Son 4 ilin geosiyasi vəziyyəti ilə bağlı karikatura çəkməyə çalışsaq, bir biriylə ayrı dillərdə danışan iki adamı-Şərqi və Qərbi çəkməli olacağıq. Ukrayna-Rusiya müharibəsi isə bu tragikomediyanın bir növ səhnəsi rolunda çıxış edir; Qərb əlində olan bütün vasitələrlə “taxtını qorumağa çalışır”, Şərq isə eyni inadkarlıqla yeni reallıq yaratmaq uğrunda mübarizə aparır. Bəs insanlığın faciəsi və siyasi disskusiyanın isə süqutunu gətirən bu reallıq niyə yaranıb? Bu yazıda mübarizənin anlaşılmayan tərəfini – Rusiyanı və Qərbin onu dinləməmək üçün vasitəsini- inkar mədəniyyətini izah etməyə çalışacağam.
Dünya siyasi mənzərəsi sürətlə dəyişir, lakin Qərb və Rusiya arasındakı münasibətlər eynən 1990-cı illərin əvvəlindəki kimi həm dinamik, həm də qarışıq olaraq qalıb. Bu münasibətlər yalnız dövlətlərarası diplomatik və iqtisadi münaqişələrlə deyil, həm də dərin, həm də çoxşaxəli bir inkar mədəniyyəti ilə formalaşır. Bu inkar, sadəcə Rusiyanın Qərb tərəfindən mənfi və şübhə ilə qarşılanması deyil, həm də iki mədəniyyətin, iki ideologiyanın və iki fərqli dünya görüşünün bir-birini "anlamağa" və ya "qəbul etməyə" qarşı göstərdikləri müqavimətdir. Amma sual budur: Niyə Qərb, dünya tarixinin ən böyük siyasi və iqtisadi güclərindən birini, Rusiyanı anlamamaq üçün bu qədər israr edir?
Bunun cavabı sadə deyil. Rusiya, bir tərəfdən Qərbin 21-ci əsrdəki hegemonik sisteminə qarşı təbii "alternativ" olaraq, digər tərəfdən isə Sovet dövrünün və Soyuq Müharibənin təsirindən qurtulmuş bir dövlət olaraq öz mövqeyini qoruya bilib. Lakin, Qərb onun bu mövqeyini yalnız bir təhdid, bir narahatlıq və ya "pis niyyətli" davranış kimi dəyərləndirir. Rusiya ilə əlaqələr, daha çox emosional və ideoloji mübarizə kimi görünür – "Biz kimik və nəyi təmsil edirik?" və "Onlar kimdir və niyə belə sistem qurublar?" Bu, yalnız dövlətlərarası qarşıdurma deyil, həm də mədəniyyətlərarası savaşdır. Və məhz bu səbəbdən, Rusiya hələ də Qərb tərəfindən tam olaraq "anlaşıla bilmir".
Bunun əksinə, Qərbin Rusiyanı anlamaqda çətinlik çəkməyinin bir çox təhlil edilə biləcək səbəbi var. Əgər bir tərəfdən Rusiya, özünü yeni nizam qurmağa çalışan bir dövlət olaraq təqdim edirsə, digər tərəfdən Qərb, Rusiyanın nə qədər özünə qapanmış, ənənələrə bağlı və bəzən hətta qorxulu ölkə olduğunu iddia edir. Bu iki nöqteyi-nəzər arasındakı fərq, hər iki tərəfin öz güc və təsir dairəsini qorumağa çalışarkən düşmənə çevrildiklərini göstərir.
Əslində, Qərbin Rusiyanı anlamamağı yalnız ideoloji və siyasi mübahisələrdən qaynaqlanmır; bu, həm də informasiyanın manipulyasiyası, tarixə dair fərqli təhlillər və hətta təcrübələrə əsaslanan qarşılıqlı narazılıqların məhsuludur. Niyə, tez-tez Qərb Rusiyanın siyasi qərarlarını yanlış təhlil edir? Nə üçün Rusiyanın geosiyasi məqsədləri, Qərbin gözündə təhlükə kimi təqdim olunur? Bütün bu suallar, sadəcə xarici siyasət məsələləri deyil, həm də hər iki tərəfin fərqli mədəniyyətlər və sosial strukturlar arasındakı anlaşılmazlıqdan irəli gəlir.
Rusiyanın özünü, xüsusilə də Putin dövründə "güclü və suveren dövlət" kimi təmsil etməyi, Qərbin liberal demokratiya və insan hüquqları kimi universal prinsiplərinə qarşı birbaşa meydan oxumağı olaraq görülür. Lakin bu, sadəcə siyasi mübarizə deyil; bu, hər iki tərəfin mədəniyyətlərini qorumaq və inkişaf etdirmək istiqamətindəki fərqli yanaşmaların mübarizəsidir.
Bu, həm də Qərbin tarixindəki Sovet İttifaqına qarşı duyduğu şübhənin, qorxunun və bəlkə də " özünə haqq qazandırmanın" nəticəsidir. Qərb, Rusiyanı hələ də bir "düşmən" kimi görməkdə davam edir, çünki Rusiya hər zaman Qərbin qəbul etdiyi ideallara uyğun gəlmir. Həm də bu inkar mədəniyyətinin müasir dünyanın siyasi və iqtisadi təhlilinə necə təsir etdiyini, onu necə daha da mürəkkəbləşdirdiyini və iki fərqli güc mərkəzinin dünyanı necə dərk etdiklərini anlamağa çalışmaq vacibdir.
Geosiyasi və Mədəniyyətlərarası Qırılmalar: Anlayışın İnsafsızlığı
Rusiyanın geosiyasi məqsədləri Qərbin gözündə həmişə təhdid kimi qəbul edilib, xüsusilə də son dövrlərdə. Bu yalnız Ukrayna, Gürcüstan və digər postsovet məkanlarında baş verən münaqişələrə deyil, həm də Qərbin Rusiyanın sərhədləri daxilindəki siyasətə müdaxiləsinə olan reaksiyalarına aiddir. Qərb, Rusiyanın beynəlxalq münasibətlərdə öz təsirini artırmaq üçün öz iqtisadi və hərbi resurslarını istifadə etməsini, hətta münaqişə yaratmaq üçün təxribatlara əl atmasını təbiətcə təhlükəli hesab edir.
Amma, təəccüblüsü odur ki, Rusiya öz mövqeyini daha çox "kimlik" üzərindən qurmağa çalışır – bu, həm də mədəniyyət və tarixə dayanan mübarizədir. Rusiya üçün məsələnin "məqsəd"i yalnız siyasi və iqtisadi üstünlük deyil, həm də öz tarixini, mədəniyyətini və təfəkkürünü qorumaqdır. Burada, bu iki güc mərkəzinin, yəni Qərbin və Rusiyanın, öz "kimlik"lərini qorumaq üçün bir-birlərinə necə meydan oxuduqlarını görürük.
Bu yazı, Rusiyanın Qərb tərəfindən niyə bu qədər anlaşılmaz və mürəkkəb güc kimi qəbul edildiyini, iki tərəf arasında yaranan inkar mədəniyyətinin çoxşaxəli səbəblərini, həmçinin bu təhlil vasitəsilə necə daha geniş bir anlayışa yol aça biləcəyimizi araşdırmağa çalışacaq.
Tarixi Yaddaşın İzdüşümü: Keçmişin Çəkisi və Müasir Münaqişələr
Qərb və Rusiya arasındakı münasibətlər tarixən heç vaxt sadə və rahat olmayıb. Bu münasibətlər yalnız Soyuq Müharibənin bitməsindən sonra yox, həm də müxtəlif tarixi mərhələlərdə çoxsaylı gərginliklər, münaqişələr və yaxınlaşmalarla yadda qalıb. Lakin bu gərginliyin özəlliyi təkcə siyasi və hərbi qarşıdurmalarda yox, həm də hər iki tərəfin keçmişə baxışında və keçmişdən aldıqları dərslərdə gizlənir.Keçmişin çəkisi, bu günkü geosiyasi mübahisələrin və mədəniyyətlərarası ziddiyyətlərin əsasını təşkil edir. Qərb, Rusiya ilə əlaqələrində yalnız siyasi deyil, həm də kollektiv "tarixi yaddaş"la qarşılaşır ki, bu yaddaş da həm mənfi, həm də təhrif olunmuş şəkildə formalaşıb.
SSRİ Təsirləri və Soyuq Müharibənin "Mirası"
Soyuq Müharibə dövrü, Qərb və SSRİ arasında yalnız ideoloji qarşıdurma deyil, həm də hər iki tərəfin öz gələcəyini təhlükəyə atdığı, bəlkə də ən kritik dövr idi. SSRİ ilə Qərb arasındakı qarşıdurma təkcə siyasi və iqtisadi fərqlilikləri yox, həm də hər bir tərəfin öz "kimliyini" qorumaq istəyini göstərirdi. Soyuq Müharibəbitəndən sonra, SSRİ dağılanda Qərb, SSRİ təhdidinin sona çatması ilə öz "hegemonyasını" təsdiq etmiş, liberal demokratiya və bazar iqtisadiyyatını dünya miqyasında yeganə sistem kimi qəbul etməyə başlamışdı. Lakin, SSRİ dağılandan sonra Rusiyanın yeni quruluşunun Qərb tərəfindən necə qəbul edildiyi başqa bir mövzudur.
Qərb, Sovet İttifaqını yalnız "totalitarizmin" və kommunizmin təmsilçisi, öz ideoloji sərhədlərini pozan güc hesab edirdi. SSRİ-nin dağılması ilə Qərb, Rusiya dövlətinin özünü liberal demokratiya çərçivəsində quracağına inanırdı. Lakin bu gözləntilər çox qısa müddət ərzində “suya düşdü”. Rusiyanın özünü "suveren bir dövlət" kimi qurmağı, sərt iqtisadi islahatları həyata keçirməyi və xüsusilə Vladimir Putinin siyasi mövqeyini möhkəmləndirməsi, Qərb dünyasında narahatlıq və şübhə doğurdu. Qərb, Rusiyanın böyüməsini və beynəlxalq təsirini artırmasını "təhlükə" olaraq dəyərləndirirdi.
Qərbin gözündə Rusiya hələ də "soyuq müharibənin davamı", bir növ "geri qalmış" və Qərbin siyasi modelləri ilə uyğun gəlməyən güc olaraq qalmışdı. Rusiya öz gücünü bərpa edərək, Qərb müstəvisində "yenidən böyüyən bədheybət" kimi təqdim edilirdi. Bu, yalnız iqtisadi və hərbi məsələlər deyil, həm də Rusiya xalqının öz mədəniyyətinə, tarixinə və kimliyinə yönələn "konsolidasiya" prosesinin bir hissəsi idi. Bu isə Qərbin öz "hegemonyasını" qorumağa çalışan strategiyalarına qarşı birbaşa meydan oxumağa çevrildi. Qərb, bir tərəfdən Rusiyanı daha açıq və liberallaşmış bir dövlət kimi görmək istəyirdi, digər tərəfdən isə onun köhnə Sovet "ərazilərində"ki təsirini qorumasını qəbul etmirdi.
Sovet İttifaqının Dağılması və Yenidən "Düşmənə çevrilmə" Prosesi
1991-ci ildə Sovet İttifaqı dağılanda, Qərb çox qısa müddət ərzində Rusiyanın yenidən demokratiyaya keçəcəyini, bazar iqtisadiyyatına adaptasiya olacağını və nəhayət, "Qərbin bir hissəsi" olacağına ümid edirdi. Lakin bu gözləntilər çox qısa müddətdə yerə çökdü. Rusiyanın özünü bir "suveren dövlət" olaraq təkrardan qurması, sərt iqtisadi islahatları həyata keçirməsi və xüsusilə Vladimir Putinin gücünü möhkəmlətməsi, Qərb dünyasında narahatlıq və şübhə doğurdu. Qərb isə Rusiya ilə olan münasibətləri davamlı olaraq "şübhəli" və "təhlükəli" olaraq qiymətləndirirdi.
Rusiya Niyə Qərbin "Hissəsi" Olmamalıdır?
Qərb, ümumiyyətlə, özünü qlobal əxlaqi, siyasi və iqtisadi nizamın təmsilçisi kimi görür. Demokratiya, azad bazar iqtisadiyyatı və insan haqları kimi dəyərlər, Qərbin ən ümdə dəyərlərini təşkil edir. Lakin Rusiyanın bu sistemlə harmonik şəkildə uyğunlaşmamağı, Qərbin Rusiya ilə münasibətlərində bir növ sərhəd yaradıb. Rusiyanın siyasi sistemi, xüsusilə də post-Sovet dövründəki güclü dövlət idarəçiliyi və Putin rejiminin sərt mövqeyi, Qərbin liberal demokratiya anlayışı ilə ziddiyyət təşkil edir. Qərb, Rusiyanı "avtoritar", "geridə qalmış" və ya "totalitarizmə qayıdan dövlət" kimi təqdim edir, bu isə Rusiyanın öz daxili müstəqilliyini qoruma istəyi ilə qarşılıqlı ziddiyyət təşkil edir.
Qərb, Rusiyanı həm də "Şərq" dövləti kimi qəbul edir. Şərq və Qərb arasında əsrlər boyu formalaşan fərqlər, mədəniyyətlərarası uçurumu daha da dərinləşdirir. Qərb dünyası, Rusiyanı özünün "hissəsi" olaraq görməkdə çətinlik çəkir, çünki Rusiya həm mədəni, həm də tarixi baxımdan çox fərqli yol keçib. SSRİ-nin süqutu ilə Qərb, Rusiyanı daha çox qərb ilə inteqrasiya olunmuş, Avropa dəyərlərinə yaxın dövlət olaraq görməyə ümid edirdi. Ancaq Rusiya, özünün unikal mədəniyyətini, tarixini və sosial strukturunu qorumağa davam etdi. Rusiyada yaranan yeni siyasi quruluş, Qərb üçün anlaşılmaz və narahatedici oldu. Bu, Rusiyanın öz kimliyini qoruma istəyi ilə, Qərbin təklif etdiyi liberal ideologiyaya qarşı bir növ müqavimət kimi görülə bilər.
Rusiya və Avrasiya: Qərbin "Ərazisi" Olmayan Region
Qərb, ümumiyyətlə, Avropanı özünün "ailəsi" kimi qəbul edir. Rusiyanın isə Avropa ilə əlaqələri daim mürəkkəb olub, bu da Qərbin onu qəbul etməyinə mane olur. Rusiyanın özünü Avrasiyanın mərkəzindəki güc kimi formalaşdırmağı, bu regionun Avropadan fərqli bir siyasi və mədəniyyət sistemi inkişaf etdirməyinə səbəb olub. Həmçinin, Rusiyanın Qərbin bu ərazidəki mövcudluğunu təhdid edən siyasi oyunları, xüsusilə də post-Sovet ərazilərindəki təsiri və nüfuz cəhdləri, Qərbin Rusiyaya qarşı sərt münasibətini daha da gücləndirib.
Rusiyanın Şərqə yönəlməsi, Çin və digər Asiya ölkələri ilə əməkdaşlıq etməsy, Qərbin onu təkcə "Qərb gücü" olaraq görmə şansını xeyli daraldıb. Bu da Qərbin Rusiyanı qlobal hegemonluq mübarizəsində rəqib olaraq qəbul etməsinə səbəb olub. Yəni, Rusiya həm ideoloji, həm də coğrafi olaraq Qərbin təsir dairəsinin xaricində qalır. Qərb, Rusiyanın həm siyasi, həm də iqtisadi gücünü artıraraq Avrasiya boyunca genişlənməyini təhdid olaraq görür və bu, Qərbin rus ideyasına qarşı inkar mədəniyyətini daha da qızışdırır.
Inkarın Psixologiyası: Rusiya Kimi "Təhlükə" Yoxsa "Qəhrəman"?
Rusiya, SSRİ-nin süqutundan sonra Qərb ilə münasibətlərində "dostluq dövrü" yaşamaq yerinə, hər iki tərəf arasında inkişaf edən mənfi emosional dinamikalarla qarşılaşıb. Qərb, Rusiyanı hələ də təhdid olaraq görməkdə davam edir. Bu, yalnız hərbi gücə bağlı deyil, həm də siyasi və mədəni qarşıdurmaya dayanır. Qərb Rusiyanın öz milli maraqlarını qorumağa çalışmağını "təcavüzkarlıq" kimi təfsir edir. Bu, həm də Rusiyanın Qərb tərəfindən daha çox şübhə ilə qarşılanmasına səbəb olur.
Bununla yanaşı, Qərbin Rusiyaya qarşı inkarı, onun həm siyasi, həm də ideoloji gücünü qiymətləndirməyə çalışmaqla birbaşa bağlı olur. Qərb, Rusiyanın öz "kimliyini" və mədəniyyətini qorumağa çalışmağını, bəzən "geri qalmışlıq" kimi qiymətləndirir. Qərb mediası, bəzən Rusiyanı "totalitar" dövlət kimi təqdim edir. Bu təqdimat, həmçinin Qərbin "öz həyat tərzinin" Rusiyadakı yalanlar və ideoloji təhriflər tərəfindən təhdid olunduğu fikrini yaradır. Beləliklə, Qərb, Rusiyanı "qəhrəman" deyil, "təhlükə" olaraq təqdim etməyə davam edir.
İnformasiya və Mədəniyyət: Qərbin Rusiyaya Qarşı Mübarizəsi
Rusiyanın media sahəsindəki gücü, Qərbin onu daha çox "informasiya müharibəsi" sahəsində rəqib olaraq görməsinə səbəb olub. Qərb mətbuatında Rusiyanın informasiya sahəsindəki manipulyasiyaları, xüsusilə də Avropa və ABŞ-da seçki proseslərinə müdaxilələr, Rusiyanın beynəlxalq aləmdə "geriyə gedən" güc olaraq təqdim edilməsinə səbəb olur. Bu, həm də Rusiya ilə Qərb arasındakı mədəni müharibəni daha da dərinləşdirir. Qərbin, Rusiyanın təbliğatını, informasiya siyasətini və siyasi ritorikasını "manipulyativ" hesab etməyi, iki tərəf arasında daha bir mədəni qarşıdurma yaradır.
Bu müharibə yalnız mətbuat sahəsində deyil, sosial şəbəkələrdə də öz əksini tapır. Rusiyanın kütləvi informasiya vasitələri, Qərbin əsas ideoloji mövqelərini təhdid edən mesajlar yayımlayır və bununla da Qərbin Rusiya ilə bağlı ümumi mənfi münasibətini qızışdırır. Qərbin Rusiyanı "Qərb dəyərlərindən uzaq", " manipulyativ", “avtoritar" dövlət kimi təqdim etməyi, onunla müharibənin əsas ideoloji müstəvisini formalaşdırır.
Qərbin Rusiyaya qarşı inkar mədəniyyəti, yalnız tarixə əsaslanan ziddiyyətlərlə məhdudlaşmır; bu inkar, müasir geosiyasi gərginliklərdə də özünü açıq şəkildə göstərir. Ukrayna-Rusiya müharibəsi, bu inkarın ən bariz təzahürüdür və həm Qərbin, həm də Rusiyanın münaqişəyə münasibətində ciddi ideoloji və mədəni qarşıdurmaların baş verdiyini bariz şəkildə göstərir. Müharibə, sadəcə iki dövlətin arasında bir hərbi qarşıdurma deyil, həm də Qərb və Rusiyanın ideoloji, mədəni və siyasi qarşıdurmalarının kuliminasiyaya çatdığı nöqtədir. Ukrayna, həmçinin Avropanın bir hissəsi olaraq qəbul edildiyi üçün bu münaqişə Qərbin Rusiyaya qarşı münasibətini daha da sərtləşdirməklə qalmır, həm də böyük bir qlobal güc mübarizəsinin və mədəniyyətlərarası çatışmaların baş verməsinə səbəb olur.
Qərbin Ukrayna Perspektivi və Rusiya ilə Əlaqələri
Ukrayna, Qərb üçün yalnız coğrafi deyil, həm də ideoloji xəttin üzərində dayanır. Avropa və ABŞ üçün Ukraynanın "Qərbə yönəlmiş" və "qərb dəyərlərini" qəbul edən dövlət olmağı, Rusiya ilə olan strateji mübarizənin əsas motivlərindən biridir. Ukraynanın Avropaya inteqrasiya etmək istəyi, Rusiya tərəfindən birbaşa təhdid olaraq qəbul edilir. Rusiya, özünün “Qərb”ə qarşı tarixən və mədəni nöqteyi-nəzərdən fərqli modelini qorumağa çalışır. Buna görə də Ukraynanın Qərbə yönəlməsi, Rusiyanın öz milli və geosiyasi maraqlarını təhdid edən hərəkət kimi qiymətləndirilir.
Qərb, Ukraynanı Rusiya ilə qarşıdurmada dəstəkləyərək, onu Qərb ideyalarının və demokratiyasının təmsilçisi kimi təqdim etməyə çalışır. Bununla yanaşı, Qərb, Rusiyanı Ukrayna müharibəsindəki hərbi hərəkətlərinə görə ancaq "təcavüzkar" dövlət olaraq görür. Bu müharibə Ukraynanın- müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü müdafiə etməyə çalışan bir dövlətin obrazını formalaşdırır. Lakin, Qərbin Ukrayna məsələsindəki münasibəti, təkcə Rusiyanın təcavüzkarlığını deyil, həm də Rusiyanın mədəni və ideoloji fərqliliyini inkar etməyi reallığını da özündə daşıyır. Burada, Rusiyanın hərəkətlərini beynəlxalq hüququ pozan və mədəniyyətlərarası mövqeyə zidd hərəkət kimi təqdim edir.
Rusiya və Ukrayna: Mədəniyyət və Tarixdən gələn Əks Təsirlər
Ukrayna-Rusiya müharibəsinin dərin kökləri, yalnız müasir geopolitik mübahisələrdə deyil, həm də bu ölkələrin tarixində və mədəniyyətlərində əks olunur. Rusiyanın, Ukraynanı öz tarixi və mədəni mirasının ayrılmaz hissəsi kimi görməyi, müharibənin ideoloji və mədəni təməlini təşkil edir. Rusiya, Ukraynanın (eləcə də digər Post-Sovet dövlətlərinin) müstəqil dövlət kimi mövcudluğunu qəbul etməkdə çətinlik çəkir, çünki tarixi olaraq Ukrayna və Rusiya çoxsaylı dövrlərdə eyni imperiyanın və mədəniyyətin bparçası olub. Bu isə Rusiyanın Ukraynaya qarşı apardığı hərbi əməliyyatları yalnız ərazi bütövlüyü məsələsi kimi deyil, həm də öz “tarixi haqqını” bərpa etmək kimi təqdim etməsinə səbəb olur.
Qərb isə Ukraynanı öz müstəqilliyini və suverenliyini qoruyan, Rusiyadan yolları ayrılan dövlət kimi görür. Ukraynanın müstəqil bir dövlət olaraq formalaşmağı, Qərbin Rusiyanın bu cür hərbi müdaxiləsini “təcavüz” və “qəbul edilməz” olaraq qiymətləndirməyinə səbəb olur. Bu cür yanaşma, həm də Qərbin Rusiyanı mədəniyyət və tarix baxımından “geri qalmış” və “avtoritar” güc kimi təqdim etməyinə imkan verir.
İnkarın Psixologiyası: Rusiyanın "Kollektiv Yaddaşı" və Qərbin Reaksiyası
Ukrayna müharibəsinin Qərb və Rusiya arasında psixoloji və ideoloji qarşıdurmanı daha da dərinləşdirdiyi aydındır. Qərb, Rusiyanı yalnız hərbi və siyasi təhdid olaraq görmür, həm də onun təbliğatını, mədəniyyətini və informasiya müharibələrini öz hegemonluğuna qarşı təhlükə kimi qiymətləndirir. Rusiya, xüsusilə Ukrayna məsələsində, özünün “konsolidasiya olunmuş” milli kimliyini qorumağa çalışır. Qərbin isə bu kimliklə bağlı narahatlığı, yalnız Rusiyanın hərbi əməliyyatları ilə deyil, həm də onun sosial və mədəni təşkilatlanması ilə əlaqədardır. Qərb, Rusiyanı daha çox “mədəni blok” kimi, özünün təsirini göstərən və inkar edən dövlət olaraq görür. Bu mədəniyyətlərarası qarşıdurma, hər iki tərəfin kollektiv yaddaşında dərin izlər buraxır.
Bu baxımdan, Ukrayna-Rusiya müharibəsi yalnız siyasi mübarizə deyil, həm də mədəniyyətlərarası ziddiyyətin nəticəsidir. Rusiya, Ukraynada müstəqil mədəniyyətin və ideologiyanın yaranmağının əleyhinədir, çünki bu, onun tarixi və mədəniyyətini inkar edən hadisə kimi görünür. Qərb isə Ukraynanın öz müstəqilliyini qorumağa çalışmağını, Rusiyanın genişlənmə siyasətinə qarşı müqavimət olaraq qiymətləndirir və buna görə də Ukrayna məsələsini yalnız Rusiyanın təcavüzü ilə əlaqələndirir.
Ukrayna Müharibəsinin İnformasiya və Propaganda Təsiri: Müharibənin Daxili və Xarici Cəhətləri
İnformasiyanın önəmi, Ukrayna-Rusiya müharibəsində ön plana çıxır. Hər iki tərəf, müharibənin təbliğatını öz maraqlarına uyğun şəkildə idarə etməyə çalışır. Rusiyanın informasiya müharibəsi, Ukrayna ilə bağlı təhrif olunmuş məlumatların yayılması, Qərb tərəfindən xüsusilə diqqətə alınır. Qərb mətbuatında Rusiyanın kütləvi informasiya vasitələri tərəfindən yayılan xəbərlər, xüsusilə də Ukraynada yaşanan hadisələrə dair fərqli baxışlar, müharibənin ideoloji səviyyəyə daşınmasına səbəb olur.
Qərb, Rusiyanın informasiya vasitələrini təhrif edici və manipulyativ hesab edir, halbuki Rusiya, öz müharibəsini və milli maraqlarını qorumaq üçün bu informasiya vasitələrini “öz müstəqil səsini” yaratmaq məqsədilə istifadə edir. Bu təbliğat mübarizəsi, yalnız müharibə meydanında deyil, həm də beynəlxalq səviyyədə, ölkələrin və xalqların arasında ciddi psixoloji təsir yaradır.
Qərbin Şərqə qarşı inkar mədəniyyəti, təkcə Rusiyaya və Ukraynaya aid deyil. Bu disskurs daha geniş coğrafi və ideoloji kontekstdə, Şərq ilə Qərb arasında davam edən mədəni və siyasi ziddiyyətlərin nəticəsidir. Bu, bir tərəfdən Qərbin mədəni və ideoloji üstünlüyünü qoruma istəyi ilə, digər tərəfdən Şərqin öz müstəqil mədəniyyətini və sosial strukturunu inkar etməyə çalışan təbii reaksiyası ilə izah olunur. Qərbin Şərqə qarşı təhlil etdiyi inkar mədəniyyəti, yalnız geopolitik mübarizə və hərbi qarşıdurmalarla məhdudlaşmır; o, həm də Qərbin mədəniyyət, din, tarix və ideologiya kimi sahələrdəki şərhinin proyeksiyasıdır.
Qərbin Şərqi Qəbul İnkarı: Mədəni və İdeoloji Hegemonluq
Qərbin mədəniyyətini və siyasi nizamını özünün universal və bəşəriyyətin ümumi gələcəyi kimi təqdim etməsi,nəinki Rusiya ilə həm də Şərqlə olan münasibətlərdə uzunmüddətli binkar mədəniyyəti yaradıb. Qərb dünyası özünü inkişaf etmiş, demokratik və liberal dəyərləri təmsil edən cəmiyyət olaraq görür və bu anlayışa qarşı çıxan istənilən cəmiyyəti "geridə qalmış" və ya "qeyri-adekvat" hesab edir. Şərq, xüsusilə Çin, Hindistan, Yaxın Şərq və Mərkəzi Asiya ölkələri, Qərbin bu hegemonik təsirinə qarşı ciddi müqavimət göstərir. Bu müqavimət, təkcə siyasi və iqtisadi deyil, həm də mədəni və ideoloji mübarizədir.
Şərq mədəniyyətləri, öz tarixində minilliklər boyu fərqli siyasi və sosial sistemlər inkişaf etdirərək özünəməxsus bir həyat tərzi yaratmağa nail olub. Lakin Qərb, Şərq cəmiyyətlərinin bu unikal xüsusiyyətlərini çox vaxt nəzərə almadan, onları öz normativ standartlarına uyğunlaşdırmağa çalışır. Qərbin bu cür yanaşması, mədəni müstəqillik və özünə inam hissi ilə müqavimət göstərən Şərq ölkələri tərəfindən "inkar" kimi qarşılanmışdır. Bu inkar, yalnız Qərbin ideologiyasına qarşı çıxmaqla yox, həm də onun öz təklif etdiyi inkişaf modelini rədd etmək məqsədini güdür.
Şərqin Mədəni İstiqamətləri və Qərbin Onu Qəbul Etməməyi: Çin və Hindistan Misalı
Şərqdəki ən böyük , qədim və ən təsirli mədəniyyətlərdən olan Çin və Hindistan, Qərbin "inkar mədəniyyəti"nin ən böyük hədəflərindən birinə çevrilib. Çin tarixi,demoqrafik və geosiyasi reallıqlara əsaslanıb tədricən özünə məxsus sosializm modeli ilə, həm də iqtisadi cəhətdən Qərbin təsir dairəsindən çıxmış, öz yolunu seçib. Bu, isə nədənsə Qərbin hegemonluq istəyinə birbaşa üsyan kimi qiymətləndirilir. Qərb, Çin Kommunist Partiyasının mövcudluğunu və bu ölkənin rəhbərlik etdiyi siyasi sistemi, çox vaxt "avtoritar" və "geridə qalmış" kimi təqdim edir. Çin isə, özündə həm keçmişin böyük mədəni irsini, həm də müasir iqtisadi gücünü birləşdirərək, Qərbin bu "inkar mədəniyyəti"nə qarşı bir növ müqavimət göstərir.
Hindistan da bu inkarın başqa nümunəsidir. Tarixən Qərbin Hindistana münasibəti, imperiya dövrlərindən başlayaraq onu özünə “birləşdirməyə” çalışmaqla keçib. Qərb, Hindistanı yalnız öz iqtisadi və siyasi maraqları çərçivəsində görməyə çalışıb və onun mədəniyyətini çox vaxt öz dəyərləri ilə müqayisə etməyə cəhd göstərib. Lakin Hindistan, həm siyasi müstəqilliyini qorumağa, həm də öz mədəniyyətini və dinamiklərini yaşatmağa davam edir. Bu isə Qərbin Şərqə qarşı inkar mədəniyyətinə qarşı bir növ müqavimət kimi qiymətləndirir.Yəni, Hindistan da Çin kimi bir növ Qərbin dəyərlərinə “uyğunluq sertifikatı” müstəvisində qiymətləndirilir.
Yaxın Şərq və İslam Dünyası: İslamın İnkarı və Qərbin Reaksiyası
Yaxın Şərq, xüsusilə də İslam dünyası, Qərbin inkar mədəniyyətinin daha da qızışdığı regiondur. Qərb, İslam dünyasını çox vaxt özünə bənzəyən, liberal dəyərlərə əsaslanan cəmiyyətlər kimi görmür, əksinə onu "geridə qalmış", "xüsusi inqilabi" və "terrorçu" kimi təsvir edir. Bu, Qərbin İslamın və müsəlman mədəniyyətlərinin özündəki müxtəlifliyi və zənginliyi nəzərə almadan, onları yalnız təhdid kimi qiymətləndirməsi ilə əlaqədardır.
Əslində, Qərbin bu münasibəti, yalnız İslam dini və mədəniyyəti ilə deyil, həm də Yaxın Şərqdəki siyasi münaqişələr və hərbi müdaxilələrlə bağlıdır. Qərb, xüsusilə Amerika, bu regiona uzun müddət müdaxilə edib, bu bölgədəki suveren və müstəqil dövlətləri təhdid edib. Qərbin Yaxın Şərqdəki siyasətləri, çox vaxt mədəniyyətlərarası qarşıdurmaya səbəb olmuş və bu bölgədəki ölkələr, Qərbin bu inkarçı münasibətinə qarşı həm daxili, həm də beynəlxalq səviyyədə müqavimət göstərmişdir. Bu da, Şərq mədəniyyətlərinin Qərb hegemonluğuna qarşı olan davamlı müqavimətini daha da gücləndirib.
Qərbin İnkarının Geosiyasi Nəticələri: Dünya Nizamındakı Yeni Dinamikalar
Qərbin Şərqə qarşı inkar mədəniyyəti yalnız mədəni və ideoloji qarşıdurma ilə nəticələnmir. Bu inkar, həm də dünya siyasətində yeni geosiyasi dinamikaların yaranmasına səbəb olub. Şərq ölkələri, Qərbin hegemonluğuna qarşı çıxaraq öz müstəqil siyasətlərini və koalisiyalarını qurmağa başlayıb. Çin və Rusiya arasındakı strateji əməkdaşlıq, həmçinin Hindistanın Qərbin təsirindən çıxaraq öz müstəqil yolunu seçməsi, Qərbin təsirini xeyli zəiflədib. Bu dəyişikliklər isə öz növbəsində Şərq və Qərb arasında yeni güc balansının yaradılmasına səbəb olub.
Eyni zamanda, Şərqdəki böyük güclər, yeni iqtisadi və siyasi ittifaqlar quraraq, Qərbin yaratdığı "inkar mədəniyyəti"ni rədd etməkdə və öz mədəniyyətlərini qorumaqda israr edirlər. Çin və Rusiya, xüsusilə də iqtisadi əməkdaşlıqları və hərbi ittifaqları ilə bu inkarın bir növ müxalifətini təşkil edirlər. Qərbin hegemonluğunun zədələnməsi, yeni, çoxqütblü dünya düzəninə doğru gedir. Bu düzən, Şərq və Qərb arasında daha mürəkkəb, amma həm də qarşılıqlı asılılıq və mübarizə ilə xarakterizə olunacaq.
