Getdikcə qloballaşan dünyada milli adət və ənənələrin müasir tendensiyalar, xarici təsirlər tərəfindən sıxışdırılma riski artır. Qloballaşma ideya və mədəniyyətlərin mübadiləsini təşviq etməklə yanaşı, eyni zamanda unikal mədəni təcrübələrin itirilə biləcəyi təhlükəsini də yaradır.
Milli adət və ənənələrin qorunub saxlanılması mədəni özünəməxsusluğun davamlı xarakteri, ictimai birliyi gücləndirmək və müxtəlifliyin üstünlüklərini təşviq etmək üçün vacibdir.
Mədəni özünəməxsusluğun daim qorunması cəmiyyət üçün mühüm zərurətdir
Milli adət-ənənələrin qorunub saxlanmasının əsas səbəblərindən biri mədəni özünəməxsusluğun qorunması zərurətidir. Hər bir xalqın adət-ənənələri, ritualları, bayramları, dili və sənət formaları onun tarixinə dərindən daxil olur, cəmiyyətin kollektiv ənənələrini, dəyərlərini və inanclarını təmsil edir. Bu ənənələr nəsilləri birləşdirən, davamlılıq hissi verən parçadır. Məsələn, bütün dünyada qeyd olunan müxtəlif ənənəvi festivallar və mərasimlər sadəcə əyləncə deyil. Onlar əsrlər boyu miras qalmış mədəni və ictimai dəyərlərin canlı ifadəsidir. Bu ənənələri qoruyub saxlamaqla, xalqlar kim olduqlarını və dünya ilə əlaqəsini müəyyən edən unikal mədəni irsi qoruyurlar. Bu təcrübələrin silinməsinə icazə və tarixləri ilə bğlılıqlarını itirə bilər, bu da keçmişlə əlaqənin kəsilməsi deməkdir.
Milli adət-ənənələr ictimai birliyin və həmrəyliyin təşviqində mühüm rol oynayır. Ortaq rituallar, bayramlar və təcrübələr insanları bir araya gətirir, birlik hissini yaratmağa kömək edir. Çoxsaylı etnik və mədəni qrupların birgə mövcud olduğu müxtəlif cəmiyyətlərdə milli adət-ənənələr mədəni ayrılıqları aradan qaldırmağa kömək edən birləşdirici elementlər kimi çıxış edir. Vətəndaşlar birlikdə milli bayramlarda iştirak etdikdə və ya uzun müddət davam edən adət-ənənələrə riayət etdikdə, onlar millətin sosial quruluşunu gücləndirirlər. Bu ənənələr olmasa, müxtəlif qruplar arasında parçalanmalar genişlənə bilər ki, bu da birlik və kollektiv məqsəd hissinin zəifləməsinə səbəb olur. Qeyd edilənlər fonunda xüsusi vurğulanmalıdır ki, Azərbaycan xalqının yüksək mənəvi dəyərlərə malik olduğunu göstərən təkraredilməz adət və ənənələr millətimizin keçmişi ilə bu günü və gələcəyi arasında sarsılmaz bir mənəvi körpü rolunu oynamaqdadır. Adət-ənənələrimiz və onların formalaşdırdığı milli dəyərlər sistemi ilə güclü dövlətçilik quruculuğu arasında sıx vəhdət var. Belə ki, hər bir dövlətin gücü, ilk növbədə, adət və ənənələrin cəmiyyəti əxlaqi, milli vətənpərvərlik baxımından düzgün istiqamətə yönəltməsindən, onları saf təməllər üzərində tərbiyə etməsindən asılıdır. Ölkəmizdə bu məqama daim xüsusi diqqə edilib. Təcrübə göstərir ki, bir çox milli adət və ənənələr də çox vaxt şifahi və ya praktiki təcrübələr vasitəsilə ötürülən qədim bilik, bacarıq və müdrikliyi əhatə edir. Həmin ənənələri qorumaq bu qiymətli biliyi qorumaqla yanaşı, onun davamlı aktuallığını və tətbiqini də təmin edir. Bu mənada adətlər və onlarla əlaqəli müdriklik unudulsa, cəmiyyətlər müasir problemlərin həlli üçün qiymətli resursları itirə bilər.
Milli adət-ənənələri qorumaq heç də yeniliyə müqavimət demək deyil
Hər bir xalqın daxilində mədəni irsi qorumaqla yanaşı, adət-ənənələrin saxlanması qlobal birlikdə müxtəlifliyin qiymətləndirilməsini gücləndirir. Dünyanın müxtəlif ölkələrinin mədəniyyətləri və adətləri ilə qarşılaşdıqca, hər bir ənənənin özünəməxsus dəyəri olduğuna dair artan bir inam var. Bu ənənələrin orijinal formada qeyd edilməsi və qorunub saxlanması mədəni müxtəlifliyə daha böyük hörmət və töhfə verir. Belə hal fərdləri və millətləri təkcə özlərinin deyil, həm də başqalarının təcrübələrini qiymətləndirməyə təşviq edir.
Bundan əlavə, xalqlar öz adət-ənənələrini qoruduqları zaman mədəni mübadilə və turizm imkanları yaradırlar. Dünyanın müxtəlif yerlərindən olan insanlar digər mədəniyyətlərin unikal ənənələrini nümayiş etdirən orijinal təcrübələr axtarırlar. Bu mübadilələr daha ahəngdar qlobal cəmiyyət yaratmaqla, qarşılıqlı hörmət və anlaşmanı təşviq edir. Milli adət və ənənələri qorumaq heç də dəyişikliyə müqavimət göstərmək demək deyil. Mədəniyyətin dinamik olduğunu və inkişaf edə biləcəyini qəbul etmək vacibdir. Bununla belə, adət-ənənələrin mahiyyəti qorunmalı və nəsildən-nəslə ötürülməlidir. Dünya dəyişdikcə, adət-ənənələr müasir kontekstlərə uyğunlaşdırıla bilər ki, bu da onların əsas dəyərlərini itirmədən aktual qalmasını təmin edir. Qorunma və innovasiya arasındakı bu tarazlıq ənənələrin inkişaf etməyə davam etməsinə imkan verir, keçmişlə gələcək arasında körpü yaradır. Məsələn, ənənəvi rəqs formaları gənc nəsillərin onlardan istifadəsi üçün modernləşdirilə bilər. Eləcə də mədəni festivallar öz tarixi əhəmiyyətini saxlamaqla müasir incəsənət və texnologiyanı özündə birləşdirmək gücündədir. Köhnəni yeni ilə qarışdırmaqla xalqlar adət-ənənələrinin canlı və mənalı qalmasını təmin edə bilirlər. Bunların fonunda həqiqətdir ki, milli adət-ənənələr, mərasimlər xalqımızın milli sərvətidir. Onlar xalqın irsinin, milli mənəviyyatının, mədəni simasının təzahürüdür. Azad, müstəqil bir dövlətə çevrildikdən sonra xalqımızın unudulmuş adət və ənənələrinin bədii-estetik mahiyyətinə, onların mədəniyyət və incəsənətinin inkişafına təsirinə diqqət yetirmək indi daha aktual xarakterə malikdir. Adət və ənənələrin tarixi yaradıcılıq təcrübəsini nəsildən-nəslə ötürmək xüsusiyyətləri müasir mədəniyyət və incəsənətin daha da zənginləşməsinə və inkişafına kömək edən elmi-nəzəri, ənənəvi vərdiş və biliklərə yiyələndirmək vasitələri kimi, xüsusi əhəmiyyət kəsb edir . Beləliklə, milli adət və ənənələrin qorunub saxlanması təkcə keçmişi yaşatmaq deyil, o, obrazlı deyilsə, həm də gələcəyi formalaşdırmaqdan ibarətdir. Adət və ənənələr bir millətin kimliyinin əvəzolunmaz hissəsidir, o, birliyi gücləndirir. Sürətlə dəyişən dünyada mədəni irsimizi qorumaq və qeyd etmək üçün davamlı səylər göstərməyimiz çox vacibdir. Bununla biz təkcə keçmişə hörmət etmirik, həm də gələcək nəsillər üçün zəngin, müxtəlif və birləşmiş dünyanı təmin edirik.
Samirə SƏFƏROVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
