Şəxsiyyətyönümlü təhsil, şagirdlərin yalnız bilik öyrənən varlıq kimi deyil, həm də unikal şəxsiyyətlər kimi inkişaf etdirilməsini hədəfləyən bir yanaşmadır. Bu modeldə tədris prosesi, şagirdin fərdi xüsusiyyətlərini, maraqlarını və qabiliyyətlərini nəzərə alaraq təşkil edilir. Məqsəd, yalnız akademik nailiyyətlərə deyil, həm də sosial, emosional və əxlaqi dəyərlərin formalaşmasına yönəlməkdir.
Şəxsiyyətyönümlü təhsilin əsas prinsipləri1. Fərdi yanaşma
Şəxsiyyətyönümlü təhsildə hər bir şagirdin unikal maraq və qabiliyyətlərinə uyğun tədris metodları seçilir. Bu, şagirdlərin öz potensiallarını daha yaxşı tanımalarına və inkişaf etdirmələrinə şərait yaradır.
2. Özünüdərketmə və özünüinkişaf
Bu yanaşmada şagirdlər yalnız bilik əldə etmir, həm də özlərini daha yaxşı dərk edərək şəxsi hədəflərini müəyyənləşdirmək imkanı qazanırlar. Bu proses, onların həm təhsil mühitində, həm də cəmiyyətdə daha effektiv rol oynamalarına kömək edir.
3. Təhsildə çoxşaxəlilik
Şəxsiyyətyönümlü təhsil şagirdlərin maraq dairəsini genişləndirən müxtəlif fəaliyyətlər, layihələr və interaktiv tədris metodlarından istifadə edir. Bu, tədris prosesini maraqlı və cəlbedici edir.
Tədrisdə şəxsiyyətyönümlü yanaşmanın tətbiqi1. Fərdi tədris planlarının hazırlanması
Hər bir şagirdin fərdi xüsusiyyətləri və ehtiyacları nəzərə alınaraq xüsusi tədris planları hazırlanır. Məsələn, bir şagirdin daha çox yaradıcı fəaliyyətə meyilli olduğu müəyyən edilərsə, onun tədris planında bu istiqamətə daha çox diqqət ayrılır.
2. İnteqrativ təhsil modeli
Şəxsiyyətyönümlü təhsildə müxtəlif fənlərin bir-biri ilə əlaqələndirilməsi şagirdlərin dünyagörüşünü genişləndirir. Məsələn, coğrafiya dərslərində tarixi və ekologiya mövzuları ilə inteqrasiyalar təşkil edilə bilər.
3. Emosional və sosial bacarıqların inkişafı
Bu yanaşmada yalnız akademik biliklər deyil, həm də şagirdlərin emosional zəka və sosial bacarıqları inkişaf etdirilir. Belə bacarıqlar, şagirdləri həm cəmiyyətdə, həm də şəxsi həyatlarında daha uğurlu edir.
4. Şagirdlərə özünüifadə imkanlarının yaradılması
Layihə əsaslı təlim, debatlar, yaradıcı təqdimatlar kimi üsullarla şagirdlərə öz fikirlərini ifadə etmək və problemlərə innovativ həll yolları təklif etmək imkanı verilir.
Şəxsiyyətyönümlü təhsilin faydalarıMotivasiya və Marağın Artması: Şəxsiyyətyönümlü yanaşma şagirdlərin dərs prosesinə marağını artırır və öyrənmə prosesini əyləncəli edir.Özünəinamın Güclənməsi: Şagirdlər öz bacarıqlarını tanıdıqca daha özünəinamlı olurlar.Sosial Cavabdehlik: Şagirdlər cəmiyyətin bir parçası kimi öz rollarını dərk edir və daha məsuliyyətli davranmağa çalışırlar.Təhsil sistemində çağırışlar və perspektivlər1. Müəllimlərin hazırlığı
Şəxsiyyətyönümlü təhsil üçün müəllimlər yalnız fənn biliklərinə deyil, həm də psixoloji və pedaqoji bacarıqlara malik olmalıdırlar. Bu istiqamətdə davamlı təlimlər təşkil edilməlidir.
2. Maddi-texniki baza
Bu yanaşmanın uğurlu tətbiqi üçün məktəblər müasir tədris vasitələri, interaktiv avadanlıqlar və yaradıcı fəaliyyətlər üçün uyğun şəraitlə təmin edilməlidir.
3. Şagirdlərin dəyərləndirilməsi
Ənənəvi qiymətləndirmə üsullarından fərqli olaraq, şəxsiyyətyönümlü təhsildə şagirdlərin inkişafı və yaradıcılığı ön planda olmalıdır. Qiymətləndirmə prosesində onların fərdi nailiyyətləri nəzərə alınmalıdır.
Şəxsiyyətyönümlü təhsil gələcəyin insanlarını formalaşdıran, onların həm akademik, həm də sosial sahələrdə müvəffəqiyyətli olmasını təmin edən bir yanaşmadır. Təhsil sisteminin bu istiqamətdə inkişafı, yalnız fərdlərin deyil, bütövlükdə cəmiyyətin rifahına töhfə verəcəkdir.
Bu yanaşma, müəllimlər, valideynlər və təhsil qurumlarının birgə əməkdaşlığı ilə həyata keçirildikdə daha böyük nəticələrə nail olmaq mümkündür. Azərbaycanın təhsil sistemi də bu modelə keçidi dəstəkləməklə daha müasir və keyfiyyətli təhsil verməyə doğru irəliləyə bilər.
Bəhman Hüseyn
