Alimlər müəyyən ediblər ki, quş qripi virusunun insandan insana keçməsi üçün tək bir mutasiya kifayət edəcək. Bir çox ekspert bunun daha mürəkkəb bir proses vasitəsilə baş verəcəyini gözləyirdi.
Hafta.az-ın “The Washington Post”a istinadən yazdığına görə, hazırkı quş qripi epidemiyası 2020-ci ildə H5N1 virusunun heyvanlar arasında sürətlə yayılması ilə başlayıb. Quşlardan digər məməlilərə keçən güclü variant milyonlarla heyvanın ölümünə səbəb olub.
Bu il virusun inəkdən insanlara keçməsi hallarının sürətlə artması bütün dünyada narahatlıq doğurur. Əsasən ABŞ-da baş verən hallar ümumiyyətlə inək və toyuq fermalarında çalışanlarda müşahidə olunur.
Əksər hallarda ciddi simptomlar qeydə alınmasa da, Covid-19-un təsiri aradan qaldırılmadan yeni bir pandemiyanın ortaya çıxacağından qorxurlar. Digər tərəfdən, virusun geniş miqyaslı epidemiyaya səbəb olması üçün onun insandan insana keçməsi lazımdır.
Bir çox elm adamı virusun bu nöqtəyə çatması üçün hələ vaxt olduğunu düşünür. Bununla belə, ABŞ-da yerləşən Scripps Araşdırma İnstitutunun yeni araşdırmasına görə, quş qripi virusu tək bir mutasiya ilə insan hüceyrələrinə yapışma qabiliyyəti qazana bilər.
Dekabrın 5-də elmi araşdırma jurnalında dərc olunan məqalədə öz işlərini izah edən komanda, insanda H5N1 virusuna inəkdən yoluxma halında virusu araşdırıb.
Tədqiqatçılar bütün virusa deyil, onun səthindəki zülala diqqət yetirdilər. Reseptorlar adlanan səth zülalları heyvan hüceyrələrindəki reseptorlara bağlanır və virusun daşınmasına səbəb olur.
Hazırkı quş qripi virusu variantları insan hüceyrələrindəki reseptorlara çox yaxşı uyğunlaşmır. İndiyə qədər olan hallarda insanlar inək və ya quşlardan insanlara keçən virusun çox yüksək sıxlığı səbəbindən xəstələniblər.
Skripps komandası laboratoriya mühitində virusa müxtəlif mutasiyalar verib və onun insan hüceyrələrinə yapışma qabiliyyətinin necə dəyişdiyini müşahidə edib.
Tapıntılar göstərir ki, virus tək bir mutasiyadan sonra öz üstünlüklərini "tamamilə dəyişə" bilər və bu, onu quşlardan çox insanlara daha uyğun edir.
Virus və insan hüceyrələri arasındakı uyğunluq quşlardakı qədər güclü deyildi. Bununla belə, komanda bildirir ki, virusun seçimindəki dəyişiklik çox aydındır və ikinci mutasiya onun insan hüceyrələrinə daha sıx bağlanmasına imkan verəcək.
Vanderbilt Universiteti Tibb Mərkəzində yoluxucu xəstəliklər üzrə tədqiqatlar aparan Uilyam Şaffner, iştirak etmədiyi araşdırmanın "göz açma" effekti verdiyini söyləyərək əlavə edib: "Virusun yalnız bir mutasiyaya uğraması lazım olduğunu bilmirdim”.
Araşdırmada iştirak etməyən virusoloq Riçard J. Uebbi də eyni şəkildə tək bir mutasiyanın bunu mümkün edəcəyini gözləmədiyini və tapıntıların "bir az qorxulu" olduğunu deyib.
Tədqiqatda qeyd olunan Gln226Leu mutasiyası hələ görülməyib. Bununla belə, ekspertlər vurğulayırlar ki, aşkar edilərsə, pandemiyaya səbəb olma riski daşıdığı üçün onun yaxından izlənilməsi lazımdır.
Məqalənin müəlliflərindən Yan Uilson deyir: “İnfeksiyaya nə qədər çox insan yoluxsa, bu mutasiya bir o qədər çox olar”.
ABŞ Milli Allergiya və Yoluxucu Xəstəliklər İnstitutundan Erik Stemmi, tapıntıların "çox təəccüblü olmadığını" qeyd edərək, quş virusunun məməlilərdə nə qədər uzun müddət dövr etdiyini, digər məməlilərə daha yaxşı uyğunlaşacağını qeyd edib.
Stemmi həmçinin bildirir ki, reseptorlar arasında bağlanma virusun insanlar arasında ötürülməsini mümkün edən şərtlərdən yalnız biridir.
