<p><strong>Ukrayna-Azərbaycan İşgüzar Şurası hər iki ölkə tərəfindən onlarla biznes nümayəndəsini özündə birləşdirəcək. Bura müxtəlif sahələri əhatə edən biznes nümayəndələri daxildir.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> <a target="_blank" href="http://report.az">Report</a>-a istinadla xəbər verir ki, bunu Ukraynanın Ticarət və Sənaye Palatasının prezidenti Gennadi Çijikov jurnalistlərə açıqlamasında bildirib.</p><p>Onun sözlərinə görə, bu şuraya iki ölkə arasında hər zaman dostluq və möhkəm əlaqələrə malik münasibətlərin daha da fəal inkişafında maraqlı olan neft-kimya, aqrar, elmi və sair sayələr daxildir:</p><p>“Bu, pandemiya şəraitində daha da vacibdir. 2019-cu ilin dekabrında Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenskinin Azərbaycana tarixi səfərindən sonra Bakıda ən iri biznes forum baş tutub. Biz sahibkarlar da söz verdik ki, iki ölkə arasında əlaqələri daha da dəstəkləyəcəyik və daha fəal inkişaf etdirəcəyik. Düşünürəm ki, Ukrayna-Azərbaycan İşgüzar Şurasının yaradılması hər iki ölkə başçısının qarşımıza qoyduğu mühüm tapşırıqlardan biri kimi, iki ölkə arasında əlaqələrin daha da inkişaf etdirilməsi üçün atılan addımlardan olacaq”.</p><p>G. Çijikov bildirib ki, əsas vacib məsələ isə budur ki, bu gün bu şuraya nəinki böyük biznes, həmçinin ən vacibi kiçik və orta biznes də qoşulur:</p><p>“Düşünürəm ki, biz əlaqələrimizi daha da gənc və yeni biznesi qoşmaqla genişləndirməliyik. Bu gün Azərbaycan və Ukrayna arasında mövcud olan 750-800 milyon ABŞ dollarında olan ticarət dövriyyəsi bizim mövcud dostluq, iqtisadi-ticari və qardaşlıq münasibətlərinə və əlaqələrinə uyğun deyil. Biz daha fəal işləməkdə və ticarət dövriyyəsinin həcmini artırmaqda maraqlıyıq”.</p><p>O qeyd edib ki, hazırda qarşıda duran məsələrlər sadə ticarət deyil, birgə müəssisələrin yaradılması və daha ciddi sahələrə - maşınqayırma, İT texnologiyalara yatırımlar etməkdir: “Bu isə olduqca vacibdir. Biz milyonlarla dollar olan ticarət dövriyyəsindən danışmamalıyıq, 1 milyard, iki milyard dollarlıq əməkdaşlıqdan danışmalıyıq. Bu bizim bizneslərin və ölkələrimizin gücündədir. Ukrayna-Azərbaycan İşgüzar Şurasının yaradılması isə buna sadəcə bir təkan verəcək. Ukrayna şirkətləri isə uzunmüddətli Azərbaycan-Ukrayna iqtisadi-ticari əlaqələrinin inkişafında maraqlıdırlar”.</p>
<p><strong>Erməni axtarış qrupları bu gün Füzulidə daha 1 erməni hərbçisinin meyitini tapıblar.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, bu barədə erməni mətbuatı məlumat yayıb.</p><p>Bununla da 14 noyabr 2020-ci ildən indiyədək aparılan axtarışlar nəticəsində tapılan erməni əsgər meyitlərinin sayı 1585 olub.</p><p>Axtarışlar Azərbaycan Ordusunun icazəsi ilə aparılır.</p>
<p><strong>Bu gün Ümumdünya Gömrük Təşkilatının (ÜGT) Gömrük Əməkdaşlıq Şurasının 138-ci sessiyası öz işinə başlayıb.</strong></p><p>Dövlət Gömrük Komitəsindən <span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span>-a verilən məlumata görə, onlayn formatda keçirilən sessiyada Azərbaycanı Dövlət Gömrük Komitəsi sədrinin birinci müavini İsmayıl Hüseynov təmsil edir.</p><p>Sessiyanın açılışında çıxış edən ÜGT Şurasının sədri Əhməd Əl Xəlifə iclasda müzakirə olunacaq məsələlər barədə məlumat verib, daha sonra isə təşkilatın baş katibi Kunio Mikuriya 2020/2021-ci illərin Strateji Planının icrası istiqamətində həyata keçirilən fəaliyyətlərə dair ən son yeniliklərlə bağlı hesabatı təqdim edib.</p><p>Üç gün davam edəcək sessiya çərçivəsində Potensialın gücləndirilməsi istiqamətində əldə olunan nailiyyətlər, Tarif və ticarət əlaqələri, Siyasət və idarəçilik, Büdcə və maliyyə və digər məsələlərlə bağlı müzakirələrin aparılması, eləcə də Gömrük Əməkdaşlıq Şurasının rəhbərliyinə seçkilərin keçirilməsi nəzərdə tutulur.</p>
<p><strong>Azərbaycan Mətbuat Şurası “Sərhədsiz reportyorlar” təşkilatının xidməti fəaliyyətini yerinə yetirən ispaniyalı jurnalistlərin Ermənistan-Azərbaycan sərhəddinin Kəlbəcər rayonu ərazisində Azərbaycan hərbçiləri tərəfindən guya ölümlə hədələndiklərinə dair Twitter hesabındakı paylaşımı ilə bağlı beynəlxalq təşkilatlara və xarici media qurumlarına müraciət ünvanlayıb.</strong></p><p>Şuradan <span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span>-a verilən məlumata görə, müraciətdə bildirilib:</p><p>- “Sərhədsiz reportyorlar” təşkilatı özünün twitter hesabında xidməti fəaliyyətini yerinə yetirən ispaniyalı jurnalistlərin Ermənistan-Azərbaycan sərhəddinin Kəlbəcər rayonu ərazisində Azərbaycan hərbçiləri tərəfindən guya ölümlə hədələndiklərinə dair paylaşım edib.</p><p>Azərbaycan Mətbuat Şurası olaraq bildiririk ki, Ermənistan müharibə müddətində söz və ifadə azadlığı müstəvisində çoxsaylı manipulyasiyalara, Azərbaycanın nəzarətində olan ərazilərdə hadisələri işıqlandıran jurnalistlərə qarşı hücumlara yol verib.</p><p>Ermənistan hakimiyyəti eyni zamanda media təmsilçilərini bilərəkdən döyüş intensivliyi ilə seçilən bölgələrə, beynəlxalq hüquqla Azərbaycanın tərkib hissəsi sayılan ərazilərə aparıb ki, onların həyatları üçün təhlükə yaransın və bunu jurnalistikaya təzyiq kimi qiymətləndirsin. Həmin vaxt “Sərhədsiz reportyorlar” məsələni susmaqla qarşılayıb, heç bir münasibət bildirməyib. Təşkilat işğaldan azad edilmiş Kəlbəcər rayonunda azərbaycanlı jurnalistlərin mina partlayışı nəticəsində həyatlarını itirmələrinə də səssiz qalıb. Belə bir vəziyyətdə qurumun ispaniyalı jurnalistlərin həyatlarından guya narahatlıq ifadə etməsi, bunu heç bir real fakta əsaslanmadan göstərməsi təəssüf doğurur. Aydındır ki, bu, “Sərhədsiz reportyorlar”ın Azərbaycana qarşı növbəti qərəzidir.</p><p>Təşkilat Azərbaycana münasibətdə o qədər qərəzlidir ki, Ermənistanla sərhəddə dayanmış Azərbaycan hərbi qulluqçusunun əlindəki silahla qarşı tərəfi nişanda saxlamaq kimi vəzifə borcunu hədə olaraq qəbul edib. Qurumun twitter paylaşımındakı foto görüntüdən bu qənaətə gəlmək mümkündür. İspan jurnalistlərin guya ölümlə hədələnmələrinin sübuta yetirilməsi cəhdi çox gülünc və absurddur. Azərbaycan hərbçiləri qarşı tərəfə atəş açmayıb.</p><p>Bir daha bildiririk ki, "Sərhədsiz reportyorlar" təşkilatı Azərbaycana qarşı qərəzli mövqeyini davam etdirir. Twitter səhifəsindəki paylaşım bunun real sübutudur. Dünyada tanınmış media qurumunun Azərbaycanla bağlı bu sayaq ucuz və bəsit gedişlərə yol verməsi ölkəmizin media ictimaiyyətində dərin hiddət hissi doğurur. İstərdik ki, sizlər də əsl həqiqətlərdən xəbərdar olasınız, söz və ifadə azadlığı müstəvisindəki manipulyasiyaların qarşısının alınması üçün səfərbərlik nümayiş etdirəsiniz. Biz bu qənaətdəyik ki, bəşəri dəyərlər heç bir maraqlı tərəf və ya tərəflərin, o cümlədən "Sərhədsiz reportyorlar" təşkilatının əlində alətə çevrilməməlidir.</p>
<p><strong>Gürcüstanda azərbaycanlıların sıx yaşadıqları Qardabani rayonunda 15-17 yaşlarında iki yeniyetmə süni göldə batıb.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> <a target="_blank" href="http://report.az">Report</a>-a istinadən xəbər verir ki, dalğıclar onlardan hər ikisinin meyitini göldən çıxarıblar.</p><p>Batan şəxslər Nəzərli kənd sakinləridir.</p><p>İlkin məlumatlara əsasən, 15 yaşlı yeniyetmə sahilə çıxa bilməyib və 17 yaşlı dostu ona kömək etməyə çalışıb. Nəticədə hər ikisi boğularaq ölüb.</p>
<p><strong>Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyev Anar Məmmədova polis general-mayoru ali xüsusi rütbəsinin verilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> sərəncamın mətnini təqdim edir:</p><p>Azərbaycan Respublikasının Təhlükəsizlik Şurası Katibinin Xidmətinin Ümumi təhlükəsizlik məsələləri şöbəsinin müdiri Anar Məhəmməd oğlu Məmmədova polis general-mayoru ali xüsusi rütbəsi verilsin.</p>
<p><strong>Azərbaycanda yeni növ koronavirus infeksiyasının (COVID-19) müxtəlif ştamlarının müəyyənləşdirilməsi istiqamətində tədqiqatlar davam etdirilir.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, bu barədə Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) mətbuat xidmətindən bildirilib.</p><p>Məlumata əsasən, bu günə kimi ölkədə koronavirusun Hindistan ştammı (“Delta”) rəsmi şəkildə qeydə alınmayıb.</p><p>Bildirilib ki, buna baxmayaraq, vətəndaşların epidemioloji vəziyyəti nəzərə alaraq, müvafiq sanitariya və gigiyena qaydalarına riayət etmələri tövsiyə olunur.</p><p>Qeyd edək ki, koronavirusun Hindistan ştammı (“Delta”) çox yüksək sürətlə yayılır. Ümumdünya Tibb Assosiasiyasının məlumatına görə, bu bakteriyalar mutasiya nəticəsində dərhal xəstənin boğazında kök salır. Koronavirusun “Delta” ştamı ilə yoluxanlar bir neçə saatdan sonra daşıyıcıya çevrilə və elə ilk günlərdən COVID-19-u yaya bilərlər. Əhalinin peyvəndlənməsi koronavirusun Hindistan ştamından da xilas olmağın yeganə yoludur.</p><p>Xatırladaq ki, indiyə qədər “Delta” ştammı qonşu Rusiya və Gürcüstan da daxil olmaqla, dünyanın 90-dən çox ölkəsində qeydə alınıb.</p>
<p><strong>BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansı üzrə ali nümayəndəsi Migel Anxel Moratinos Azərbaycanda səfərdədir.</strong></p><p>Mədəniyyət Nazirliyindən <span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span>-a verilən məlumata görə, Bakıda bir sıra görüşlər keçirən nümayəndə heyəti işğaldan azad olunmuş Ağdam və Füzuli rayonlarına səfər edərək, ermənilərin işğal dövründə törətdiyi vandalizmlə yerində tanış olub.</p><p>Nümayəndə heyəti səfər çərçivəsində Bakıdakı Müqəddəs Qriqori erməni kilsəsinə də baş çəkib.</p><p>Qonaqlara kilsə haqqında məlumat verilib. Bildirilib ki, tolerantlığın yüksək səviyyədə təmin olunduğu Azərbaycanda heç bir ayrı-seçkilik qoyulmadan bütün dini abidələr və ibadət yerləri dövlət tərəfindən qorunur.</p><p>Qeyd olunub ki, kilsədə erməni dilində kitablar qorunub saxlanılır. Kitabların arasında bir neçə yüzillik tarixi olan nadir Bibliya nüsxələri də var. Burada saxlanılan kitabların tədqiqat üçün istifadəyə açıq olduğu da diqqətə çatdırılıb.</p><p>Vurğulanıb ki, Ermənistan öz ərazisində, eyni zamanda otuz ilə yaxın işğal altında saxladığı Azərbaycan torpaqlarında xalqımıza məxsus bütün tarixi, mədəni abidələri, o cümlədən 60-dan çox məscidi dağıdıb, talan edib, bir çox məscid binalarında heyvanlar saxlanılıb. İşğalçılar bununla təkcə Azərbaycan xalqına qarşı deyil, ümumilikdə İslam sivilizasiyasına, dini dəyərlərə barbar münasibətlərini nümayiş etdiriblər.</p><p>Ermənistandan fərqli olaraq, Azərbaycan həmişə bütün dinlərə və mədəniyyətlərə tolerant münasibət göstərib. Bakının mərkəzindəki erməni kilsəsinə münasibət də buna nümunədir. Diqqətə çatdırılıb ki, kilsə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust tarixli Qərarı ilə təsdiq edilmiş dövlət tərəfindən mühafizə olunan daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin siyahısına daxildir.</p><p>Sonra qonaqlar işğaldan azad olunan ərazilərdə Ermənistanın otuz il ərzində məscid binalarına qarşı həyata keçirdiyi barbarlığı əks etdirən fotolardan ibarət sərgiyə baxıblar.</p>
<p><strong>Dövlət İmtahan Mərkəzi (DİM) bədən tərbiyəsi və idman istiqaməti üzrə qabiliyyət imtahanı komissiyaları üzrə qeydiyyatdan keçməyən abituriyentlərə müraciət edib.</strong></p><p>DİM-dən <span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span>-a verilən məlumata görə, qabiliyyət imtahanı komissiyaları üzrə qeydiyyat iyulun 1-dək uzadılıb.</p><p>Ali təhsil müəssisələrinin bədən tərbiyəsi və idman istiqaməti üzrə xüsusi qabiliyyət tələb edən ixtisaslarına (XQTİ) qəbul olmaq istəyən abituriyentlər qabiliyyət imtahanlarında iştirak etmək üçün iyulun 1-dək verilən link (http://eservices.dim.gov.az/qabiliyyet) vasitəsilə qeydiyyatdan keçə bilərlər.</p><p>Qeydiyyat üçün yeni imkanın yaradılması (bədən tərbiyəsi və idman istiqaməti üzrə) 31 may – 8 iyun tarixlərində, həmçinin iyunun 21-dən etibarən qeydiyyatdan keçmək imkanı olan, lakin hər hansı bir səbəbdən prosesdə iştirak edə bilməyən abituriyentlər üçün əlavə şansdır.</p><p>Bədən tərbiyəsi və idman istiqaməti üzrə Qabiliyyət İmtahanı Komissiyaları (QİK) üzrə aşağıdakı abituriyentlər qeydiyyatdan keçə bilərlər:</p><p>- cari ildə buraxılış imtahanı verib nəticələri müsabiqə şərtlərini ödəyənlər;</p><p>- müsabiqədə keçən ilki qəbul imtahanının I mərhələsi üzrə (buraxılış imtahnının nəticəsi ilə) topladığı test balı ilə iştirak etmək istəyən əvvəlki ilin məzunları;</p><p>- Azərbaycan dili (dövlət dili kimi) imtahanından məqbul qiymət almış abituriyentlər;</p><p>Subbakalavrlar, qəbul imtahanının birinci mərhələsini verəcək əvvəlki illərin məzunları və ikinci Azərbaycan dili (dövlət dili kimi) imtahanından (24 iyun) məqbul qiymət alan abituriyentlər üçün qeydiyyat tarixləri elan olunacaqdır.</p><p>İmtahanlara hazırlaşmaq üçün metodiki tövsiyələr və bədən tərbiyəsi və idman istiqaməti üzrə normativlər “Xüsusi qabiliyyət imtahanları” jurnalının 2021-ci il 1-ci sayında verilib.</p>
<p><strong>Xocavənd Rayon Polis Şöbəsinin (RPŞ) əməkdaşları rayon ərazisində xidməti fəaliyyətlərini yerinə yetirərkən kəndlərarası yollarda quraşdırılmış Ermənistan istehsalı olan tank əleyhinə minalar aşkar ediblər.</strong></p><p>Daxili İşlər Nazirliyinin Mətbuat xidmətinin Bərdə regional qrupundan <span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span>-a verilən məlumata görə, iyunun 23-də Xocavənd RPŞ-nin əməkdaşları xidməti ərazidə nəzarət-profilaktik tədbirlər keçirərkən Ağcakənd kəndinə gedən yolda basdırılmış 2 ədəd tank əleyhinə mina aşkar ediblər.</p><p>Dərhal bu barədə Minatəmizləmə Agentliyinin əməkdaşlarına məlumat verilib. Agentliyin əməkdaşları tərəfindən əraziyə baxış keçirilən zaman daha 3 ədəd tank əleyhinə mina aşkar edilib.</p><p>Aşkar edilmiş 5 mina zərərsizləşdirilib.</p><p>İyunun 24-də rayon ərazisində baş vermiş yanğın ilə əlaqədar Xocavənd RPŞ-nin əməkdaşları hadisə baş verən yerə gedərkən Düdükçü-Edilli kənd yolunda daha 2 ədəd tank əleyhinə mina aşkar ediblər.</p><p>Bu barədə Minatəmizləmə Agentliyinin əməkdaşlarına məlumat verilib. Minaların ərazidən götürülməsi istiqamətində tədbirlər davam etdirilir.</p>
<p><strong>Avropa Birliyi Rusiya ilə bütün qitənin təhlükəsizliyi üçün dialoq qurmalıdır.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, bunu Fransa Prezidenti Emmanuel Makron deyib. Onun sözləri görə, AB Rusiya ilə dialoqun mövcud olmaması ilə barışmamalıdır.</p><p>Qeyd edək ki, bundan öncə oxşar bəyanatla Almaniya kansleri Angela Merkel çıxış etmişdi.</p>
<p><strong>Vacib müsahibədən çıxmışam. Yorğun addımlarla üzü Metronun “28 May” stansiyasına doğru irəliləyirəm. Axşam saatları olsa da isti hələ nəfəs kəsməyə davam edir. Ona görə də metroya getmək fikrindən daşınıram. Ən yaxşı evə qayıdış yolu Vağzalın yanında qırmızı mucuq kimi düzülən “Baku Bus”lardan birinə minib getmək kimi görünür. Bunun üçün yolumu Səməd Vurğun bağının içindən salıram. Səməd Vurğunun əzəmətli heykəlinin yanından ötüb keçirəm. Oturacaqlardan birinin qarşısına toplaşan gəncləri görüb ayaq saxlamalı oluram. Gənclərdən birinin səsi gəlir.</strong></p><p><strong>- Ay xala, ay xala...</strong></p><p>Səs gəlmir. Narahat olub irəli keçdim. Oturacaqda pişik kimi büzüşüb yatan 60 yaşlarında bir qadın gördüm. Bir də mən səsləndim:</p><p><strong>- Yaxşısınız?</strong></p><p>Yenə səs gəlmədi. Gənclərdən biri həyəcanımı bir az da artırdı:</p><p><strong>- Bayaq dedilər, bu qadın böyrəyini tutub bura uzanıb. Bəlkə ölüb.</strong></p><p>Cəsarətimi toplayıb bir az da yaxına gedirəm. Qadının çiyinlərinə toxunub ona səslənirəm. Ağzında saqqız çeynəyə-çeynəyə mənə yaxınlaşan başqa bir qadın qolumdan tutub məni kənara çəkdi.</p><p>- Ağəz dəlisən. Durub indi saçını-başını yolacaq. Uff... Bu yenə içib yıxılıb bura? Bezdik day bunun əlindən. Ağəz get işinin dalınca. Narahat olma. Bunun günü budu. İçir hər gün tirrənir bura iki doxsan.</p><p>Elə bu an qadın gərnəşə-gərnəşə yerindən qalxdı. Bayaq mənə canıyananlıq edən qadın ayaqlarını sürüyə-sürüyə yanımızdan uzaqlaşıb iki-üç addımlıqda onu gözləyən cavan oğlanla öz “işi” ilə məşğul olmağa başladı.</p><p><strong>“Yatmış gözəl”imiz oyanan kimi ətrafındakı oğlanlardan siqaret istədi. Gənclər ona siqaret verib uzaqlaşdılar. Siqareti yandırıb damağına qoydu. Yanında oturmaq üçün icazə istəyirəm. Dinmir. “Sükut razılıq əlamətidir” deyib, yanında əyləşirəm. Söhbətə necə başlayacağımın yollarını axtarıram. Açığı bir az da qorxuram. Deyəsən, qorxduğumu hiss edir.</strong></p><p>- Qorxma adam yeyən deyiləm.</p><p><strong>- Yox, qorxmuram. Adınızı bilmək olar?</strong></p><p>- Elmira.</p><p><strong>- Elmira xala, gedəcək yeriniz varsa sizi aparım?</strong></p><p>- Yoxdu.</p><p><strong>- Ailəniz, uşaqlarınız heç kiminiz yoxdu?</strong></p><p>- İki uşağım dörd nəvəm var. Amma istəmirlər, atıblar məni.</p><p><strong>Barmaqlarının arasından burula-burula çıxan siqaret dumanı deyəsən, onu da xeyli uzaqlara apardı bu sözü deyərkən. Onun haqqında hər şeyi öyrənmək istəyirəm. Amma bu elə də asan olmayacaqdı. Sərxoş, aqressiv, həyatından bezgin bir qadın vardı qarşımda. Ailəsi hardadı, uşaqları ondan niyə imtina edib? Onu içkiyə qurşanmağa vadar edən hansı səbəblərdir... Bütün bu suallara cavab tapmaq üçün lazım gəlsə onunla gecəyə qədər burda otura biləcək həvəsdə idim.</strong></p><p><strong>- Elmira xala, hansı bölgədənsən?</strong></p><p>- Bir az qazaxlıyam, bir az “yeraz”am.</p><p><strong>Qəribə də olsa ağlıma gələn ilk düşüncə bu olur: Səməd Vurğun bağını özünə “yurd” seçməsi təsadüf deyilmiş.</strong></p><p><strong>- Necə bir ailədə doğulmusunuz?</strong></p><p>- Murdar bir ailədə, bədbəxt bir həyətdə doğulmuşam, qızım. 1956-cı ildə Qərbi Azərbaycanda doğulmuşam. Daş düşəydi o günə. Sonra Qazağa gəlmişik. Bilirsən mən necə gözəl rəqs edirdim...</p><p><strong>Gözlərinin içi parıldayır bu sözü deyəndə. Amma bu parıltının ömrü uzun olmur. Yenə qaranlıq çökür o ala gözlərinə.</strong></p><p><strong>- Elmira xala, mənə həyat hekayəni ən başından danışmaq istərsənmi?</strong></p><p>- Danışım də. Roman yazacaqsan?</p><p><strong>- Onun kimi bir şey.</strong></p><p><strong>Hövsələm daralır. Durub getmək istəyirəm. Elə “bundan heç nə danışan olmaz” deyirdim ki, sirli qadın söhbətə başladı.</strong></p><p>- Gəl sənə əvvəldən danışım hər şeyi. Çox gözəl qız idim çox. Qırmızı saçlarım, ala gözlərim var idi. Arzularımın, xəyallarımın indiki həyat tərzimlə heç bir əlaqəsi yox idi. Qəşəng rəqs edirdim, yaxşı da səsim var idi. Qoymadılar. İmkan vermədilər yaşayım.</p><p><strong>- Kimlər qoymadı?</strong></p><p>- Atam, anam, qardaşlarım... Qoymadılar sənətçi olum. Qardaşım dedi, bu qız artist olsa fahişə olacaq. O vaxt Zeynəb Xanlarova bizim rayona konsert verməyə gələndə məni gördü. Səsimi də, rəqs etməyimi də bəyənmişdi. Mənə telefon nömrəsi verdi ki, onunla əlaqə saxlayıb Bakıya musiqi təhsili almağa gəlim. Konservatoriyada oxumaq istəyirdim. Sevinə-sevinə evə gəldim. Qardaşım kağızı alıb cırdı məni də ürəyim gedənə qədər döydü...</p><p><strong>Bir az dayanır. Tez-tez tutulub-açılan simasına bu dəfə yenə yorğun bir təbəssüm qonur.</strong></p><p>- Mübariz Tağıyevi tanıyırsan?</p><p><strong>- Tanıyıram.</strong></p><p>- İrəvanda onunla qonşu idik. Elə gözəl oğlan idi ki. Aşiq olmuşdum ona. Sevirdim onu. Onun da məndən xoşu gəlirdi, deyəsən (gülür).</p><p><strong>- Bəs sonra nə oldu?</strong></p><p>- Qazaxa gəldik. Mübariz İrəvanda qaldı. Sonra onu televizorda gördüm. Bakıya köçmüşdü. Fikirləşirdim ki, gələrəm Bakıda onu taparam. Bəlkə də evlənərik... Qazaxa gələndən sonra heç nə mənim arzuladığım kimi olmadı. İçkiyə düşkün atam, daima deyinən, dava salan, bizim varlığımıza lənət oxuyan, döyən anam vardı. 18 yaşım olanda atam məni özümdən xeyli böyük bir kişiyə satdı.</p><p><strong>- Yəni ərə verdi?</strong></p><p>- Yox elə satdı. Nikahsız, kəbinsiz 2 il o kişinin evində yaşadım. Uşağım olmadı o kişidən. Hər gün döyür, söyürdü məni. Bir dəfə evdən qaçdım. Anamın yanına gəldim. Məni qapıya buraxmadılar. Təzədən yolladılar o kişini evinə. Hər gün əziyyət, hər gün zülm. Sonra uşaqların atasıyla tanış oldum. Qoşulub ona getdim. O da düz-əməlli bir adam deyildi. İşləmirdi, bütün günü çayxanalarda, başqa qadınların yanında günün keçirirdi. Mən də Qazaxda bir idarədə süpürgəçi işləyirdim. İki uşaq vardı kimsə dolandırmalıydı onları. Bir gün idarəyə bir polis gəldi. Gözlərini məndən çəkmədiyini hiss etdim. İşimi yarımçıq qoyub həyətə çıxdım. Bu da mənim arxamca gəldi. Mənə əxlaqsız təklif etdi. Ona evli olduğumu, düşündüyü kimi qadınlardan olmadığımı deyib uzaqlaşdım. Bu adam məndən əl çəkmədi. Hara getdim qarşıma çıxdı. Bir gün axşam işdən çıxıb evə gedəndə yolda qarşımı kəsdi mənə əl atdı. İçkili idi. Yerdən daşı götürüb başına çırpdım. Yerə yıxıldı. Sonra başladım bunu döyməyə. Xəstəxanalıq olana qədər döydüm onu. Sonra məni həbs etdilər. 3 il iş verdilər. Heç nəyi sübut edə bilmədim. Şahidim yox idi. Uşaqlarımın gözü qabağında qoluma qandal vurub apardılar. 3 il onların üzünü görmədim.</p><p><strong>- Həbsdən çıxandan sonra evə qayıtdınız?</strong></p><p>- Hə, başqa hara gedəsiydim. Qayıtdım evə. İş tapa bilmədim uzun müddət. Ərim də çıxıb getmişdi. Heç bilmirdim hansı cəhənnəmdədi.</p><p><strong>- Bu kişi ilə də rəsmi nikahınız olmayıb?</strong></p><p>- Yox e sən də. Nə rəsmi nikah. Qulaq as hələ. İş vermədilər mənə heç yerdə. Başladım xırda-xuruş alveri etməyə. Bir az əlimdə pul toplayıb Qazaxda balaca bir kafe açdım. Əvvəl işlər yaxşı gedirdi. Qazanırdım. Öz zəhmətimlə pul qazanırdım. Bir gün o döydüyüm adam yenə qarşıma çıxdı. Yenə məni narahat etməyə başladı. Məndən qisas almaq istəyirdi. Cibimə narkotik maddə atdırıb məni narkotik maddə alverçisi kimi ikinci dəfə həbs etdirdi. Polis idi deyə hamı ona inanırdı. Mənim yenə şahidim olmadı. Bu dəfə çox yatdım həbsxanada. Bütün həyatım məhv olmuşdu.</p><p><strong>- İki dəfə həbsxanaya düşmüsünüz. Orda həyat necə idi?</strong></p><p>- Orada həyat yox idi. Düzdü, mənə hörmət edirdilər. Bu üzükləri görürsən? (barmaqlarını göstərir) Bunların hamısı mənə orda bağışlayıblar.</p><p><strong>- Həbsxanada yatanda övladlarınız necə oldu bəs?</strong></p><p>- Bilmirəm. Özləri özlərini böyütdülər. Mənim yanıma gəlmədilər. Bircə rahat idim ki, başlarının üstündə bir dam qoyub gəlmişəm. İkinci dəfə həbsxanadan çıxandan sonra Qazaxa qayıtmadım. Ora mənə cəhənnəm kimi görünürdü. Uşaqlarımdan imtina etməmişdim. Sadəcə, yeni bir düzən qurana qədər onları özümlə sürükləmək istəmədim. Birinci Sumqayıta gəldim. Əl-ayaq işlərində çalışdım. Hər iş gördüm. Amma əsla nə oğurluq etdim, nə fahişəlik.</p><p><strong>Yenə susdu. Yanından keçən cavan oğlandan siqaret alıb yandırıb damağına qoydu. Sonra ardı-arası kəsilməyən öskürək tutdu. Ac olub-olmadığını soruşuram. Üç gündür, düz əməlli bir şey yemədiyini deyir. Pul uzatdım götürmədi. Dedi, mən dilənçi deyiləm. Yaxınlıqdakı dönərxanadan onun üçün dönər ayran alıb gətirdim. Onu qəbul etdi. Siqaretini çəkib bitirdikdən sonra kələ-kötür barmaqları ilə kobud, qadınlıqdan əsər-əlamət qalmayan qollarını ovuşdurmağa başladı. On barmağının onunda da qırıq, zədə izləri var idi. Qısa fasilədən sonra ona söhbətin harada qaldığını xatırladıram.</strong></p><p><strong>- Hə, Elmira xala, Sumqayıta gəldin. Heç kimi tanımadığın, yoluna, izinə bələd olmadığın bu şəhərdə həyat səni nələrlə, kimlərlə qarşılaşdırdı?</strong></p><p>- Sumqayıtda bir müddət nökərçilik elədim. Tək, kimsəsiz qadın idim. Hər işə başladığım yerdə mənə pis təkliflər olunurdu. Eləsi var idi qəbul etməyəndə rədd olub gedirdi. Amma elələri də olurdu zorla mənə sahib olmağa çalışırdı. Dəfələrlə mənə təcavüz etmək istəyiblər. Amma paylarını alıblar. Bir dəfə birinə güc gələ bilmədim barmaqlarımı qırdı.</p><p><strong>Əllərini, əyri bitən barmaqlarını göstərir. Həyatı boyunca qarşısına bir nəfər də olsun normal insan çıxmayan bu qadının üzü bir gün olsun gülmür. Sumqayıtda təcavüzlərdən, şiddətdən köşə-bucaq qaça-qaça həyata tutunmağa çalışsa da tutduğu hər yer uçub dağılır.</strong></p><p><strong>- Bəs ata-anan, qardaşların səni heç axtarmadılar?</strong></p><p>-Yox. Anam elə bilirdi mən fahişəlik edirəm. Qardaşım elə demişdi. Atam çoxdan gorbagor olmuşdu onda. Anamı heç vaxt bağışlamayacam. Mənə bir gün olsun sahib çıxmadı. Elə bilirsən kefimdən içirəm. Dərddən içirəm, dərddən. Üzüm heç gülmədi bu həyatda. Heç yaxşı insan tanımadım bu həyatda. Çox danışdırma məni. Bıçaq vursan qanım çıxmaz.</p><p><strong>Bir saatdı söhbət edirik. İlk dəfə ağladığını gördüm. Sakitləşdi və davam etdi...</strong></p><p>- Asi, davakar, heç nədən qorxmaz bir insana çevrilmişdim. İki dəfə də həbsxana görmüşdüm. Bu “keyfiyyətlər”im kriminal aləmə girmək üçün bəs edirdi. Bilirsən də “Oğru dünyası”nda namuslu olmaq da vacibdi. Mən də kişi kimi qadın idim. Qoşuldum Sumqayıtda kriminal dəstəyə. Özümün də marağım var idi. O vaxt “Qara Volqa” əsərini oxumuşdum. Ordan marağım yaranmışdı bu aləmə.</p><p>Lotu Bəxtiyar haqqında çox eşidirdim. Bir dəfə onu çox yaxından gördüm. Dəhşət adam idi. Yoxdu elə adam dünyada. Elə bizim görüşümüzdən bir neçə ay sonra onu həbs etdilər. Bizim dəstə də çox keçmədi dağıldı. Mən də üçüncü dəfə həbs olundum. Bu dəfə 4 il yatdım. Mənim üçün həyat bitmişdi.</p><p><strong>- Uşaqlarından yenə xəbər çıxmadı?</strong></p><p>- Yox, qardaşım onların beynini doldurmuşdu. Ananız pis yoldadı demişdi. Bir dəfə həbsxandan çıxandan sonra getdim Qazaxa. Evimizin olduğu küçəyə girdim. Darvazaya qədər gəldim qapının ağzında neçə saat dayandığımı bilmirəm. Onu bilirəm ki, uzun müddət dayandım orda. Amma içəri keçə bilmədim. Darvazanın deşiyi vardı. O deşikdən onlara baxdım. Böyümüşdülər. Gənc qız, gənc oğlan olmuşdular.</p><p><strong>- Niyə keçmədin içəri?</strong></p><p>- Nə deyəcəkdim onlara. Amma elə bil onları görəndən sonra yenə bir az ayağa qalxmaq istəyi keçdi içimdən. Sonra Bakıya gəldim. Süpürgəçi işlədim. Azdan-çoxdan qazanırdım. Bir müddət keçdi qayıtdım Qazaxa. Uşaqların qarşısına çıxdım. Özümü onlara sevdirməyə çalışdım. Çox çalışdım Allahım şahiddi. Amma istəmədilər məni. Qızım ailə qurdu məni toyunda görmək istəmədi. Heç cür məni qəbul edə bilmədilər. Qızım bir dəfə mənə dedi “Allah səni öldürsün utancımızdan qurtaraq”. O gündən sonra bir də onların qapısına getmədim. Gözlərinə görünmədim. Sonra yavaş-yavaş mənim də istəyim öldü onlara qarşı. Allahdan qorxum olmasa özümü çoxdan öldürərdim. Amma mən də özümü belə öldürmək yolunu seçmişəm.</p><p><strong>Uşaqlığından bəri sevilmədi, ona heç kim dəyərli olduğunu hiss etdirmədi. Bir insanın həyatı onun uşaqlığında aldığı ilk zərbədən sonra doğru formasını itirir. Uşaq yaddaşına həkk olan sevgisizlik həyatın bütün dövrlərində Elmira xalanı addım-addım təqib edib. O, sevgi ilə tanış olmadığı üçün övladlarına sevgi göstərməyin, onları necə geri qazanmağın yollarını da bilmirdi təbii olaraq. Elmira xala həyatını sadəcə olaraq cismən davam etdirir. Ruhən çoxdan dünyasını dəyişib.</strong></p><p><strong>Əyilib qulağıma söyüşlü bir bənd söyləyir. Sonra da xırıltılı səslə qəşş eləyib gülür.</strong></p><p>- Hə onu demədim axı. Arada bir müddət meyxana deyib pul qazanırdım. Sonra məclislərin birində dalaşdım. Meyxana deyən oğlanlardan birini döydüm. Daşını atdım meyxana deməyin. İndi kefim kök olanda Səməd Vurğunun (heykəli nəzərədə tutur) başına yığışan quşlara deyirəm.</p><p><strong>Onu qocalar evinə aparmaq üçün dilə tutsam da heç bir faydası olmadı. Keşlədə balaca bir otaq kirayələdiyini dedi.</strong></p><p>- Pensiya kartımı vermişəm ev sahibinə. İçində pul olanda gedib orda qalıram. Olmayanda da buralarda günümü keçirirəm. Pulum olanda yemək yeyirəm, olmayanda yemirəm. Dilənmirəm. Gedib kiminsə qabağından içki, yemək artığı götürüb yeyib-içmərəm. Ancaq pulum olanda. Bakının bütün tinləri, küçələri mənim evimdi.</p><p><strong>Sonra qəribə bir aqressiya ilə məni yanından qovur.</strong></p><p>- Dur dur get. Gözəl-göyçək qızsan. İndi gələr biri sənə yanımda söz atar. Qeyrətim götürməz vurub öldürərəm. Bəsdi daha. Çox danışdım.</p><p><strong>Mən ayağa qalxmağa tələsmirəm. Özü ayağa qalxır. Deyinə-deyinə yolun o biri tərəfinə keçir.</strong></p><p>Hər kəsi olub heç kimi olmadan yaşayan insanlardandı Elmira xala. Bütöv bir ömrü doğmaları tərəfindən tərk edilərək, taleyin ümidinə buraxılaraq keçib. Bəzən Allahın yazdığı alın yazısının insanların əli ilə yaxşı və ya pis istiqamətə dəyişə bildiyinə inanıram. Allah Elmiraya əslində, pis tale yazmamışdı. İstedad vermişdi ona. Dəfələrlə yol da açıb. Amma Allahın açdığı yolları doğmaları mərhəmət etmədən bağlayıb. Əvəzində isə onun ovuclarına həyatın ən qaranlıq otağına açılan qapının açarlarını qoyublar. Qarşımda həyatı boyu hüquqları pozulan bir qadın dayanıb. Uşaq vaxtı valideynləri tərəfindən təhsil haqqı, yeniyetməlikdə arzularına, hədəflərinə çatmaq haqqı, ər evində qadın olmaq haqqı, cəmiyyət tərəfindən insan olmaq haqqı, övladları tərəfindən isə analıq haqqı əlindən alınan yüzlərlə qadından biridir Elmira xala. Yanından ötüb keçənlərin iyrənərək baxdığı bu qadına həyatda heç kim mərhəmət göstərməyib. Səhv-üstünə səhv edib. İçki isə onun yaşadığı faciəli həyatından qaçıb sığındığı limandır. Özünün də dediyi kimi, unutmaq, özünü, keçmişini xatırlamamaq üçün həmişə sərxoş olmaq istəyir. Həyat hərəni bir cür sınağa çəkir. Kimini bu sərt sınaqlar süründürərkən, kimini də gücləndirir. Elmira xala həyat sınağından çıxa bilməyib sinifdə qalanlardandır.</p><p><strong>Bakıpost.az</strong></p>
<p><strong>Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının “Döyüşdə fərqlənməyə görə” medalı ilə təltif edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, sərəncamla Azərbaycan Respublikası ərazilərinin işğaldan azad olunması zamanı döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirərkən cəsarət və fədakarlıq göstərmiş, habelə təşəbbüskar və qətiyyətli hərəkətlər nümayiş etmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin bir qrup hərbi qulluqçusu “Döyüşdə fərqlənməyə görə” medalı ilə təltif ediliblər.</p><p>Sərəncamın mətni ilə <a href="https://static.president.az/media/W1siZiIsIjIwMjEvMDYvMjQvOW55czhjd255al9TQVJBTkNBTV9TSUxBSExJX1FVVlZBTEFSX0RPWVVTSERBX0ZBUlFMQU5NQVlBX0dPUkVfTUVEQUxJX1RBTFRJRl9SQVNNSV9TQU5BRExBUl9YQVJJQ0EucGRmIl1d?sha=48c1447371c71e35" target="_blank">BURADAN</a> tanış ola bilərsiniz.</p>
<p><strong>Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) şənlik mərasimlərinin keçirildiyi məkanlarda kondisioner və havalandırma sistemlərinin işlədilib-işlədilməməsi ilə bağlı məsələyə aydınlıq gətirib.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, agentliyin bununla bağlı yaydığı məlumatda deyilir:</p><p>"Son günlərdə şənlik mərasimlərinin keçirildiyi məkanlarda kondisioner və havalandırma sistemlərin işləyib-işləməyəcəyi geniş müzakirə mövzusudur. Bildiyiniz kimi, Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi qərara əsasən 50 nəfərə qədər şəxsin iştirakı ilə təşkil olunan şənlik mərasimləri “İctimai iaşə müəssisələrində koronavirus infeksiyasının (COVID-19) profilaktikasına dair Metodiki Göstərişlər”ə uyğun olaraq tənzimlənir. Əlavə olaraq, 50 nəfərdən 150 nəfərə qədər olan şənlik mərasimlərinin keçirilməsi ilə bağlı əlavə metodiki göstərişlər təsdiq olunaraq yaxın günlərdə ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılacaqdır.</p><p>Bildirmək istərdik ki, sözügedən göstərişlərdə kondisionerlərə və havalandırma sistemlərinə dair heç bir məhdudiyyət müəyyən edilməyib.</p><p>Qaldırılan digər məsələlərdən biri də fərdi yaşayış evlərinin həyətlərində keçirilən şənlik mərasimləri ilə bağlıdır. Bununla bağlı bildirmək istərdik ki, həyətlərdə, bağ yerlərində şənlik mərasimlərinin keçirilməsinə yalnız “İctimai iaşə müəssisələrində koronavirus infeksiyasının (COVID-19) profilaktikasına dair Metodiki Göstərişlər”də müəyyən olunmuş tələblərə riayət edildiyi və qonaq sayı 50 nəfərə qədər olduğu halda icazə verilir".</p>
<p><strong>Prezidentin İlham Əliyev Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının “Cəsur döyüşçü” medalı ilə təltif edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, sərəncama əsasən, Azərbaycan Respublikası ərazilərinin işğaldan azad olunması zamanı döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirərkən şəxsi mərdlik və igidlik göstərmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin aşağıdakı hərbi qulluqçuları “Cəsur döyüşçü” medalı ilə təltif edilib.</p><p>Sərəncamla BURADAN tanış ola bilərsiniz.</p>
<p><strong>Qərb sanksiyalarının təsirinə müqavimət üçün Belarus bir sıra regionlarında hərbi vəziyyət elan edə bilər.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, bunu Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko deyib.</p><p>“Heç bir müəssisədə çökmə olmamalıdır. Biz sərhədin o üzündəki alçaqlara göstərməliyik ki, onların sanksiyaları onların gücsüzlüyüdür”, – deyə o bildirib.</p>
<p><strong>Azərbaycanda 26 iyun Silahlı Qüvvələr Günü təntənəli şəkildə qeyd olunacaq.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> Hit.az-a istinadən xəbər verir ki, bu münasibətlə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin iştirakı ilə təntənəli tədbir keçiriləcək.</p><p>Tədbirdə Qarabağ döyüşlərinə qatılmış hərbçilərin iştirakı nəzərdə tutulub. Gülüstan Sarayında baş tutacaq mərasimə yüksək rütbəli zabitlərlə yanaşı, Qarabağın azad olunması əməliyyatlarında iştirak etmiş əsgərlər də qatılacaq.</p><p>Məlumatlara görə, ölkə Prezidenti tərəfindən təltif olunmuş hərbçilərin bir hissəsinə orden və medalları şəxsən İlham Əliyev təqdim edəəck.</p><p>Qeyd edək ki, Azərbaycan Ordusu 26 iyun 1918-ci ildə yaranıb. 103 il sonra Azərbaycanda Milli Ordu Günü ilk dəfə qələbə ovqatında qeyd olunur.</p>
<p><strong>Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin hərbi qulluqçularının “İgidliyə görə” medalı ilə təltif edilməsi haqqında sərəncam imzalayıb.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, sərəncamla Azərbaycan Respublikası ərazilərinin işğaldan azad olunması zamanı döyüş tapşırıqlarını yerinə yetirərkən şəxsi mərdlik və igidlik göstərmiş Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin bir sıra hərbi qulluqçuları “İgidliyə görə” medalı ilə təltif ediliblər.</p><p>Sərəncamın mətni ilə <a href="https://azertag.az/xeber/Azerbaycan_Respublikasi_Silahli_Quvvelerinin_herbi_qulluqchularinin_Igidliye_gore_medali_ile_teltif_edilmesi_haqqinda__Azerbaycan_Respublikasi_Prezidentinin_Serencami-1815951" target="_blank">BURADAN</a> tanış ola bilərsiniz.</p>
<p><strong>Dünya əhalisinin sürətli artımı və sənayenin inkişafı qlobal enerji tələbatının artımını da şərtləndirir.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, sürətlə sənayeləşən ölkələrdə gəlirlərin artması və rifah səviyyəsinin yüksəlməsi şəhər yaşayış sahələrinin daha da genişlənməsinə səbəb olur. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) proqnozuna görə, dünya əhalisnin sayı 2017-2050-ci illər arasında təqribən 28 % artaraq 10 milyarda yaxınlaşacaq. Bu minvalla, 2040-cı ildə qlobal enerji tələbatının ən az 25 % artacağı proqnozlaşdırılır. Hazırda istehlak olunan enerjinin böyük bir hissəsi neft, qaz və kömür kimi karbohidrogenlərdən əldə edilir. Karbohidrogenlərin istehlakı nəticəsində yaranan karbon emissiyaları isə, dünyanı iqlim dəyişikliyi təhlükəsi ilə qarşı-qarşıya qoyur. Ancaq buna baxmayaraq, karbohidrogenlərin tükənəcəyi ehtimalı bu gün dünyanı narahat edən ən ümdə məsələlərdən biri kimi aktuallığını qoruyur.</p><p><strong>Karbohidrogenlərin dünya enerji balansında rolu</strong></p><p>Bitki və heyvanların çürüməsi nəticəsində yerin dərinliyində əmələ gələn və qazma üsulu ilə səthə çıxarılan karbohidrogen ehtiyatları dünyanın enerji ehtiyacının böyük bir hissəsini təmin edir. Sənaye İnqilabı ilə geniş istifadəyə başlanan kömür və daha sonra kəşf olunan neft/qaz kimi karbohidrogenlər bu gün dünyanın enerji təchizatının təqribən 84 %-ni qarşılayır. Belə ki, karbohidrogenlərdən əldə edilən enerji texnoloji, sosial və iqtisadi inkişafın əsas lokomotivi olaraq dəyərləndirilir.</p><p>1950-ci ildən bəri təqribən səkkiz dəfə artan karbohidrogen istehlakı 1980-ci ildən etibarən cəmi iki dəfə artıb. Kömür ötən əsrin ortalarına qədər dünya enerji istehsalında hakim mövqeyə sahib olub. Ancaq bu tarixdən sonra neft və təbii qaz sərfiyyatının artması kömürün əhəmiyyətini bir qədər azaldıb. 1973-cü il neft böhranı və 1980-1988-ci illər arasındakı İran-İraq müharibəsi neft və təbii qaz istehlakının artım tempini bir qədər azaldıb. Böhrandan sonra neft qiymətlərinin kəskin artması dünya dövlətlərini alternativ enerji mənbələrinə, habelə səmərəli enerji texnologiyalarına yönəldib. Lakin son 10 ildə həm neft, həm də təbii qaz istehlakında əhəmiyyətli artım müşahidə edilib.</p><p>İstehlakın artımını şərtləndirən ən böyük faktorlardan biri dünya əhalisinin kəskin artmasıdır. Belə ki, son 20 ildə dünya əhalisinin sayında 1,7 milyard nəfər artım qeydə alınıb. Əhali sayının artımı və dünya iqtisadiyyatının sürətli inkişafı, öz növbəsində, nəqliyyat vasitələrinin sayını əhəmiyyətli dərəcədə artırıb. Təkcə son 10 ildə qlobal avtomobil parkının sayı 500 milyon artıb. Bu isə, öz növbəsində, neftə olan tələbatın ildən-ilə artımı ilə nəticələnib. Beləliklə, 2019-cu ildə qlobal miqyasda ən çox istehsal edilən karbohidrogen neft olub. Bu gün dünyanın bir çox yerlərində kömür istehlakı azalsa da, neft və təbii qaz istehlakı hələ də artır və dünyanın enerji ehtiyacının böyük bir hissəsi bu iki enerji mənbəyindən meydana gəlir.</p><p>Yuxarıdakı qrafikdən də göründüyü kimi, dünyanın ən güclü ikinci iqtisadiyyatına və ən çox əhalisinə malik olan Çin dünyada karbohidrogen istehlakına görə birinci yerdə qərarlaşır. Regional miqyasda isə, istehlakın daha çox Asiya və Şimali Amerikada cəmləşdiyi görünməkdədir. Ən az karbohidrogen istehlak edən ərazilər isə Cənubi Amerika və Skandinaviya ölkələridir. Nəzərə alsaq ki, bu gün qlobal enerji istehlakının 84 %-i karbohidrogenlərdən meydana gəlir, gələcəkdə bu ehtiyatların tükənmə ehtimalı dünya ölkələrini dərindən narahat edir. Çünki enerji ölkələrin dayanıqlı iqtisadi inkişafının əsas predmetini təşkil edir. Bu səbəbdən, gələcəkdə dayanıqlı enerji təchizatının təmin edilməsi üçün alternativ enerji mənbələrinə ehtiyac artır. Bəs, karbohidrogen ehtiyatları nə vaxt tükənəcək? Bu suala cavab vermək üçün, ilk növbədə, dünyadakı karbohidrogen ehtiyatlarının mövcud səviyyəsinə baxmaqda fayda var. BP-nin hesabatına əsasən, dünya üzrə təsdiqlənmiş neft ehtiyatlarının ümumi həcmi 2019-cu ildə 2 milyard barel azalaraq 1 trilyon 734 milyard barelə düşüb. Qlobal təbii qaz ehtiyatlarının ümumi həcmi isə 198,8 trilyon kubmetr təşkil edib ki, bu 2018-ci ilin göstəricisi ilə müqayisədə 1,7 trilyon kubmetr çoxdur.</p><p>Analitiklərin hesablamalarına görə, alternativ enerji mənbələri inkişaf etdirilməzsə, bəşəriyyət 200 ildən sonra karbohidrogensiz qala bilər. Belə ki, neft ehtiyatlarının 46-50 ilə, təbii qaz ehtiyatlarının 63-119 ilə, kömür ehtiyatlarının isə 119-176 ilə tükənəcəyi proqnozlaşdırılır. BP və "HSBC Bank"ın məlumatlarına görə, dünya əhalisinin artması, habelə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə gəlir səviyyəsinin yüksəlməsi qlobal avtomobil parkının əhəmiyyətli dərəcədə artımını şərtləndirib.</p><p>Qeyd edək ki, enerjiyə ehtiyacın ildən-ilə artdığı bir dövrdə, artıq bir sıra qlobal neft şirkətlərinin enerji ehtiyatlarında əhəmiyyətli azalma müşahidə edilir. “OilPrice”ın məlumatına görə, yaxın illərdə beynəlxalq neft şirkətlərinin (BNŞ) ehtiyatları azalmağa davam edərsə, qlobal neft bazarlarındakı güc strukturu böyük dəyişikliklərə məruz qala bilər. "Citibank"ın proqnozuna görə gələcəkdə “Total”, BP, “Chevron”, ENI, “ConocoPhillips”, “ExxonMobil”, “Repsol”, “Equinor” və “Shell” kimi transmilli neft şirkətlərinin neft/qaz ehtiyatları, habelə hasilatı əhəmiyyətli dərəcədə azalacaq.</p><p>Sözügedən şirkətlərin ümumi ehtiyatları son 5 ildə 25 % azalıb və yeni yataqlar kəşf edilmədiyi təqdirdə bu ehtiyatlar bundan sonra təxminən 10 il müddətində istismar edilə bilər. Bu müddət “Total”, BP, “Chevron”, ENI, “ConocoPhillips” və “ExxonMobil” şirkətlərində 10,5 il, “Repsol”, “Equinor” və “Shell” kimi şirkətlərdə isə 8 il davam edəcək. “Rystad Energy” şirkəti də bu faktı təsdiqləyir. Belə ki, neft nəhəngləri (“ExxonMobil”, BP, “Shell”, “Chevron”, “Total” və ENI) adlandırılan böyük şirkətlər qrupunun təsdiqlənmiş neft və qaz ehtiyatları azalan templə davam edir, çünki istismar olunan həcmlər tam olaraq yeni kəşflərlə əvəz olunmur. Belə ki, bu şirkətlərin əksəriyyəti son dövrlərdə neft-qaz sahələrində axtarış və kəşfiyyat əməliyyatlarını azaldaraq, bunun yerinə enerji səmərəliliyi, habelə alternativ enerji layihələrinə investisiyaları artırır. Artıq BP 2050-ci ilə qədər karbon emissiyasını sıfıra endirəcəyini hədəf olaraq götürdüyünü bəyan edib.</p><p>Beləliklə, neft nəhənglərinin təsdiq olunmuş ehtiyatları 2020-ci ildə 13 milyard barrel azalıb. 2020-ci ildə “ExxonMobil”in təsdiqlənmiş ehtiyatları 7 milyard barrel və ya 2019-cu ilə müqayisədə 30 % azalıb. Belə ki, şirkətin Kanadadakı təsdiq olunmuş ehtiyatları 4,8 mlrd barrelden 900 mln barelə düşüb. “ExxonMobil”in təsdiqlənmiş qaz ehtiyatları isə keçən il 254 mlrd kubmetr azalıb.</p><p>“Shell”in 2020-ci ildə təsdiqlənmiş ehtiyatları 20 % azalaraq 9 mlrd barelə düşüb. Baxmayaraq ki, “Chevron” şirkəti “Noble Energy” şirkətini alaraq ehtiyatlarına 2 mlrd barrel əlavə edib, bu şirkətin ümumi ehtiyatlarında da azalma müşahidə edilib. Eyni şəkildə, bp-nin təsdiqlənmiş ümumi ehtiyatları 2020-ci ildə 1 milyard barrel azalıb.</p><p>Neft ehtiyatlarının tükənmə riskinə qarşı alternativ yollar axtarmaqla, sektor nümayəndələri, ekspertlər, Avropa Komissiyası və digər təşkilatlar əsas diqqəti neftə uzunmüddətli alternativ tapmaq ehtiyacına yönəldir. Artıq bir sıra enerji şirkətləri yaranmış vəziyyəti düzgün şəkildə dəyərləndirməyə çalışır. Belə ki, bp və "Shell" başda olmaqla, Avropanın bir neçə neft şirkətləri artıq fəaliyyət istiqamətlərini dəyişdirərərək "Amazon" və "Microsoft" kimi böyük korporativ alıcılara elektrik enerjisi təmin etmək məqsədilə külək və günəş enerjisi layihələrinə qoşulurlar. Artıq bir sıra transmilli neft şirkətləri maliyyə dayanıqlılığını gücləndirmək və gəlirlərini optimallaşdırmaq məqsədilə karbohidrogen mənbələrindən asılılığı azaldır və bərpa olunan enerji mənbələrinə investisiyalarını əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Çünki, neft/qaz sahələrinin sürətli inkişafını təmin edən əsas faktorlardan biri də, uzunillər maliyyə quruluşlarından əlverişli şərtlərlə uzunmüddətli kreditlərin cəlb edilməsi idi. Artıq ABŞ başda olmaqla, Avropa ölkələrində maliyyə quruluşları neft sahələrinə kredit ayırmaqda əvvəlki qədər istəkli deyil. Bu isə, öz növbəsində, ABŞ-da şist neft hasil edən bir çox şirkəti maliyyə böhranı ilə qarşı-qarşıya qoyub. Karbohidrogen resurslarından fərqli olaraq, hazırda enerji səmərəliliyi və altertativ enerji layihələrinə asanlıqla uzunmüddətli kreditlər təmin etmək mümkündür.</p><p><strong>Dəyişən trendlər</strong></p><p>Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (İEA) məlumatına görə, 2050-ci ilədək sıfır emissiya hədəfinə çatma hazırda ən ümdə məsələlərdən biridir. Hesabatda bərpa olunan enerji inkişafının sürətlənməsi açıq şəkildə təşviq olunur. Bundan öncəki hesabatlarında BEA karbohidrogenlərin hələ uzun müddət qlobal enerji istehlakında əsas rol oynayacağını, kömürun isə ən ucuz mənbə olmağa davam etdiyi təqdirdə elektrik enerjisi istehsalında əsas mənbə rolunu oynayacağını qeyd edirdi. Hazırda isə bərpa olunan enerji mənbələrindən, xüsusilə, günəş enerjisindən karbohidrogenlərlə müqayisədə daha ucuz elektrik enerjisi əldə edildiyinə görə, BEA “yaşıl” enerjiyə keçidi daha əlverişli hesab edir. Eyni zamanda, bərpa olunan enerji mənbələrindən daha çox enerji istehsal etmək mümkündür və ekoloji cəhətdən ən təmiz enerjidir. Belə ki, karbohidrogen tullantılarının qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyinə təsir etməsi danılmaz faktdır. Çünki bu yanacaqların buraxdığı yüksək karbon emissiyaları və istixana qazları ekosistemə böyük ziyan vurur. Belə ki, qlobal istixana qazı emissiyalarının dörddə üçü karbohidrogen enerji mənbələrindən qaynaqlanır.</p><p>İEA hesab edir ki, qlobal iqlim hədəflərinə çatmağın ən qısa yollarından biri təsdiqlənmiş karbohidrogen ehtiyatlarının tükənməsini gözləmədən, ən az 2/3 hissəsini olduğu kimi saxlamaqdır. Çünki dünyada mövcud olan bütün karbohidrogenlər yandırılarsa, atmosferə ümumilikdə təqribən 750 milyard ton karbon atılmış olacaq. Ancaq bu hədəf o qədər də real görünmür. Bu gün neft yanacaq sektorundan əlavə olaraq, neft-kimya sektorunda geniş bir şəkildə istifadə edilir. Digər tərəfdən, neft qlobal əmtəə olduğuna görə, neft bazarlarında baş verən hadisələr bir başa qlobal ticarətə təsir göstərir. Bununla yanaşı, neft sektoru bu gün qlobal miqyasda milyonlarla insana məşğulluq yaradır. Bu səbəbdən, karbohidrogenlərin istifadəsi 2050-ci ilə qədər azaldılsa da, sözügedən ehtiyatlardan yenə də istifadə edilməyə davam ediləcək. Lakin, bərpa olunan enerji mənbələrinin elektrik enerjisinin istehlakında karbohidrogenləri əvəz etməsi iqlim dəyişikliyi üçün vacib məsələlərdən biri kimi aktuallığını qoruyur. Gələcəkdə alternativ enerji mənbələri enerjinin istehsalında yeganə mənbə olsa belə, karbohidrogen ehtiyatlarının istehlakından tamamilə imtina etmək qeyri-mümkün görünür. Belə ki, günəş panelləri və külək turbinlərinin hazırlanmasında neft məhsullarına ehtiyac yaranır.</p><p>Qeyd edək ki, günəş enerjisini elektrik enerjisinə çevirən fotoelementlər əsasən etilen qatları arasında yerləşdirilir. Külək turbinlərinin qanadlarının və digər hissələrin istehsalında da etilendən hazırlanan müxtəlif növ rezinlərdən istifadə edilir.</p><p>Nəticə olaraq, karbohidrogen ehtiyatlarının tam olaraq nə vaxt tükənəcəyi ilə bağlı müxtəlif proqnozlar verilsə də, onların, nəhayət, bir gün tükənəcəyi danılmaz bir faktdır. Bu səbəbdən, alternativ enerji mənbələrinin mövcudluğu dayanıqlı enerji təchizatının təmin edilməsi, habelə qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyinin qarşısının alınması baxımından günümüzün əsas çağırışlardan biridir.</p>
<p><strong>Azərbaycanda bu gün 66 010 nəfər vaksinasiya olunub.</strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, bu barədə Nazirlər Kabineti yanında Operativ Qərargah məlumat yayıb.</p><p>Gün ərzində birinci mərhələ üzrə vaksinasiya olunanların sayı 36 942, ikinci mərhələ üzrə vaksinasiya olunanların sayı 29 068 nəfər təşkil edib.</p><p>Azərbaycanda bu günə qədər vurulan vaksinlərin ümumi sayı 3 146 350, birinci mərhələ üzrə peyvənd olunanların ümumi sayı 2 034 554, ikinci mərhələ üzrə vaksinasiya edilənlərin sayı 1 111 796 nəfər təşkil edir.</p>
<p><strong>Bu ilin 31 may tarixinə fəaliyyətdə olan bankların cəmi aktivləri 33,810.7 mln. manat, cəmi öhdəlikləri 29,058.2 mln. manat, balans kapitalı isə 4,752.5 mln. manat olub. </strong></p><p><span class="red"><a target="_blank" href="http://axar.az">Axar.az</a></span> xəbər verir ki, bu barədə Mərkəzi Bank məlumat yayıb.</p><p>Bu ilin yanvar-may aylarında banklar 273.2 mln. manat xalis mənfəət, 411.2 mln. manat əməliyyat mənfəəti əldə ediblər. Mayda bank sektorunun cəmi aktivləri 3.1% və ya 1,014 mln. manat artıb. Cəmi aktivlərin 43.5%-i kredit portfelindən ibarətdir. Bankların kredit portfeli mayda 0.5% (79.6 mln. manat) artaraq 14,691.4 mln. manat təşkil edib.</p><p>Sektorun cəmi öhdəlikləri mayda 3.5% və ya 992.7 mln. manat artıb. Cəmi öhdəliklərin 76%-i depozit portfelindən (maliyyə institutlarının depozitləri çıxılmaqla) ibarətdir. Əhalinin bank sektoruna olan inamının əsas göstəricilərindən olan fiziki şəxslərin banklarda olan əmanətlərində artım müşahidə olunub. Belə ki, mayda fiziki şəxslərin əmanətləri (sahibkarlıqla məşğul olan fiziki şəxslərin depozitləri çıxılmaqla) 3.1% (258.1 mln. manat) artaraq 8,478 mln. manat olub.</p><p>Son hesablamalara görə, müddətli əmanətlər 1.7% və ya 81.2 mln. manat artaraq 4,981.3 mln. manat təşkil edib. Müddətli əmanətlərin artımı əsasən milli valyutada olan əmanətlər hesabına baş verib (2.5% və ya 61.6 mln. manat). Hüquqi şəxslərin cəmi depozitləri mayda 3.4% (445.2 mln. manat) artaraq 13,587.5 mln. manat olub, artım əsasən tələbli depozitlər hesabına baş verib (2.9% və ya 320.9 mln. manat).</p><p>Hüquqi şəxslərin tələbli depozitləri cəmi hüquqi şəxslərin depozit portfelinin 83.5%-ni təşkil edib. İlin əvvəlinə nəzərən cəmi kredit portfelində (BOKT-lar daxil olmaqla) vaxtı keçmiş kreditlərin payı 0.1 faiz bəndi azalaraq 6% təşkil edib. Qeyd olunan göstərici ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 1.3 faiz bəndi, 2020-ci ilin orta illik göstəricisinə nisbətən 1.4 faiz bəndi azalıb.</p><p><strong>Monetar sektor</strong></p><p>AMB monetar sektorda həyata keçirilən işlərlə bağlı da məlumat yayıb. Belə ki, may ayı üzrə qeyri-neft ticarət çəkili nominal effektiv məzənnə (NEM) ilin əvvəlinə nəzərən 1.5%, real effektiv məzənnə (REM) isə 2.1% bahalaşıb. NEM-in bahalaşması əsas ticarət tərəfdaşı olan ölkələrin məzənnələrinin manata qarşı ucuzlaşması ilə əlaqədardır.</p><p>REM-in bahalaşmasını şərtləndirən əsas amil isə NEMin bahalaşması və inflyasiya göstəriciləri arasındakı fərqdir.</p><p>Dövr ərzində manatla geniş mənada pul kütləsi (M2) 723.1 mln. manat artaraq 21,612.5 mln. manat təşkil edib. Geniş mənada pul kütləsi (M3) isə 703.1 mln. manat artaraq 30,457 mln. manat olub.</p><p>Bank sektorunun xarici öhdəlikləri 85.6 mln. manat artaraq 1 165.1 mln. manat (685 mln. ABŞ dollar ekvivalenti) təşkil edib. Xarici öhdəliklərdəki qeyd olunan dəyişiklik qeyri-rezident hüquqi şəxslərin cari hesablarındakı artımla əlaqədardır.</p><p><strong>Ödənişlər sektoru</strong></p><p>Bank sistemi üzrə may ayının sonunda dövriyyədə olan ödəniş kartlarının sayı ötən aya nəzərən 74 min ədəd artaraq 9 milyon 972 min təşkil etmişdir. Keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə bu göstərici 18% artıb.</p><p>Ödəniş kartlarında artım debet kartları üzrə 16%, kredit kartları üzrə 30% təşkil edib. Ötən ilin müvafiq dövrünə nəzərən əməkhaqqı kartlarının sayı 272 min, sosial kartlar 73 min, kredit kartları 269 min, digər kartlar isə 887 min ədəd artıb.</p><p>Ödəniş kartlarının artması nağdsız ödənişlərin həcminə müsbət təsir göstərib. Belə ki, ölkədaxili nağdsız əməliyyatların həcmi keçən ilin 5 ayı ilə müqayisədə 55% artıb. 2021-ci ilin 5 ayı ərzində kartlar vasitəsilə həyata keçirilən nağdsız ödənişlərin həcmi 3489 mln. manat təşkil edib. Həyata keçirilən nağdsız ödənişlərin 1846 mln. manatı elektron ticarətin payına düşür. Qalan məbləğin 1437 mln. manatı POS-terminallar, 206 mln. manatı isə ATM-lər vasitəsilə gerçəkləşdirilib. May ayı ərzində ödəniş kartları ilə nağdsız ölkədaxili əməliyyatların həcmi ümumi əməliyyatların 28%-ni təşkil edib.</p><p>Bankların ödəniş xidməti şəbəkəsi üzrə dinamik artım müşahidə olunur. Belə ki, keçən ilin may ayının sonu ilə müqayisədə bankomatların sayı 9%, POS-terminalların sayı 8.4% artıb.</p>
