Türkiyədə baş verən devalvasiya, ölkənin iqtisadiyyatını, gündəlik həyatı və beynəlxalq ticarət münasibətlərini ciddi şəkildə təsirləndirən mühüm iqtisadi hadisədir.
Kommersant.az bu prosesin səbəbləri, nəticələri və gələcək perspektivləri barədə ətraflı bir təhlil təqdim edir.
Devalvasiyanın Səbəbləri:
1. Monetar Siyasət və Faiz Dərəcələri
Türkiyə hökuməti, xüsusən də Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan, aşağı faiz dərəcələri siyasətini dəstəkləməyə davam edir. Ərdoğanın "faiz inflyasiyanın anasıdır" fikri əsasında həyata keçirdiyi bu siyasət, lirənin dəyərinin aşağı düşməsinə gətirib çıxarıb. Türkiyə Mərkəzi Bankının (TMB) müstəqilliyinə olan inamın azalması, xarici investorların lirəyə olan marağını zəiflədib.
2. Xarici Borcların Yükü
Türkiyə iqtisadiyyatı böyük həcmdə xarici borcla maliyyələşir. Lirənin dəyərinin azalması nəticəsində dollar və avro ilə ifadə olunan bu borcların geri ödənilməsi daha da çətinləşir. Bu vəziyyət iqtisadiyyatda likvidlik problemlərini artırır.
3. Geosiyasi Gərginliklər
Türkiyənin regiondakı geosiyasi gərginliklərdə iştirakı və qərblə münasibətlərindəki çətinliklər lirəyə olan beynəlxalq etibarı zəiflədir. Sanksiya riski və investisiya axınının azalması bu vəziyyəti daha da pisləşdirir.
Devalvasiyanın Nəticələri:
1. İdxal Məhsullarının Bahalaşması
Devalvasiya nəticəsində xarici valyutada alınan məhsulların qiyməti sürətlə artır. Bu, həm istehlak mallarına, həm də istehsal üçün tələb olunan xammala təsir edir. Nəticədə inflyasiya səviyyəsi yüksəlir.
2. Gündəlik Həyata Təsiri
Türkiyədəki orta və aşağı gəlirli ailələr üçün devalvasiya ciddi problemlər yaradır. Ərzaq, yanacaq və əsas tələbat mallarının qiymətləri əhəmiyyətli dərəcədə artır, alıcılıq qabiliyyəti isə azalır.
3. İxrac Sektoru üçün Faydalar
Devalvasiya, ixrac məhsullarının rəqabət qabiliyyətini artırır. Türkiyənin tekstil, sənaye və kənd təsərrüfatı məhsulları kimi sahələrində fəaliyyət göstərən şirkətlər, bu vəziyyətdən müsbət təsirlənə bilər.
Ekspert Rəyi və Perspektivlər:
1. Qısamüddətli Perspektiv
Qısamüddətli dövrdə Türkiyənin iqtisadiyyatı, yüksək inflyasiya və maliyyə bazarlarında qeyri-sabitliklə üzləşməyə davam edəcək. Bu dövrdə hökumətin iqtisadi islahatlar həyata keçirməsi vacibdir.
2. Uzunmüddətli Perspektiv
Uzunmüddətli dövrdə isə iqtisadi sabitlik üçün TMB-nin müstəqilliyinin artırılması, struktur islahatlarının həyata keçirilməsi və xarici sərmayələrin cəlb olunması zəruridir. Xarici borcların azaldılması və yerli istehsalın gücləndirilməsi də prioritet olmalıdır.
Qeyd edək ki, Türkiyədəki devalvasiya, həm daxili iqtisadiyyat, həm də beynəlxalq münasibətlər baxımından ciddi təsirlərə malikdir. Hazırkı vəziyyətdən çıxış yolu, strateji addımlarla və iqtisadi islahatlarla mümkündür.
