Bu əslində olduqca vacib mövzudur. Evləndikdən sonra valideyn olmağı düzgün hesab edənlər də var, yanlış hesab edənlər də, iki fikir arasında qalanlar da. Ancaq bu məsələ ilə bağlı heç bir təsəvvürü olmayanlar da az deyil.
Artıq cəmiyyətin əksəriyyətində elə bir düşüncə yaranıb ki, hər kəs valideyn olmağı bacarmır və hər kəs valideyn olmamışdan əvvəl bu məsələ üzərində ciddi düşünməlidir. Çünki valideynlik təkcə uşaq dünyaya gətirmək deyil, həm də onun körpəlik dövrünü sağlam və problemsiz keçirməsini təmin etməkdir. Və mən düşünmürəm ki, əksər valideynlər bunu dərk etmirlər. Günümüzdə demək olar ki, hər kəs sağlam olduğu müddətdə istədiyi qədər uşaq sahibi ola biləcək durumdadır. Uşaqlıq dövrlərindən nə qədər xəbərdar olduğumuzu bilmirik, lakin bu dövrlər hamımız üçün çox vacibdir. Çünki sonrakı illərdə qarşılaşdığımız bir çox problemləri o dövrün təcrübələri və onların şüuraltımızda buraxdıqları ilə ya həll edirik, ya da həll edə bilmirik. Düşünmürəm ki, əksər valideynlər bunu başa düşmürlər. Əksər ailələr bu məsələdə məsuliyyətsizdirlər. Bir çox valideynlər övladları böyüdükdə və istədikləri şəxsiyyətə çevrilməyəndə və ya uyğun olmayan davranışları olan bir fərdə çevrildikdə dərhal övladlarını günahlandırırlar. Lakin onlar uşaqlarının davranış və seçimlərinin tamamilə valideynlərinə görə olduğunu dərk etmirlər. Axı uşaqlar valideynlərin əsəridir.
Yaxşı valideyn olmaq hər bir insanın arzusudur. Valideyn olmaq hamiləlik dövründən başlayır və fərdlərin həyatı boyu səy və fədakarlıq tələb edir. Valideyn olmaq sevgi, şəfqət, səbir və empatiya kimi xüsusiyyətləri ehtiva edir və bu hər ailədə fərqli şəkildə baş verə bilər. Valideyn olmağın əsası övladlarına düzgün münasibət qurmaqla yanaşı, övladlarına qayğı və tərbiyə verməkdir. Bura uşaqların bütün maddi və mənəvi ehtiyaclarına diqqət yetirmək, onların təhlükəsizliyini təmin etmək, sağlam böyümələrinə kömək etmək daxildir. Valideynlik övladlarınıza məhəbbət, nizam-intizam və təlimat vermək, eyni zamanda onlara müstəqillik və özünü kəşf etmək imkanı vermək üçün məsuliyyət daşımaq tarazlığını qorumağı tələb edir. Bundan əlavə, valideynlər ümumiyyətlə övladlarının gələcəyini düşünür və övladlarının təhsilinə, gələcək planlarına və həyat seçimlərinə müsbət təsir göstərməyə çalışırlar.
Sosioloq Fidan Rzayevanın fikrincə də, insanlar valideyn olmamışdan öncə onun məsuliyyətini dərk etməli, daha sonra bu mövzuda qərar verməlidir:
"Şübhəsizdir ki, artıq belə bir düşüncə formalaşıb ki, "hər kəs valideyn olmamalıdır". Bu anlayışın tamamilə yanlış olduğunu desək, ondakı doğruluq payına haqsızlıq etmiş olarıq. Çünki, mən özüm də bir sosioloq mütəxəssis kimi düşünürəm ki, həqiqətən də hər kəs valideyn olmamalı, həyat boyu davam edən bu məsuliyyətin altına girməməlidir. Çünki hər kəs yaxşı valideyn olmağı, övladına sağlam gələcək təmin etməyi bacarmaz.
Valideyn uşağın həyatında ən vacib fiqurlardan biridir. Valideynlər övladlarının həyatını formalaşdıran, onların böyüməsinə və inkişafına böyük təsir göstərən insanlardır. Valideyn olmaq böyük məsuliyyət və fədakarlıq tələb edən bir prosesdir.
Valideynlərin vəzifəsi övladlarının fiziki, əqli, emosional və sosial ehtiyaclarını ödəmək və onların sağlam böyüməsini təmin etməkdir. Bu missiya uşaqların əsas ehtiyaclarını ödəməkdən başlayır. Valideynlər övladlarının adekvat qidalanmasını, yaxşı yuxu rejiminə malik olmasını və təhlükəsiz mühitdə olmasını təmin etməlidir.
Valideynlər də övladlarının psixi və emosional ehtiyaclarına diqqət yetirməlidirlər. Uşaqların özünə inamını və özünə hörmətini inkişaf etdirmək, onların emosional ehtiyaclarını qarşılamaq və dəstəkləmək vacibdir. Valideynlər övladlarının emosional ehtiyaclarını ödəmək üçün açıq ünsiyyət qurmalı və onlara özünü ifadə etmələrinə kömək etməlidirlər. Valideynlər həm də övladlarının sosial inkişafını dəstəkləmək və onların ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsini təmin etmək üçün məsuliyyət daşıyırlar. Bu, uşaqlarını məktəbdə, dostluqda və digər ictimai fəaliyyətlərdə iştirak etməyə həvəsləndirmək deməkdir.
Yəni gördüyünüz kimi, nəticə olaraq, valideyn olmaq böyük məsuliyyət tələb edir. Bununla belə, uşaqların sağlam və xoşbəxt həyat sürməsi çox vacibdir. Valideynlər övladlarına sevgi, dəstək və istiqamət verməklə həyatlarının hər mərhələsində onlara kömək edə və onları uğurlu gələcəyə hazırlaya bilərlər.
Öz azad düşüncəsi və istəyi ilə özünü valideyn olmağa hazır edib, uşaq sahibi olanlardan əlavə artıq günümüzdə insanların əksəriyyətində elə bir düşüncə var ki, əgər ailədaxili münasibətlərdə hər hansı bir problem varsa, övlad sahibi olmaqla bu problemi həll etmək olar. Məsələn, bir qadının yoldaşı ilə arasında problemi varsa, münasibətləri normal deyilsə, elə düşünür ki, əgər övlad sahibi olarsa, onu ailəsinə bağlaya bilər. Təəssüf ki, bu yalnış düşüncədir böyük əksəriyyətlə heç bir işə yaramır, əskinə, vəziyyəti daha da gərgin bir hala salır.
Bundan əlavə, məsələn, deyək ki, maddi imkanı zəif olan bir ailə var və "uşaq bərəkəti ilə gələr" düşüncəsi ilə özünün belə çətin dolandığı zamanda uşaq sahibi olmaq istəyir. Əlbəttə ki, bu da yanlış düşüncədir. Çünki uşaq varlığı bilindiyi gündən diqqət, məsuliyyət tələb edir ki, bu diqqətin də əsası maddiyyatla bağlıdır.
Təbii ki, bu gün hər kəs azad düşüncədədir və istədiyi qədər, istədiyi şəraitdə övlad sahibi ola bilər. Onsuz da artıq yeni nəsil bütün bunların fərqinə varır və valideyn olmamışdan əvvəl bu mövzuda ciddi düşünür ki, valideyn olmaq böyük məsuliyyət tələb edir və hər valideynin də övladı qarşısında müəyyən vəzifələri olur.
Bəs bu vəzifələr nələrdir? Valideynlərin vəzifəsi uşağın fiziki və emosional ehtiyaclarını ödəmək, inkişafını dəstəkləmək və həyata hazırlamaqdır. Valideynlərin bir çox vəzifələri var və bu vəzifələr uşaqların yaşından, ehtiyaclarından və vəziyyətindən asılı olaraq dəyişə bilər.
Valideynlərin ən mühüm vəzifələrinə uşaqların əsas ehtiyaclarını ödəmək və onların təhlükəsizliyini təmin etmək daxildir. Bu o deməkdir ki, siz uşaqlarınızın adekvat qida, su və sığınacaq ehtiyaclarını ödəməlisiniz. Eyni zamanda, onların evində təhlükəsiz mühit təmin etməlisiniz. Xüsusilə kiçik uşaqlar üçün evdə təhlükələri aradan qaldırmaq və uşaqların təsadüfən də olsa zərər görməsinin qarşısını almaq vacibdir. Valideynlər də övladının sağlamlıq vəziyyətinə nəzarət etməli və lazımi müalicəni həyata keçirməlidirlər. Digər əsas ehtiyac uşaqların fiziki və emosional ehtiyaclarıdır. Valideynlər övladlarının emosional dəstəyə, sevgiyə və təhlükəsizliyə ehtiyacı olduğunu anlamalı və bu ehtiyacları qarşılamalıdırlar. Onları dinləmək, anlamaq və hisslərinə cavab vermək uşaqların inkişafı üçün vacibdir. Valideynlər də övladlarının özünə inamını inkişaf etdirmək, özgüvəni artırmaq və emosional inkişafını dəstəkləmək üçün vaxt ayırmalıdır.
Valideynlərin vəzifələrinə uşaqların təhsilinə dəstək də daxildir. Uşaqların məktəbə getməsini, təhsil almasını təmin etmək, ev tapşırıqlarını yerinə yetirməkdə onlara kömək etmək, öyrədici oyunlar və fəaliyyətlərlə onlara dəstək olmaq kimi mühüm rolu var. Bu yolla valideynlər uşaqların intellekt və bacarıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edirlər. Valideynlər də övladlarına başqa maraqları kəşf etməyə və öyrənməyə kömək etməlidirlər.
Ən vacib saydığım bir digər vəzifə də valideynlərin övladlarının sosial ehtiyaclarını ödəməkdir. Bu, uşaqlarına dostluq etmək, qarşılıqlı əlaqədə olmaq və sosial bacarıqları inkişaf etdirməkdə kömək etmək deməkdir. Valideynlər övladlarını ictimai fəaliyyətlərdə iştiraka təşviq etməli və onların sosial bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün imkanlar yaratmalıdırlar. Çünki uşaqların ilk zamanlardan sosial cəhətdən inkişafı onların bütün həyatına öz təsirini göstərəcək, necə bir şəxsiyyət kimi böyüməsini təmin edəcəkdir.
Göründüyü kimi, valideynin vəzifələri kifayət qədər müxtəlifdir və uşaqların ehtiyaclarından asılı olaraq dəyişə bilər. Əlbəttə, biz deyə bilmərik, qüsursuz valideyn yoxdur. Lakin ən azından övlad sahibi olmaq istəyən hər insan nəzərə almalıdır ki, onun əsas vəzifəsi övladlarının sağlam böyüməsini təmin etmək, təhsilinə dəstək olmaq, emosional ehtiyaclarını ödəmək və sosial inkişafına dəstək olmaqdır. Bundan sonra artıq o, ana və ya ata olub, olmayacağına qərar verə bilər".
Röyalə Xəyal
