100 yaşda bu adam kimi sağlam olmaq istəyirsinizsə, sadəcə, "gündəlik" yazın - Video

Çoxumuzun bəlkə də uşaqlıqdan eşitdiyi, lakin ciddiyə almadığı bu vərdiş əslində yaddaşı gücləndirməkdən tutmuş emosional rahatlamağa qədər bir çox üstünlüklərə malikdir. Bizimyol.info "webtekno"a istinadən xəbər verir ki, gündəlik yazmaq çox vaxt yeniyetməlik dövründəki depressiyanı və qarşılıqsız sevgiləri yazmaq üçün istifadə edilən bir vasitə kimi qəbul edilsə də, araşdırmalar göstərir ki, jurnalın beyin sağlamlığına müsbət təsirləri var. Buna misal olaraq 72 ildir gündəlik tutan Hüseyn Aydoğanı göstərmək olar. Hüseyin Aydoğanın düz 100 yaşı var və illərdir hər gün dəftərə yazır Ordunun Cümə axşamı mahalının Boğazcık rayonunda yaşayan 4 uşaq atası və 29 nəvə sahibi Aydoğan 72 ildir ki, bir gününü də qaçırmadan gündəlik yazır. 100 yaşlı Hüseyn Aydoğanın yaşına baxmayaraq çox gümrah görünməsi və səhhətində ciddi problem olmaması da diqqət çəkir. O, gündəlikdə müntəzəm olaraq gün ərzində nə etdiyini, hara getdiyini, gördüyü işləri yazır. Deyir ki, arxivindəki yazıları oxuyanda gənclik illərini xatırlayır. İllər öncəsini bu qədər asan xatırlamaq qabiliyyətini və səhhətində problem yaşamamasını müntəzəm gündəlik tutmağa borclu ola bilərdimi? Neyroloqlar və psixoloqlar fərdi məlumatların yaddaşda saxlanmasının iki fərqli beyin bölgəsi arasında konfliktə səbəb olduğunu və nəticədə koqnitiv funksiyaların azalmasına səbəb olduğunu bildirirlər. Bu zərərli təsirləri azaltmağın sadə bir yolu olduğunu desək necə olar? Bütün bunlar bir kağız parçasına məlumat yazmaqdan ibarətdir. Yaddaşın gücləndirilməsi ilə bağlı araşdırmada Avstraliyada yaşayan və 10 ildir təqib edilən 70 yaşdan yuxarı 10 min insanın məlumatları araşdırılıb. Bu araşdırmalarla müəyyən edilib ki, gündəlik tutmaq, məktublar yazmaq və ya kompüterdən istifadə kimi oxu və yazı fəaliyyətlərində iştirak edənlərin demans inkişaf riski 11% aşağıdır. Eyni şəkildə zehni aktiv fəaliyyətlərin demensiya riskini 9% azaltdığı müşahidə edilib Monaş Universitetindən bir komanda: "Həyat tərzini zənginləşdirmək xüsusilə yaşlı insanlar üçün vacibdir, çünki gündəlik fəaliyyətlərdə dəyişikliklər demensiyanın qarşısını almağa kömək edə bilər", - deyə açıqlama verib. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, dünyada təxminən 50 milyon demens xəstəsi var və hər il təxminən 10 milyon yeni hal baş verir. 2021-ci ildə aparılan bir araşdırma, əhalinin qocalması səbəbindən demans hallarının 2050-ci ilə qədər demək olar ki, üç dəfə artaraq 153 milyondan çox olacağını proqnozlaşdırır. Hər birimiz bu riski daşıyırıq. Bəs bunun qarşısını necə ala bilərik? Neyroloq David Eagleman sirləri saxlamağın beynimizə necə zərər verə biləcəyini izah edən mühüm nəzəriyyələrdən birini irəli sürüb Eagleman "Incognito: The Secret Life of Brain" (Anonim: Beynin Gizli Həyatı) kitabında sirr saxlamağın beyin üçün zərərli olduğunu bildirir. Onun sözlərinə görə, bir sirrin daşınmasına cavabdeh olan iki beyin bölgəsi arasında bir növ “neyron münaqişəsi” baş verir. Bir tərəf bu məlumatı paylaşaraq ondan xilas olmağa çalışsa da, digər tərəf onu dərinə gömmək istəyə bilər. Bu münaqişə nəticəsində beyin yorulur. Psixoloq Kleyton Kritçerin fikrincə, sirlərin saxlanması prosesi bir növ “özünü idarə etmək” tələb edir. Kritçerə görə, bu proseslər kifayət qədər çətin olur və beyin hər dəfə yalnız birini idarə edə bilir. Nəşr edilmiş bir araşdırmada Kritçer və komandası sirri saxlamağa sərf olunan enerjinin digər idrak vəzifələrinə necə təsir etdiyini araşdırdı Bu araşdırma sirr saxlamaq məcburiyyətində olanların fiziki cəhətdən daha zəif olduqlarını və stresli sosial əlaqələr zamanı sakit qalmaqda daha çətin olduğunu göstərib. Sirr saxlamaqla bağlı çətinliklər psixi və fiziki sağlamlığa əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Sirr saxlamaq kortizol kimi stress hormonlarının səviyyəsini artıra bilər. Araşdırmalar həmçinin göstərir ki, sirr saxlayan insanlar daha çox depressiyaya düşürlər, məlumatı gizlədən insanlar isə baş ağrısı, ürəkbulanma və bel ağrısı kimi simptomlara daha çox meyllidirlər. Bəs biz nə edək? Məlumatı beynimizdə saxlamaq beynimizdə yük yarada bilər və bu yükü yüngülləşdirməyin bir yolu da Hüseyn dayının etdiyi kimi bu məlumatları kağıza köçürməkdir. David Eagleman kitablarında və müsahibələrində nevroloji münaqişələri həll etmək üçün sirləri paylaşmağın faydalarına işarə edən bir çox araşdırmaya istinad edir. Təbii ki, çoxumuz ən dərin sirrlərimizi tanımadığımız insanlarla bölüşə bilmirik. Bu məqamda gündəlik tutmağın vacibliyini bir daha xatırlaya bilərik. Texas Universitetində çalışan Psixoloq James Pennebaker tərəfindən aparılan araşdırmalar göstərir ki, məlumatı izah etmək, hətta onu yazmaqla belə, sinir əlaqələrini artıraraq "beyni blokdan çıxara" bilər. Pennebakerin araşdırmaları da yazının müxtəlif faydalarını göstərir Gündəlik yazan iştirakçılar stress səviyyəsinin azalması, immunitet sisteminin funksiyasının artması və stresslə bağlı həkimə daha az müraciət kimi nəticələri müşahidə ediblər. Koqnitiv funksiyalarımızı təkmilləşdirməklə yanaşı, jurnal yazmaq yaddaşı yaxşılaşdıra, stresli vəziyyətlərin öhdəsindən gəlmək qabiliyyətini artıra və işdə səhvləri azalda bilər. Odur ki, onu sadəcə olaraq “gündəlik” adlandırıb, diqqətdən kənarda qoymayın, onun yaddaşın gücləndirilməsinə təsirini müzakirə etməyə belə ehtiyac yoxdur. Hüseyn Aydoğan da bu sirri bilməlidir, çünki o, güclü yaddaşını 1952-ci ildən bəri gündəlik yazmağa borcludur. Qadir, Bizimyol.info