İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə ehtiyacı bütün dünya şəhərlərini karbon emissiyası və tullantıları azaltmaq, həmçinin yaşıl enerjidən istifadə etmək üçün ruhlandırıb. Şəhər mərkəzlərində isə saysız-hesabsız enerji tələb edən resurslar olduğuna görə asanlıqla nəhəng çirklənmə mənbələrinə çevrilə bilir.
Maraqlıdır, dünyanın ən yaşıl şəhərləri hansılardır?
Sfera.az bu barədə araşdırmasını təqdim edir:
Siyahının birinci yerində Norveçin Oslo şəhəri gəlir. Oslo dünyanın ən yaşıl şəhəridir.Belə ki, Norveç paytaxtının 72,5%-i yaşıllıq və ya ekoloji cəhətdən təmiz binalarla örtülüb və 2030-cu ilə qədər karbon emissiyalarını 95% azaltmağa söz verib. Oslonun ictimai nəqliyyatı da yaxşı vəziyyətdədir, onların 81,8%-i bərpa olunan enerji ilə işləyir, həmçinin ora dünyanın ən təmiz havası olan yerlərdəndir və eyni zamanda, Oslo plastik çirklənmənin azaldılması üzrə milli təşəbbüsdən də faydalanır ki, bu da Norveçin hər il plastik şüşələrinin 97%-ni təkrar emal etməsi deməkdir.
İkinci yeri İslandiyanın paytaxtı və ən böyük şəhəri olan Reykyavik tutur.Bu şəhər hidroenergetika və geotermal enerjiyə sərmayəsi sayəsində 100% bərpa olunan enerji ilə işləyir. Bu səbəbdən Reykyavikin havası keyfiyyətinə görə Yer kürəsinin ən yaxşıları sırasındadır. İslandiyanın paytaxtı 2040-cı ilə qədər karbon emissiyasında neytral olmaq öhdəliyi də götürüb. Lakin şəhərin yaşıllıq sahələri və infrastruktur 27% tə.kil edir ki, bu siyahıda aşağı yerlərdən biridir.
Üçüncü yerdə 78% təkrar emal dərəcəsi ilə San Fransisko qərarlaşıb. Şəhərin yaşıl sahələri ən aşağı nisbətə - 13% malik olsa da, onun təkrar emal səyləri bunun əvəzini verir. Şəhərin bərpa olunan enerji təchizatı onun ümumi enerji istehlakının 84%-ni təşkil edir. Ən son Şəhər Mobilliyə Hazırlıq İndeksindən istifadə edərək San Fransiskoya ictimai nəqliyyatının keyfiyyətinə və gələcəyə davamlı xarakterinə görə 100 baldan 87 bal verilib. Həmçinin San Fransisko 2040-cı ilə qədər tullantıları xalis sıfıra çatdırmağı öhdəsinə götürüb.
Dördüncü pillədə dünyanın ən yaxşı ictimai nəqliyyat sisteminə malik və bu reytinqdə 100 baldan 97-ni toplayan İsveçin paytaxtı Stokholm qərarlaşıb.Stokholmun hava keyfiyyəti fantastikdir, enerjisinin üçdə ikisi bərpa olunandır və o təkcə 2040-cı ilə qədər xalis sıfıra çatmaq istəmir, həm də iqlimə müsbət təsir etməyi hədəfləyir. Belə ki, Stokholm hər il buraxdığından daha çox emissiyanı aradan qaldırmaq istəyir. Stokholmun bundan əvvəl təkmilləşdirməli olduğu yeganə kateqoriya onun təkrar emal dərəcəsidir ki, bu da 38%-lə nisbətən aşağıdır. Qalan zibillərin demək olar ki, hamısı enerji üçün yandırılmağa göndərilir ki, bu da Avropa şəhərləri arasında adi bir hərəkətdir. Bu, Stokholmun rekordundakı yeganə qüsur sayılır və onu düzəltmək üçün sadəcə daha çox təkrar emal infrastrukturu qurmaq kifayət edəcək.
Beşinci yer 2025-ci ilə qədər karbonda neytral olmağı hədəfləyən Kopenhagenə aiddir.Danimarkanın paytaxtı da bu məqsədə doğru mükəmməl irəliləyiş əldə edir – o, indi 83% bərpa olunan enerjidən istifadə edir və yüksək səviyyəli ictimai nəqliyyat sisteminə, eləcə də velosiped mədəniyyətinə malikdir. Onun 45%-lik təkrar emalı olsa da, 2024-cü ilin sonuna kimi 70%-lik nisbəti hədəfləyib ki, bu da hər bir yerli hökumətin sahib olmalı olduğu ambisiya növüdür. Təəssüf ki, burada da təbii gözəllikləri şəhərin hüdudlarından kənarda tapmaq mümkündür.
Altıncı yeri ictimai tranzit sistemi üçün 100 baldan 94 bal toplayan Finlandiyanın paytaxtı Helinski tutur.Burada əhali avtobus, metro qatarları və tramvaylardan istifadə ilə yanaşı digər şimal Avropa şəhərləri kimi velosiped sürməyə üstünlük verirlər. Hökumət 2035-ci ilə qədər velosipedlə edilən səyahətlərin nisbətini 20%-ə çatdırmaq niyyətindədir. Bu, Helsinkiyə 2040-cı ilə qədər xalis sıfır emissiya hədəfinə çatmağa, eyni zamanda paytaxtda infrastrukturun 62%-nin yaşıl olmasına kömək edəcək.
Yeddinci yerdə bu siyahıdakı bütün şəhərlərdən daha təmiz havaya malik və dünyada Kanberradan sonra ikinci yerdə olan Sidney qərarlaşıb.Şəhər yüzlərlə parka da malikdir ki, onun 46%-i yaşıllıqlardan ibarətdir. Sidney 65% təkrar emal dərəcəsinə nail olub ki, bu siyahıda ikinci ən yüksək nisbətdir və beş milyondan çox əhalisi olan bir şəhər üçün olduqca böyük nəticədir. Sidney hazırda yalnız 24% bərpa olunan enerjidən istifadə edir, lakin 2035-ci ilə qədər xalis sıfıra çatmaq üçün iddialı ümumi hədəfin bir hissəsi olaraq 2030-cu ilə qədər 50%-ə çatmağı hədəfləyir.
Səkkizinci pillənin sahibi 68%-i yaşıllıq olan Kanadanın Vankuverin şəhəridir. Şəhər 2050-ci ilə qədər karbon neytralı olmağı hədəfləyir və 2015-ci ildə Şimali Amerikada 2050-ci ilə qədər 100% bərpa olunan enerji hədəfini təyin edən ilk yerdir. Hələ ki indiyə qədər yalnız 33%-nə nail olub, lakin onun ambisiyası aydındır və əla planla dəstəklənir. Kanadanın qərb sahilindəki bu şəhər həm də bu siyahıda 60% ilə üçüncü ən yaxşı təkrar emal dərəcəsinə malikdir və o, 2040-cı ilə qədər özünü sıfır tullantısız şəhərə çevirmək istəyir. Vankuverin əhalisinin 15% artmasına baxmayaraq, 2008-ci ildən bəri tullantılarını 36% azaltmağı bacardığını nəzərə alsaq, məqsədinə çatacağına şübhə yoxdur.
Son olaraq, doqquzuncu yerdə Şotlandiyanın paytaxtı Edinburq qərarlaşıb.Şəhər 2030-cu ilə qədər xalis sıfıra çatmağı hədəfləyir. Mükəmməl ictimai nəqliyyat sistemi və dünyanın ən yaxşı şəhərləri arasında olan hava keyfiyyəti də onu göstərir ki, tarixi şəhər artıq bu məqsədə doğru böyük addımlar atıb. Şotlandiyanın elektrik enerjisinin yarısından çoxu bərpa olunan mənbələrdən gəlir və o, istifadə etdiyindən iki dəfə çox yaşıl enerji ixrac edərək, ekoloji cəhətdən təmiz enerjisini dünya ilə bölüşür. Edinburqun 49%-i ictimai yaşıl sahələrdən ibarətdir.
Dünya Bankının məlumatına görə, şəhərlər qlobal CO2 emissiyalarının 70%-dən çoxuna cavabdehdir - bu, 23,5 trilyon tondur. Beləliklə, əgər qlobal istixana qazı emissiyalarını iqlim dəyişikliyinin ən pis nəticələrinin qarşısını almaq üçün lazım olan dərəcədə azaltmaq niyyətindəyiksə, şəhərlər daha yaşıllaşmalıdır və əsas diqqətimizdən biri tullantı olmalıdır. Bütün dünyada hər il iki milyard tondan çox tullantı istehsal edilir ki, bu da hər bir məhsulun yaradılması və atılması zamanı böyük miqdarda lazımsız emissiyalara bərabərdir. Hazırda 70 şəhər tullantılarının əksəriyyətini Bağdad, Moskva və Mumbay kimi böyük paytaxt mərkəzləri də daxil olmaqla açıq zibilliklərə atır. Dünyanın 700-dən çox şəhəri 2050-ci ilə qədər və ya daha tez xalis sıfıra çatacağına söz verib. Şəhərlərin yaşıllaşdırması daha çox yaşıllıq və təmiz havaya gətirib çıxarır, həm də iqlim dəyişikliyinin təsirləri ilə daha da şiddətlənəcək sosial ədalətsizlikləri düzəltmək üçün gözəl bir fürsətdir.
Firuzə Əliyeva
