İran Suriyanın yeni hökuməti ilə yaxınlaşmağa çalışır
İranın Yaxın Şərqdəki əsas müttəfiqini itirməsinə səbəb olan Suriyada hakimiyyət dəyişikliyi Tehranda gözlənilməz reaksiyaya səbəb olub. İran rəhbərliyinin şərhləri onların Bəşər Əsəddən uzaqlaşmaq və Suriyanın gələcək hakimiyyətləri üçün düşmən deyil, mühüm tərəfdaş olmaq istəyindən xəbər verir. Tehran bu cür yaxınlaşmanın zəruriliyini ABŞ və İsraillə birgə qarşıdurma vəzifəsi ilə əsaslandırır. Nəzərə alsaq ki, Suriya müxalifətində bu yanaşmanı bölüşən güclü qüvvələr var, zəif hesab edilən İran Suriyadakı dəyişikliklərdən faydalanan tərəfə çevrilə bilər.
İsrailə qarşı regional müttəfiqlik adlandırılan müqavimət oxunda mühüm rol oynayan prezident Bəşər Əsədin devrilməsi Tehrana və onun Suriyadakı mövqelərinə ciddi zərbə oldu, lakin eyni zamanda İranı öz mövqelərini tutmağa sövq etdi. maraqlarına dəyən zərəri minimuma endirmək üçün fəal addımlar atmalıdır. “Reuters”in verdiyi məlumata görə, Tehran iki ölkə arasında münasibətlərdə “düşmənçiliyin qarşısını almaq” üçün Dəməşqdə hakimiyyəti ələ keçirmiş Suriya silahlı müxalifətinin rəhbərliyi ilə artıq birbaşa əlaqəyə girib. İranlı mənbənin Reuters-ə verdiyi məlumata görə, İslam Respublikası “ikitərəfli münasibətləri sabitləşdirmək və regionda gərginliyin artmasının qarşısını almaq üçün” Suriyanın yeni hakimiyyət orqanları ilə dialoqa açıqdır. Devrilmiş Suriya rejiminin Yaxın Şərqdəki əsas müttəfiqi və silahlı müxalifət Dəməşqə gəldikdən sonra səfirliyi hücuma məruz qalan yeganə ölkə İran artıq gələcək haqqında düşünməyə çağırır.
İranın İRİB telekanalında İslam Respublikasının xarici işlər naziri Abbas Əraqçi Tehranda bu gələcəyi necə təsəvvür edirlər və bu, hansı amillərdən asılıdır. Abbas Əraqçi deyib: "Bizim Dəməşqdə hökmranlıq edəcək şəxslərlə münasibətimiz onların İran İslam Respublikası və Suriya şiələrinə qarşı davranış və siyasətlərindən, həmçinin onların sionist rejim və terrorçu qruplardan nə qədər uzaq olacağından asılıdır".
İran Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri faktiki olaraq Dəməşq rejiminin süqutunu Suriyanın keçmiş rəhbərliyinin üzərinə atıb. Onun sözlərinə görə, bu, Tehranla qarşılıqlı əlaqədə olmaq və ümumilikdə ölkəni idarə etmək qabiliyyətinin olmadığını göstərir. “İran və Suriya təhlükəsizlik xidmətlərinə İdlibdəki hərəkətlər barədə məlumat daxil olub və bu məlumat Suriya hökuməti və ordusuna ötürülüb. Bizi ancaq Suriya ordusunun imkansızlığı və hadisələrin gözlənilməz sürəti təəccübləndirdi”, - Abbas Əraqçi qeyd edib.
İran Xarici İşlər Nazirliyi özünün Telegram kanalında ayrıca açıqlama verib. Tehran orada Dəməşqi ümumi maraqlara və beynəlxalq hüquqi öhdəliklərə əsaslanan münasibətləri inkişaf etdirməyə davam etməyə çağırıb. “İran və Suriya arasındakı münasibətlər uzun tarixə malikdir və həmişə dostluq xarakteri daşıyır. Biz gözləyirik ki, əlaqələrimiz iki ölkənin müdrik və uzaqgörən yanaşması əsasında, ortaq maraqlara və beynəlxalq hüquqi öhdəliklərə və razılaşmalara riayət əsasında davam edəcək”, - İran Xarici İşlər Nazirliyinin şərhində deyilir.
Suriyada hakimiyyət dəyişikliyinə İran prezidenti Məsud Pezeşkian da münasibət bildirib və ölkənin gələcəyinin müəyyənləşdirilməsinə xarici qüvvələrin müdaxiləsini istisna etməyin vacibliyini vurğulayıb ki, bu da suriyalıların öz seçimi olmalıdır. İran prezidenti öz bəyanatında “böyük Suriya xalqının Suriyanın birliyini, suverenliyini və ərazi bütövlüyünü qoruya biləcəyinə” ümid etdiyini bildirib.
Bazar günü Əl Ərəbiyyə telekanalı İranın Dəməşqdəki səfirliyinə hücumla bağlı süjet yayımlayıb. Naməlum şəxslər diplomatik nümayəndəliyin binasına soxulub, pəncərələri sındırıb, sənədləri səpələyib, mebelləri çıxarıblar. Sosial şəbəkələrdə naməlum şəxslərin binanın fasadından İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (SEPAH) xüsusi təyinatlılarının komandiri olmuş Qasım Süleymaninin və Livan şiə hərəkatı olan Hizbullahın öldürülmüş lideri Həsən Nəsrullahın portretlərinin əks olunduğu plakatı qopardığı video yayılıb. Lakin Tehran bu hücuma heyrətamiz sakitliklə reaksiya verib və vəziyyəti dramatikləşdirməyib. “Səfirliyin bağlanması ilə bağlı şayiələr var idi. Bu gün ən azı dörd yüksək səviyyəli rəsmi görüş keçirilib. Əməkdaşlarımız hələ də yerindədir, səfirlik açıqdır. Əgər kimsə zəng etsə, dərhal zəngə cavab verəcəklər”, - Dəməşqdəki səfir Hüseyn Əkbəri bazar günü axşam İran televiziyasında deyib.
İran mediasının məlumatına görə, Dəməşqdəki səfirliyə hücum edən şəxslərin hakimiyyəti ələ keçirmiş silahlı müxalifətlə heç bir əlaqəsi yoxdur. İran televiziyası xəbər verir ki, İran səfirliyinə hücum edən bir qrup şəxs diplomatik nümayəndəliyin yerləşdiyi küçədən çox aralıda olmayan bir sıra mağazalara da ziyan vurub.
Maraqlıdır ki, hökumət əleyhinə qüvvələrin iki həftədən az davam edən və Dəməşqdə hakimiyyətin süqutu ilə başa çatan hücumu zamanı, gözlənilənlərin əksinə olaraq, Tehran əslində müttəfiqinə hərbi yardım göstərməkdən və bununla da birbaşa toqquşmadan və qan tökülməsindən, rejimin əleyhdarları ilə qarşıdurmadan yayınıb.
“The Wall Street Journal” (WSJ) yazır ki, İran prezident Əsədə silahlılarla mübarizədə hakimiyyətinə yardımın məhdud olacağı barədə əvvəlcədən xəbərdarlıq edib. Qəzet Dəməşqin süqutundan az əvvəl İran və Suriya arasında danışıqların gedişatı ilə tanış olan ərəb rəsmilərinə istinadən yazır: “Bu həftənin əvvəlində Tehran Əsədə onun rejiminə yardımın məhdud olacağını bildirib, onun qoşunlarını geri çəkilməkdə ittiham edib”.
“Washington Post” anonim iranlı məmura istinadən qeyd edir ki, Dəməşqə hücum fonunda Tehran SEPAH komandirlərini əvvəlcədən Suriyadan çıxarmağa başlayıb.
Rəsmilərin ziddiyyətli hesabatları və bəyanatları prezident Əsəd üçün kritik vəziyyətdə Dəməşqin Tehrana hansı yardımı göstərə biləcəyi barədə dəqiq fikir vermir. WSJ qəzeti adının çəkilməyən Suriya rəsmilərinə istinadən xəbər verir ki, ötən həftənin əvvəlində İranın Suriyaya hərbi yardım daşıyan təyyarə göndərdiyi, daha sonra isə İsrailin hava hücumları təhlükəsi üzündən qəfil geri dönərək vətənə qayıtdığı bildirilir.
İspaniyanın EFE agentliyi İranın xarici işlər nazirindən sitat gətirir: “Əsəd heç vaxt bizdən kömək istəməyib”. Bundan əlavə, onun sözlərinə görə, “İranın Suriyadakı mövcudluğu İslam Dövləti ilə mübarizə aparmaq məqsədi daşıyırdı”.
Dəməşqdə hakimiyyət dəyişikliyindən sonra “müqavimət oxunun” necə dəyişəcəyini qiymətləndirən İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu Suriyadakı hadisələri İsrailin əsas müttəfiqləri olan İrana və Hizbullah hərəkatına hücumlarının “birbaşa nəticəsi” adlandırıb. “Bu gün Yaxın Şərq tarixində tarixi bir gündür. İranın şər oxunun əsas halqası olan Əsəd rejimi süqut etdi. Bu, Əsəd rejiminin əsas dəstəkçiləri olan İrana və Hizbullaha qarşı açdığımız zərbələrin birbaşa nəticəsidir. Bu, bütün Yaxın Şərqdə bu zalım və zülmkar rejimdən xilas olmaq istəyənlər arasında zəncirvari reaksiyaya səbəb oldu. Bu, əlbəttə ki, İsrail dövləti üçün yeni, çox mühüm imkanlar açır”, - İsrailin baş naziri bazar günü Suriya ilə sərhəddəki Qolan təpələrinə səfəri zamanı deyib.
“Təbii ki, müqavimət cəbhəsi əziyyət çəkəcək, lakin müəyyən məhdudiyyətlərə baxmayaraq, müqavimət davam edəcək”, deyən Abbas Əraqçi Əsədin devrilməsindən sonra da Suriyada dəstək qrupu tapacağına ümid etdiyini bildirib.
V.SALAH
