Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında iqtisadi və siyasi əlaqələrin tarixi uzun müddətli əməkdaşlıq və ortaq maraqlar üzərində qurulub. Bu əlaqələr iqtisadi, siyasi, mədəni və hərbi sahələri əhatə edərək həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli çərçivələrdə inkişaf edir.
Azərbaycan Cənubi Qafqazda sabitlik və rifahın təmin edilməsində, ərəb ölkələri isə Yaxın Şərq və Şimali Afrika regionlarında strateji oyunçu kimi tanınır. Bu iki region arasında əlaqələrin genişlənməsi, həm iqtisadi inkişaf, həm də geosiyasi sabitlik üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Bu ölkələr arasında əməkdaşlıq, əsasən, iqtisadi və siyasi sahələrdə özünü göstərir. İqtisadi əlaqələr enerji, kənd təsərrüfatı, ticarət, turizm və texnologiya sahələrində inkişaf edir. Siyasi əlaqələr isə beynəlxalq təşkilatlarda qarşılıqlı dəstək, ortaq mövqelər və regional təhlükəsizlik məsələlərində əməkdaşlıq çərçivəsində qurulmuşdur. Bu baxımdan, hər iki ölkənin öz resurs və imkanlarından istifadə edərək qarşılıqlı faydalı əlaqələri daha da gücləndirməsi strateji əhəmiyyət daşıyır.
Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında iqtisadi əməkdaşlığın əsas istiqamətlərindən biri enerji sahəsidir. Azərbaycanın zəngin neft və qaz ehtiyatları, ərəb ölkələrinin isə qlobal enerji bazarındakı mövqeyi bu sahədə qarşılıqlı əlaqələri gücləndirir. Azərbaycan həm enerji ixracatçısı, həm də enerji nəqli üzrə mühüm qovşaq rolu oynayaraq, ərəb ölkələri ilə müxtəlif platformalarda birgə çıxış edir. Xüsusilə OPEC+ çərçivəsində Azərbaycan və ərəb ölkələri qlobal neft bazarında stabilliyin qorunması üçün əməkdaşlıq edir, istehsal kvotalarının tənzimlənməsi və qiymətlərin sabitləşdirilməsi üçün müştərək qərarlar qəbul edirlər. Bu əməkdaşlıq dünya enerji bazarında müəyyən tarazlığı qoruyaraq hər iki tərəfin iqtisadi maraqlarını təmin edir.
Digər bir vacib sahə isə kənd təsərrüfatı və ərzaq təhlükəsizliyidir. Ərəb ölkələri, xüsusilə Körfəz ölkələri, ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək üçün investisiya qoymağa meyllidir və Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sektoru onlara cəlbedici imkanlar təqdim edir. Azərbaycanın münbit torpaqları və yüksək keyfiyyətli kənd təsərrüfatı məhsulları ərəb ölkələri üçün etibarlı mənbədir. Bu ölkələr Azərbaycan məhsullarını idxal edir və eyni zamanda Azərbaycanda kənd təsərrüfatına investisiya qoyaraq ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə birgə müəssisələr qururlar. Bununla yanaşı, kənd təsərrüfatı sahəsində ortaq tədqiqat layihələri, texnologiya transferi və təcrübə mübadiləsi əməkdaşlığı gücləndirir.
Turizm sahəsində də Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında sıx əlaqələr mövcuddur. Xüsusilə, son illərdə Körfəz ölkələrindən Azərbaycana gələn turistlərin sayı artıb. Azərbaycan hökuməti ərəb turistlər üçün viza rejimini sadələşdirərək, ölkənin turizm sektorunu daha da canlandırmaq üçün əlverişli şərait yaradıb. Şəki, Qəbələ, Bakı kimi turizm məkanları ərəb turistlər üçün cəlbedici məkanlardır və bu sahədə əlaqələrin dərinləşdirilməsi Azərbaycan üçün yeni iqtisadi imkanlar yaradır. Ərəb turistlərin Azərbaycana marağı həm də yerli otellər, restoranlar və turizm xidmətlərinin inkişafına şərait yaradır ki, bu da Azərbaycan iqtisadiyyatına müsbət təsir edir.
Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında siyasi əlaqələr tarixi yaxınlıq və dostluq üzərində qurulub. Azərbaycan müstəqilliyini əldə etdikdən sonra ərəb ölkələri, xüsusilə Körfəz ölkələri ilə münasibətlərini gücləndirib və dostluq münasibətləri əsasında regional və beynəlxalq səviyyədə bir çox məsələlərdə ortaq mövqelər tutub. Azərbaycanın əsasən müsəlman ölkəsi olması və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) fəal üzvü kimi çıxış etməsi ərəb ölkələri ilə siyasi əlaqələrin inkişafına şərait yaradıb. Bu təşkilat çərçivəsində həm siyasi, həm də sosial sahələrdə müştərək təşəbbüslər həyata keçirilir.
Qarabağ məsələsində ərəb ölkələrinin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə dəstək göstərməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. İƏT çərçivəsində ərəb ölkələri də Azərbaycanın haqlı mövqeyini dəstəkləyir, Ermənistanın işğalçılıq siyasətini qınayır və Azərbaycanın sülh prosesindəki səylərini dəstəkləyirlər. Həmçinin, Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində də Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında ortaq maraqlara xidmət edən çoxsaylı təşəbbüslər var. Azərbaycanın bu təşkilata sədrliyi müddətində ərəb ölkələri ilə həmrəyliyi daha da möhkəmlənmişdir və bir çox beynəlxalq məsələlərdə tərəflər müştərək mövqelər tutub.
Azərbaycanın ərəb ölkələri ilə münasibətləri yalnız regional məsələlərdə deyil, həm də qlobal təhlükəsizlik məsələlərində əməkdaşlığı gücləndirməyə yönəlib. Bu ölkələr arasında terrorizm və ekstremizmə qarşı mübarizədə birgə fəaliyyət həyata keçirilir. Azərbaycanın dini tolerantlıq və multikulturalizm prinsipləri ərəb ölkələrində böyük rəğbətlə qarşılanır və bu, iki tərəf arasında münasibətləri daha da yaxınlaşdırır.
Ölkələr arasında əməkdaşlıq üçün geniş potensial mövcuddur və bu əlaqələrin gələcəkdə daha da dərinləşməsi gözlənilir. İqtisadi əlaqələrin inkişafı baxımından qeyri-neft sektorlarında əməkdaşlıq genişləndirilə bilər. Xüsusilə, kənd təsərrüfatı, logistika və nəqliyyat sahələrində yeni layihələr həyata keçirilə bilər ki, bu da hər iki ölkənin iqtisadiyyatına müsbət təsir göstərəcək. Həmçinin, texnologiya və innovasiya sahəsində əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar mövcuddur. Ərəb ölkələrinin rəqəmsal iqtisadiyyata keçid üzrə təcrübəsi və Azərbaycanın bu sahədə gördüyü işlər ortaq layihələrin həyata keçirilməsinə şərait yarada bilər.
Siyasi sahədə isə beynəlxalq platformalarda mövqelərin daha da koordinasiya edilməsi, sülh və təhlükəsizlik məsələlərində birgə təşəbbüslər və qərarların dəstəklənməsi tərəflərin maraqlarına xidmət edəcək. Azərbaycanın ərəb ölkələri ilə İslam ölkələri arasındakı əməkdaşlığı gücləndirməsi, həmçinin Qoşulmama Hərəkatı çərçivəsində tərəflər arasında həmrəyliyi təşviq etməsi gələcək perspektivdə vacib istiqamətlərdən biri olacaq.
Bununla yanaşı, Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında təhsil, mədəniyyət və ictimai diplomatiya sahələrində əlaqələrin genişlənməsi xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanı gücləndirə bilər. Bu məqsədlə mədəniyyət mübadilələri, təhsil proqramları və birgə layihələr icra edilə bilər. Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında elm, təhsil və texnologiya sahəsində əməkdaşlıq xüsusilə gələcək nəsillərin hazırlığında əhəmiyyətli rol oynayacaq.
Bu əlaqələr həm regional, həm də beynəlxalq səviyyədə sabitlik və tərəqqiyə töhfə verir. Azərbaycan və ərəb ölkələri arasında əlaqələrin daha da dərinləşməsi yalnız hər iki tərəfin deyil, həm də Qafqaz və Yaxın Şərq regionlarında sülhün, sabitliyin və iqtisadi rifahın təmin edilməsinə xidmət edir.
Əli Hüseynov
