Sinifdənxaric oxu ibtidai sinif şagirdlərinin dünyagörüşünü genişləndirmək, dil bacarıqlarını inkişaf etdirmək və maraqlarını zənginləşdirmək üçün ən vacib təhsil fəaliyyətlərindən biri hesab olunur. Ancaq bu mövzuda fərqli fikirlər mövcuddur. Bəzi valideynlər və təhsil mütəxəssisləri sinifdənxaric oxunu əlavə yükləmə hesab etsə də, digərləri bunu uşaqların yaradıcılığını və özünüifadə qabiliyyətini inkişaf etdirmək üçün əvəzolunmaz bir vasitə kimi dəyərləndirir.
Sinifdənxaric oxunun əhəmiyyətiDil bacarıqlarının inkişafıSinifdənxaric oxu, uşaqların söz ehtiyatını genişləndirir, oxuma sürətini artırır və onların nitq qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Xüsusilə erkən yaşlarda müxtəlif mövzularda kitablar oxumaq, şagirdlərin mətnləri anlama və analiz etmə bacarıqlarını gücləndirir.Dünyagörüşünün formalaşmasıSinif dərsləri əsasən müəyyən mövzularla məhdudlaşır. Sinifdənxaric oxu isə uşaqlara fərqli mövzularla tanış olmaq imkanı verir. Məsələn, nağıllar, tarixi hekayələr, təbiət haqqında kitablar və ya məşhur şəxsiyyətlərin həyat hekayələri uşaqların dünyagörüşünü zənginləşdirir.Yaradıcı düşüncənin təşviqiİbtidai sinif şagirdləri üçün maraqlı və rəngarəng kitablar oxumaq, onların təsəvvür gücünü artırır. Nağıllar, fantastik hekayələr və şəkilli kitablar uşaqların xəyal dünyasını inkişaf etdirir və yaradıcılıq qabiliyyətlərini gücləndirir.Oxuma vərdişinin formalaşdırılmasıSinifdənxaric oxu uşaqlarda oxuma vərdişini formalaşdırır. Bu vərdiş kiçik yaşlarda qazanıldıqda, gələcəkdə şagirdlərin akademik və şəxsi inkişafına böyük təsir göstərir. Oxumağı sevən şagirdlər daha tez öyrənir və daha dərin məlumatlar əldə edirlər.Müstəqil öyrənmə bacarığıSinifdənxaric oxu şagirdləri məlumat axtarmağa, öyrənməyə və öz suallarına cavab tapmağa həvəsləndirir. Bu, uşaqlarda müstəqil öyrənmə bacarığının formalaşmasına kömək edir.Sinifdənxaric oxu ilə bağlı problemlərVaxt çatışmazlığıMüasir dövrdə şagirdlərin dərs yükünün ağır olması səbəbindən sinifdənxaric oxuya vaxt ayırmaq çətin ola bilər. Bu problem xüsusilə dərs yükü yüksək olan ibtidai siniflərdə daha çox müşahidə edilir.Uşaqların maraq dairəsinin nəzərə alınmamasıBəzən sinifdənxaric oxu üçün seçilən materiallar uşaqların maraqlarına uyğun olmur. Maraqsız kitablar isə onların oxuma həvəsini azalda bilər.Texnologiyanın təsiriRəqəmsal alətlər və cihazlar uşaqların diqqətini kitablardan yayındırır. Telefon, planşet və televizor kimi vasitələr sinifdənxaric oxu vərdişlərinin formalaşmasına mane ola bilər.Sinifdənxaric oxunu daha təsirli etmək üçün təkliflərMaraqlı və uyğun kitab seçimiŞagirdlərin yaşına və maraqlarına uyğun kitablar seçilməlidir. Nağıllar, şəkilli kitablar və ya interaktiv hekayələr ibtidai sinif şagirdləri üçün daha maraqlı ola bilər.Kitab müzakirələri təşkil etməkOxunan kitablar haqqında sinif müzakirələri və ya yaradıcı tapşırıqlar uşaqların oxuma motivasiyasını artırır.Texnologiyanı faydalı istiqamətdə istifadə etməkElektron kitablar və ya oxu proqramlarından istifadə, sinifdənxaric oxunu daha cəlbedici edə bilər.Valideynlərin iştirakıValideynlər evdə uşaqları ilə birlikdə oxuma saatları təşkil edərək onların bu vərdişi mənimsəməsinə dəstək ola bilərlər.Oxu mühitinin yaradılmasıMəktəblərdə kitabxanaların zənginləşdirilməsi və maraqlı oxu künclərinin yaradılması, şagirdləri kitablarla daha çox maraqlanmağa həvəsləndirə bilər.
Sinifdənxaric oxu ibtidai sinif şagirdləri üçün əhəmiyyətli və vacib bir təhsil vasitəsidir. O, uşaqların şəxsiyyət kimi inkişafını, dünyagörüşlərinin genişlənməsini və dil bacarıqlarının təkmilləşdirilməsini təmin edir. Bununla belə, bu proses uşaqların maraqları və imkanları nəzərə alınaraq təşkil edilməlidir.
Azərbaycan təhsil sistemində sinifdənxaric oxunun daha geniş yayılması, məktəblərdə kitabxanaların təkmilləşdirilməsi və müəllimlərin bu sahəyə xüsusi diqqət ayırması ilə mümkündür. Çünki oxumağı sevən uşaqlar, gələcəyin yaradıcı və məhsuldar vətəndaşlarına çevrilirlər.
Bəhman Hüseyn
