“Media savadlılığı media materiallarından səmərəli istifadə və təhlil etmək üçün lazım olan bacarıq və biliklər toplusudur. Media üzərindən saxtakarlıqların və manipulyasiyaların gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsinə çevrildiyi müasir informasiya cəmiyyətində bu konsepsiya getdikcə daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Media savadlılığının əsas komponentlərindən biri müxtəlif media mənbələrindən alınan məlumatları təhlil etmək və qiymətləndirmək bacarığıdır ki, bura informasiyanın etibarlılığını və əsaslılığını müəyyən etmək, habelə faktları rəylərdən ayırmaq bacarığı daxildir”.
Bu fikirləri Yenicag.az-a açıqlamasında tanınmış jurnalist Anar Yusifoğlu deyib.
O, media savadlılığının vacib meyarlarını sadalayıb:
“Media savadlılığı beş əsas meyardan ibarətdir:
1. Lazımi məlumatları tapmaq üçün axtarış motorlarından istifadə etmək bacarığı;
2. İnformasiya mənbələrinə diqqət yetirmək, onun etibarlılığını yoxlamaq və tənqidi qiymətləndirmək bacarığı;
3. İnternetdə şəxsi məlumatlarınızı qorumaq və dələduzları maraqlandıra biləcək şəxsi həyatınızla bağlı məlumatların sızmasının qarşısını almaq bacarığı;
4. “Valideyn nəzarəti” sistemləri haqqında biliklər, onlardan istifadə etmək bacarığı və uşaqları sosial şəbəkələrdə və internetdə şəxsi təhlükəsizlik məsələlərinə öyrətmək bacarığı;
5. Müxtəlif mənbələrdən alınan məlumatları müqayisə etmək və alınan məlumatları yoxlamağa çalışmaq bacarığı.
“Media sahəsində savadlı olmaq müxtəlif media mənbələrindən alınan məlumatları təhlil etmək bacarığına malik olmaq deməkdir” deyən Anar Yusifoğlu bunun bir neçə səbəbə görə vacib olduğunu vurğulayıb.
Məlumatların filtrasiyası:
Müasir dünyada biz daim müxtəlif mənbələrdən çoxlu məlumatlarla qarşılaşırıq. Media savadlılığı etibarlı və təsdiqlənmiş faktları yalan və ya təhrif olunmuş məlumatdan ayırmağa imkan verir.
Manipulyasiyadan qorunma:
Media platformaları və təşkilatlar fikirlərimizə və davranışlarımıza təsir etmək üçün müxtəlif manipulyasiya üsullarından istifadə edə bilərlər. Media savadlılığı bu üsulları tanımağa və onlardan təsirlənməməyə kömək edir.
Tənqidi düşüncə:
Media savadlılığı informasiyanı təhlil etməyə, ziddiyyətləri müəyyən etməyə, faktları yoxlamağa və əsaslandırılmış nəticələr çıxarmağa imkan verən tənqidi düşünmə bacarıqlarını inkişaf etdirir.
Saxta xəbərlərdən qorunma:
Saxta xəbərlər informasiya və kommunikasiya texnolgiyalarının inkişafı nəticəsində daha sürətlə və daha geniş yayılmağa başlayıb. Media savadlılığı saxta xəbərləri real xəbərlərdən ayırmağa və bilməyərəkdən yalan məlumat yaymamağa kömək edir.
Demokratiyanın gücləndirilməsi:
Media savadlılığı demokratik cəmiyyətin mühüm tərkib hissəsidir. O, vətəndaşlara məlumatlı qərarlar qəbul etməyə, ictimai həyatda iştirak etməyə və qanunların icrasına nəzarət etməyə kömək edir.
Media alətləri və texnologiyalarından istifadə etmək bacarığı:
Müasir dünyada media texnologiyaları ünsiyyətdə və məlumat əldə etməkdə mühüm rol oynayır. Media sahəsində savadlı olan insanlar məlumat və fikirləri bölüşmək üçün müxtəlif media platformalarından, sosial şəbəkələrdən və proqramlardan necə düzgün istifadə etmək lazım gəldiyini bilirlər.
Həmsöhbətimizin fikrincə, media savadlılığına etik aspektlər də daxildir:
“Media materialları insanın psixologiyasına, dünyagörüşünə və davranışına təsir edə bilər. Buna görə də media sahəsində savadlı insanlar istehlak etdiklərini şüurlu şəkildə seçmək və nəzarət etmək yollarını mənimsəyirlər. Onlar anlayırlar ki, media məzmunu qərəzli və ya yersiz ola bilər və bu baxımdan media sahəsində savadlanan insanlar müxtəlif baxışları əks etdirən, bütün insanların hüquq və ləyaqətinə hörmət edən məzmunu seçməyə çalışırlar.
Müasir dövrdə informasiya təhlükəsizliyi şəxsi və milli təhlükəsizliyin başlıca komponenti hesab olunur. İnformasiya məkanında həm şəxsi, həm də milli təhlükəsizliyin təmin edilməsinin yolu isə media savadlılığından keçir”.
Cəvahir
