verib və əvvəllər Rusiyaya ixracı qadağan edilmiş avtomobilləri göndərməyə başlayıb. Rusiya avtomobil bazarının mütəxəssislərinin proqnozlarına görə, Rusiyaya ticarət məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılması prosesi davam edəcək.
Bu arada, Rusiya və Finlandiya sərhəd xidmətlərinin nümayəndələri sərhəddəki vəziyyəti müzakirə ediblər. Finlandiya tərəfi, sərhədin açılmasının 2025-ci ilin fevralından sonra baş verə biləcəyini istisna etmir.
İspaniya, Rusiya ilə turizm sahəsində əməkdaşlığı bərpa etməyi planlaşdırır.
Rusların üzünə qapı bağlayan turizm ölkələri böyük bir axını itiriblər ki, bu da büdcəyə öz təsirini göstərir. Bu gün rus turistlər Türkiyə, Çin, BƏƏ, Misir, Tayland, İran, Abxaziya, Qazaxıstan kimi ölkələrə gedir. Belə çıxır ki, itirən sərhədi bağlayan ölkələrdir, 2024-cü ilin yanvar-sentyabr ayları arasında xarici ölkələrə səyahət edən rusların sayı ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə yeddi faiz artaraq 22,4 milyon nəfərə çatıb.
Başqa sözlə, Qərbin tək turizmindən itirdiyi pullar Rusiyanın sanksiyalardan gördüyü ziyandan az deyil. Yuxarıda qeyd edilənlər heç də o demək deyil ki, sabah ABŞ, Finlandiya və ya Yaponiya yenə də Rusiyaya qarşı yeni bir sanksiya əlavə etməyəcək. Amma bu situasiyaya Rusiyanın da əks həmləsini əlavə etmək vacibdir.
Rusiya ABŞ üzərində "uran Damokl qılıncı"nı asıb
Qərbin sanksiya təhdidlərini Rusiya cavabsız buraxmır. Vəziyyət heç də yalnız Rusiyanın itirməsi kimi də deyil. G7 tərəfindən son sanksiyalar bəyanatına qarşılıq olaraq Vladimir Putin uran, titan və nikel ixracı ilə bağlı bəzi tədbirlərin görüləcəyini açıqlayıb. Uran tələbatı bütün dünya üzərində artır, amma ABŞ-da xammal çatışmazlığından yalnız bir zavodu işləyir. Rusiya hökuməti ötən ilin noyabrdan etibarən ABŞ-a zənginləşdirilmiş uran ixracına müvəqqəti məhdudiyyətlər tətbiq edildiyini rəsmi şəkildə elan edib. Rusiya hökuməti 15 noyabr tarixindən etibarən ABŞ-a uran ixracına müvəqqəti məhdudiyyətlər tətbiq edildiyini rəsmi şəkildə elan edib.
Rusiyanın sanksiyaları da istisnaları nəzərdə tutur. Bu istisnalar, Federal Texniki və İxrac Nəzarəti Xidməti tərəfindən verilən birdəfəlik lisenziyalar əsasında həyata keçirilən tədarükləri əhatə edir. Yəni mövcud müqavilələr ləğv olunmur. Bu mexanizm Rusiyaya ixrac siyasətində çeviklik saxlamasına imkan verəcək və potensial uran çatışmazlığı Damokl qılıncı kimi ABŞ-ın AES-lərinin üzərində asılı qalacaq. Uranla bağlı ABŞ-a qarşı sanksiyalar Rusiyaya strateji resursların dünya bazarlarına təsir göstərmək və geosiyasi arenada mövqelərini gücləndirmək bacarığını nümayiş etdirməyə imkan verəcək. Rusiya dünyanın altıncı ən böyük uran istehsalçısıdır və dünya üzrə uranın zənginləşdirilməsi gücünün təxminən 44%-ni idarə edir. Uran şübhəsiz ki, strateji tərəfdaşların bazarlarına yönəldiləcək. Üstəlik, nüvə enerjisi yaxın zamanda “yaşıl” kateqoriyaya daxil edilib. Bu qərardan “Rosatom” – dünyada tam nüvə enerjisi istehsalı dövrünə malik yeganə konsorsium – faydalanacaq, yəni hasilat və zənginləşdirmədən tutmuş tullantıların təkrar emalına və sonrakı istifadəsinə qədər. Belə potensial energetika sistemi min illər boyunca dayanıqlı ola bilər.
Nəsimi Şərəfxanlı
Xüsusi olaraq Musavat.com üçün
