Təhsil, cəmiyyətin inkişafında əsas rol oynayan sahələrdən biridir. Bu prosesdə müəllimlər yalnız bilik ötürən deyil, həm də davranış modeli formalaşdıran nümunəvi şəxslərdir. Müəllimlərin etik davranış qaydalarına riayət etməsi, onların peşəkar nüfuzunun qorunması və sağlam tədris mühiti yaradılması üçün vacibdir. Etik davranış təhsil sistemində qarşılıqlı hörmət, etibar və ədalətin əsasını təşkil edir.
Etik davranış qaydaları nədir?
Müəllimlərin etik davranışı, onların şagirdlər, valideynlər, həmkarlar və cəmiyyət qarşısında öz vəzifələrinə uyğun olaraq doğru və məsuliyyətli şəkildə davranmasını nəzərdə tutur. Bu qaydalar aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:
Hörmət: Hər bir şagirdin fərdi xüsusiyyətlərinə və fərqliliyinə hörmət etmək.Ədalət: Şagirdlərə qarşı ayrı-seçkiliyin və tərəfkeşliyin qarşısını almaq.Məxfiliyin qorunması: Şagirdlərə aid şəxsi məlumatların gizliliyini təmin etmək.Məsuliyyət: Öz fəaliyyətində dürüstlük və peşəkarlıq nümayiş etdirmək.Müəllimlərin etik davranışlarının əhəmiyyətiŞagirdlərə nümunə olmaqMüəllimlər, şagirdlərin davranış modellərini öyrəndiyi əsas şəxslərdən biridir. Onların ədalətli, dürüst və hörmətli davranışı şagirdlərdə müsbət xarakter xüsusiyyətlərinin formalaşmasına təsir göstərir.Təhsil mühitinin sağlamlaşdırılmasıEtik qaydalara riayət, sinifdə qarşılıqlı hörmət və etimad mühitini gücləndirir. Bu, şagirdlərin öz fikirlərini sərbəst ifadə etmələrinə və öyrənmə prosesində daha aktiv iştirak etmələrinə şərait yaradır.Peşəkar nüfuzun qorunmasıMüəllimlərin etik davranış qaydalarına əməl etməsi onların peşəkarlığını nümayiş etdirir və cəmiyyətin onlara olan inamını artırır.Əsas etik qaydalar və onların tətbiqiBərabər münasibətHər bir şagirdə bərabər münasibət göstərmək və onların sosial statusundan, akademik bacarıqlarından və ya fərdi xüsusiyyətlərindən asılı olmayaraq eyni diqqəti ayırmaq.Dürüstlük və şəffaflıqQiymətləndirmədə obyektiv olmaq, şagirdlərə və valideynlərə qarşı dürüst münasibət göstərmək. Şagirdlərə verdiyi məlumatların həqiqiliyinə əmin olmaq.Şəxsi münasibətlərin idarə edilməsiŞagirdlərlə və valideynlərlə şəxsi münasibətlərin peşəkar çərçivədə qalmasına diqqət etmək.Həmkarlarla əməkdaşlıqDigər müəllimlərə və məktəb rəhbərliyinə qarşı hörmətlə yanaşmaq, konstruktiv əməkdaşlıq mühiti yaratmaq.Texnologiyanın etik istifadəsiMüasir dövrdə müəllimlər texnologiyadan aktiv şəkildə istifadə edir. Şagirdlərin rəqəmsal məxfiliyinə hörmət etmək və texnologiyanı yalnız tədris məqsədləri üçün istifadə etmək etik davranışın vacib hissəsidir.Etik pozuntuların nəticələri
Müəllimlərin etik davranış qaydalarına əməl etməməsi təhsil mühitinə və cəmiyyətə mənfi təsir göstərə bilər. Məsələn:
Şagirdlərdə müəllimlərə və ümumiyyətlə təhsil sisteminə qarşı etibar azalır.Ayrı-seçkilik və ədalətsizlik təhsil mühitində narazılıq yaradır.Müəllimlərin peşəkar nüfuzuna xələl gətirilir.Etik davranış qaydalarının təbliğiMüəllim hazırlığında etik təlimlərMüəllimlərin hazırlıq proqramlarına etik davranış qaydaları və onların tətbiqi üzrə xüsusi təlimlərin daxil edilməsi vacibdir.Peşəkar inkişaf proqramlarıMüəllimlər üçün etik məsələlərlə bağlı mütəmadi seminarlar və treninqlər təşkil edilməlidir.Məktəb rəhbərliyinin roluMəktəb rəhbərliyi etik qaydalara riayət edən mühit yaratmalı və müəllimləri bu qaydalara əməl etməyə təşviq etməlidir.Etik məsələlər üzrə nəzarət mexanizmləriTəhsil müəssisələrində etik qaydalara riayət edilməsini izləmək üçün effektiv mexanizmlər yaradılmalıdır.
Müəllimlərin etik davranış qaydalarına əməl etməsi təhsil prosesində uğurun və müsbət sosial dəyişikliklərin əsas amillərindən biridir. Bu qaydaların tətbiqi şagirdlərdə sağlam xarakterin formalaşmasına və təhsil mühitinin keyfiyyətinin yüksəlməsinə töhfə verir.
Etik davranış yalnız bir qayda toplusu deyil, həm də müəllimin peşəkar və mənəvi inkişafını əks etdirən bir dəyər sistemidir. Hər bir müəllim üçün bu dəyərlərə əməl etmək yalnız peşə borcu deyil, həm də cəmiyyətin ona olan etibarının əsasını təşkil edir.
Bəhman Hüseyn
