Antarktidada dəniz buzunun sürətlə əriməsi və fırtınaların artması son dövrün ən diqqətçəkən ekoloji hadisələrindən biridir. Alimlər bunu son əsrdə görünməmiş bir dəyişiklik kimi qiymətləndirirlər. Bu prosesin iqlimə ciddi təsir göstərə biləcəyi vurğulanır.
Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə "Nature" jurnalında dərc edilmiş Böyük Britaniyanın Milli Okeanoqrafiya Mərkəzinin yeni tədqiqatında məlumat verilib.
2023-cü ilin rekord dərəcədə az buz örtüyü
2023-cü ilin qışında Antarktidada dəniz buzunun səviyyəsi tarixi minimuma çatıb. Xüsusilə, Veddell, Bellinsqauzen və Ross dənizlərində buzun konsentrasiyası adi səviyyədən 80% aşağı olub. Bu dramatik dəyişikliklər Antarktida qitəsinin geniş iqlim sisteminə təsir göstərir.
Qış aylarında dəniz buzları nisbətən isti okean suyunun daha soyuq atmosferə istilik ötürməsini məhdudlaşdıraraq qoruyucu qalxan rolunu oynayır. Lakin buz təbəqəsi azaldıqca istilik sərbəst şəkildə atmosferə yayılır.
Alimlərin müşahidələrinə görə, bəzi bölgələrdə okeandan atmosferə buraxılan istilik miqdarı iki dəfə artıb. Bu istilik artımı isə fırtınaların yaranmasına səbəb olub. 2023-cü ildə itirilən buz örtüyü fırtınaların artmasına şərait yaradıb. Müqayisələr göstərir ki, 1990-2015-ci illərlə müqayisədə bəzi ərazilərdə fırtınaların sayı hər ay yeddi gün artıb.
Son illərin təhlükəli tendensiyaları
Alimlər qeyd edirlər ki, dəniz buzunun azalması fenomeni ötən onilliklərdə fərqli dinamika nümayiş etdirib. 1979-2014-cü illərdə Antarktidada dəniz buzunun miqdarı sabit artım nümayiş etdirib və 2014-cü ildə rekord maksimuma çatıb. Lakin 2016-cı ildən sonra sürətli əriyərək 2023-cü ildə misilsiz səviyyəyə enib və 2024-cü ildə də bu azalma davam edib.
ABŞ-ın Kolorado ştatındakı Milli Atmosfer Araşdırmaları Mərkəzindən Lora L. Landram və Elis K. Dyüvivye bildirirlər ki, bu dəyişikliklər sistemli iqlim dəyişikliyinin göstəricisidir: "Cənub Okeanında rejim dəyişikliyi ilə əlaqəli bu sistematik dəyişikliklərin gələcəkdə daha tez-tez baş verə biləcəyi ehtimal olunur".
Gələcək üçün xəbərdarlıq
Mütəxəssislər bildirirlər ki, bu tip iqlim dəyişiklikləri yaxın gələcəkdə daha ciddi fəsadlara gətirib çıxara bilər. Dəniz buzunun azalması qlobal hava sisteminə, okean dövriyyəsinə və biomüxtəlifliyə təsir göstərə bilər.
Aydın
