Kollektiv Qərbin yeni planı...

İrəvan bu ssenaridə alətdir

Şimali Atlantika Alyansının (NATO) baş katibi Yens Stoltenberqin Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanla İrəvanda baş tutan görüşü fonunda regionda gərginliyin artacağı ilə bağlı məlumatlar yayılıb. Gələn xəbərlərdən biri də ondan ibarətdir ki, 2024-cü ilin aprelində  ABŞ-ın dövlət katibi Blinkenin və Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayenin  Paşinyan və Stoltenberqlə genişləndirilmiş heyətdə  görüşü gözlənilir. Ehtimal olunur ki, ABŞ və Avropa İttifaqı Ermənistana təhlükəsizlik qarantının verilməsini özündə ehtiva edən sazişin imzalanmasına hazırlıqlar aparırlar. Bu sənədin Ukrayna ilə Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya və digər dövlətlərlə ikitərəfli qaydada imzalanan razılaşmanın oxşarı olacağı gözlənilir. Əgər bu, baş verərsə, heç şübhəsiz ki, regionda siyasi proseslər tamam fərqli istiqamətdə inkişaf edəcək.

Mümkün variantlardan ən pisi

Ekspertlərin qənaətinə görə, sülhyaratma prosesinin indiki mərhələsində bəhs olunan sənədin imzalanması mümkün variantlardan ən pisidir. Vəziyyəti çıxılmaza sala biləcək amillər çoxdur. İlk növbədə ortaya sual çıxır: Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatında (KTMT) üzvlüyünü “donduran” Ermənistan hansı addımları atacaq? Bu ölkənin KTMT üzvlüyündən çıxması qaçılmaz zərurətə çevriləcək.

Eyni zamanda, Ermənistanın Gümrü şəhərindəki Rusiyaya məxsus 102-ci hərbi bazanın taleyinə də aydınlıq gətirilməlidir. Belə çıxır ki, Ermənistan rəhbərliyi KTMT-nin və Rusiya hərbi bazasının ölkədəki mövcudluğuna son qoymaqda və onu Qərbin qüvvələri ilə əvəzləməkdə qərarlıdır. Bu, Aİ-nin hazırda Ermənistanda olan missiyasından sonra Qərbin daha geniş miqyasda regiona hərbi cəhətdən daxil olması cəhdidir. Proseslərin bu şəkildə inkişafı regionda partlayışa, formalaşmaqda olan etimad mühitinə və təhlükəsizliyə böyük zərbə ola bilər.

Region dövlətlərinin böyük narahatlığı

Ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tam təmin edən Azərbaycan regionda yeni reallıqlar yaradıb. Bu reallıqlar onillikləri əhatə edən gərginlikdən, müharibə risklərindən sonra regionda davamlı sabitlik, təhlükəsizlik və əməkdaşlıq üçün fundamental zəmin qismində çıxış edə bilər. Azərbaycan qalib statusuna baxmayaraq, heç bir ilkin şərt irəli sürmədən müharibə səhifəsini bağlamaq istəyir və sülh təşəbbüslərindən çıxış edir.

Lakin məğlub Ermənistan tamam fərqli yanaşmalar sərgiləyir. O cümlədən bu ölkənin havadarları onu revanşizmə sürükləyir və sılahlandırırlar. Brüsseldə danışıqların aparllması, Ermənistana təhlükəsizlik qarantiyasının yaradılması sülh prosesinə dəstək deyil, əslində,  məsələni birtərəfli qaydada həll etmək cəhdidir ki, bu da ölkəmizin maraqlarına cavab vermir. Azərbaycana qarşı növbəti dəfə qərəzli addımların atıldığı ortadadır. Hadisələrin bu formada inkişafının, sülh prosesinin uzanmasının bütün məsuliyyəti Ermənistanın üzərinə düşür. Məğlub ölkə qalib Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa əsaslanan sülh təşəbbüslərini qəbul etməlidir. Azərbaycan o mövqedən çıxış edir ki, regionun məsələləri region dövlətlərinin iştirakı ilə həllini tapmalıdır, o cümlədən sülh prosesi ikitərəfli formatda inkişaf etdirilməlidir.

Qərb kontingentinin bölgəyə gəlməsi, həmçinin region dövlətlərinin maraqlarına ziddir.  

Artıq Qərb Ukraynanın ardınca indi də Rusiyanı Cənubi Qafqazdan, daha sonra isə Mərkəzi Asiyadan sıxışdırıb çıxartmaq planını işə salıb. Rusiya bu plana cavab verməlidir və belə görünür ki, cavab özünü çox gözlətməyəcək.

Eyni zamanda, regionun digər dövləti olan  İran nəhayət görür ki, Ermənistanla sərhədlərində onun təhlükəsizliyinə ciddi təhdid yaranmaqdadır. Bəzi məlumatlara görə, artıq İranın xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşları müxtəlif adlar altında Ermənistana keçməyə başlayıblar. Onların qarşıdan gələn dövrdə baş verə biləcək hadisələrdə rolunu ehtimal etmək bir o qədər də çətin deyil.

Qərbin hərbi kontingentini indi də Cənubi Qafqazda yerləşdirməyə çalışması imperialist güc mərkəzlərinin siyasətinin mahiyyətini bir daha açıb göstərir. ABŞ başda olmaqla Qərb dövlətləri bütün dünyada, o cümlədən də Cənubi Qafqazda vəziyyəti mümkün qədər gərginləşdirmək, ənənəvi rəqiblərinə qarşı yeni münaqişə ocaqları yaratmaq yolunu tutublar. Ermənistan bu ssenaridə vasitədir və hadisələrin gözlənilən formada inkişafı onun Ukrayna və ya Livana çevriləcəyinə şübhə doğurmur.

Mübariz ABDULLAYEV