Rio-de-Janeyroda keçirilən G20 sammitində iştirakçılar nə müzakirə ediblər?
Noyabrın 18-19-da Rio-de-Janeyroda keçirilən G20 sammitində Rusiyanı xarici işlər naziri Sergey Lavrov təmsil edib. Prezident Luiz İnasio Lula da Silvanın başçılıq etdiyi Braziliya hakimiyyəti öz həmkarlarının diqqətini yoxsulluq, iqlim və iqtisadi inkişaf problemlərinə yönəltməyə çalışıb. Lakin Yaxın Şərq və Ukrayna böhranları fonunda geosiyasi müzakirələrdən yayınmağın mümkün olmadığı ortaya çıxıb.
G20 sammiti ilk gündən dramatik bir notla başlayıb. “Mən 2008-ci il maliyyə böhranından sonra Vaşinqtonda G20 liderlərinin ilk görüşündə iştirak etdim. 16 il sonra mən təəssüflə etiraf edirəm ki, dünyada vəziyyət daha da pisləşib”, - Luiz İnasio Lula da Silva açılış nitqində deyib. Və o, bu qiymətləndirməni dərhal izah etdi: İkinci Dünya Müharibəsindən bəri rekord sayda məcburi köçkünlər və silahlı münaqişələr, ekstremal hava hadisələri, artan sosial, irqi və gender bərabərsizliyi - bütün bunlar, Braziliya liderinin fikrincə, hazırkı reallığı xarakterizə edir. Lula da Silva əmindir ki, “ümumi faciənin əsas simvolları aclıq və yoxsulluqdur.
Bu hadisələr, onun fikrincə, ilk növbədə yanlış siyasi qərarların nəticəsidir. "Bu masada iştirak edənlər bəşəriyyəti utandıran bu bəlanın aradan qaldırılması kimi təcili vəzifəni həll etməlidirlər", deyə Braziliya Prezidenti vəziyyətlə bağlı fikirlərini bölüşüb. Braziliyanın G20-yə sədrlik səylərinin kulminasiyası bazar ertəsi elan edilən Aclıq və Yoxsulluqla Mübarizə üzrə Qlobal Alyansın yaradılması olub.
Təşəbbüsün məqsədi iddialıdır: 2030-cu ilə qədər aclığın aradan qaldırılması. Alyansın ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sahəsində təcrübə mübadiləsinə və müvafiq tədbirlərin əlaqələndirilməsinə imkan verəcəyi gözlənilir. Lula da Silva, "Bu, bizim ən böyük mirasımız olacaq", deyib. Braziliyanın sədrliyi yekun bəyannamədə qeyd olunan digər nailiyyətlərlə də yadda qalıb. Məsələn, o, İqlim Dəyişikliyinə qarşı Qlobal Səfərbərlik İşçi Qrupuna və Braziliyanın qlobal idarəetmədə islahatlara dair təşəbbüsünə diqqət yetirib.
Bu arada...
Bəyannamənin hazırlanması mübahisəsiz ötüşməyib. Hələ sammit başlamazdan əvvəl məlum oldu ki, G20-yə üzv olan ölkələrin qlobal problemlərin hansı əsaslarla həll edilməli olduğu və ümumilikdə nə problem hesab edilməli olduğu barədə fərqli fikirlər var. Rio-de-Janeyroda keçirilən görüşlər ərəfəsində “Financial Times” Braziliyadakı mənbəyə istinadən yazıb ki, Argentinanın liberal prezident Xavyer Mayli başda olmaqla hakimiyyət orqanları vergi məsələlərində fikir ayrılığına görə bəyannamənin qəbulunu əngəlləməklə hədələyiblər. Adı açıqlanmayan Braziliya rəsmisi Buenos-Ayresi zirvəni “köhnə və yeni qüvvələr arasında mübarizəyə” çevirməkdə və “əvvəllər razılığın olduğu yerlərdə problemlər yaratmaqda” ittiham edib.
Argentinalılar isə bəyannamənin qəbuluna mane olmadılar, lakin özləri bir sıra bəyanatları dəstəkləmədikləri barədə xəbərdarlıqla onu imzaladılar. Prezidentin mətbuat xidmətinin məlumatına görə, ölkə hakimiyyətinin razılaşmadığı məqamlar arasında sosial şəbəkələrin tənzimlənməsi, qlobal idarəçilik institutlarının islahatı, habelə dövlətin bununla mübarizəyə müdaxilə etməli olduğu “özünün özü” də var.
Bəyannamədə Ukrayna münaqişəsi ətrafında mübahisələr
Nəticədə, sənədin 9-cu bəndində qeyd edilir: “Birbaşa Ukraynadakı müharibəyə gəldikdə, Yeni Dehlidə (2023-cü il G20 sammitində) aparılan müzakirələrə istinad edərək, biz insanların iztirablarının təsirini və qlobal ərzaq və enerji təhlükəsizliyi, təchizat zəncirləri, makro-maliyyə sabitliyi, inflyasiya və iqtisadi artımla bağlı müharibə kimi əlavə mənfi nəticələri vurğulayırıq. G20 iştirakçıları həmçinin “hərtərəfli, ədalətli və davamlı sülhün bərqərar olmasına töhfə verən və xalqlar arasında dinc, dostluq və mehriban qonşuluq münasibətlərinin təşviqi naminə BMT Nizamnaməsinin bütün məqsəd və prinsiplərinə uyğun gələn bütün müvafiq və konstruktiv təşəbbüsləri alqışlayıblar. Bununla belə, 8-ci bənd iki dəfə çox yer tutub və “Qəzza zolağındakı fəlakətli humanitar vəziyyətə və Livandakı eskalasiyaya” həsr olunub.
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi bundan əvvəl sammitin gündəmini siyasiləşdirməməyə və diqqəti iqtisadi məsələlərə yönəltməyə çağırıb. Rio-de-Janeyroda keçirilən yekun mətbuat konfransında Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov bəyannamənin yekun variantının necə razılaşdırıldığını bildirib. Onun fikrincə, iqtisadiyyatla yalnız dolayı əlaqəsi olan bəndin əlavə edilməsi qərarı Qərbin sammitin gündəmini “Ukraynalaşdırmaq” cəhdlərinə alternativdir. “Həm biz, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələrdən olan həmkarlarımız mətnin istənilən münaqişələrə, hazırda dünyada davam edən hər bir münaqişənin və hər şeydən əvvəl Yaxın Şərqdəki münaqişənin həlli zərurətinə həsr olunmasında təkid etdik”, - deyə təşkilatın rəhbəri bildirib.
Lavrovun sözlərinə görə, Qərb könülsüz şəkildə bu mətni müzakirə etməyə razılaşdı, lakin çox yaxşı başa düşdü ki, bunsuz münaqişələrlə bağlı heç bir bölmə ola bilməz. “Qərb tərəfindən bu paraqrafı (Yaxın Şərqdəki münaqişələr haqqında) Ukraynadan sonra Qəzza əhalisinin faciəvi, fəlakətli vəziyyətini vurğulayan geniş, qiymətləndirmələrlə dolu yerləşdirməyə cəhdlər olub”, - diplomat bildirib: “Amma burada belə manipulyasiyanın, hoqqabazlığın rədd edilməsini vurğulamağa ehtiyac yox idi, çünki Qlobal Cənub ölkələri G20-nin ilk növbədə faciəyə diqqət yetirməsinin əhəmiyyətini azaltmaqdan qəti şəkildə imtina etdilər. Qəzza zolağı”.
Nəticədə, Lavrovun izah etdiyi kimi, Rusiya tərəfi bəndin Ukrayna ilə bağlı mətni ilə razılaşıb, “çünki orada əsas şey sülhlə bağlı real əsaslarla vicdanlı və ağlabatan söhbətə çağırışdır”.
Maraqlıdır ki, məhz G20 sammitində Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, bəzi məlumatlara görə, Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin dondurulması planını təqdim etməyi planlaşdırırdı. Bu barədə noyabrın 18-də məlumatlı mənbələrə istinadən Bloomberg məlumat yayıb. Bildirilib ki, hazırlanmış təşəbbüsün mahiyyəti hazırkı cəbhə xətti boyunca münaqişənin dondurulması olub.
Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov Türkiyə tərəfinin hər hansı rəsmi açıqlamalarından əvvəl belə qeyd edib ki, Moskva üçün bu variant “apriori qəbuledilməzdir”. Bunun ardınca Türkiyə prezident administrasiyasının dezinformasiyaya qarşı mübarizə mərkəzi Ankaranın sammitdə hansısa sülh planı təqdim etməyə hazırlaşdığına dair iddiaları təkzib edib.
Bu arada Sergey Lavrovun Rio-de-Janeyroda mətbuat konfransı Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Amerikanın ATACMS ballistik raketləri ilə Rusiyanın dərinliklərinə zərbələr endirdiyi gün baş tutub. Rus diplomatın sözlərinə görə, Amerikanın uzaqmənzilli silahlarının Bryansk bölgəsinə hücumu “Qərbin münaqişəni gərginləşdirmək istədiyinə işarədir”. “Ukrayna ərazisindən Rusiya ərazisinə qədər uzaqmənzilli raketlərdən istifadə edilərsə, bu, onların Amerika hərbi ekspertləri tərəfindən idarə olunduğu anlamına gələcək və biz bunu Qərbin Rusiya ilə müharibəsinin keyfiyyətcə yeni mərhələsi kimi qəbul edəcəyik və onlara cavab verəcəyik”, – Lavrov fikrini yekunlaşdırıb.
V.VƏLİYEV
