Pul siyasətinin sərtləşdirilməsi kursu elan etmiş Rusiya Bankı ipoteka kreditlərinin verilməsini məhdudlaşdırıb və bu, mənzil bazarında real böhrana səbəb olub. RBC-nin məlumatına görə, ölkədə ilin əvvəlindən təkcə vaxtı keçmiş ipoteka borclarının həcmi 28 faiz artıb. 2023-cü ildə vaxtı keçmiş borclar cəmi 4 faiz artmışdı.
Bölgələr üzrə ən çox borclu olanlar Krım və Tuva olub, burada ödəniş etməmə nisbəti üç dəfə artıb. Şimali Qafqazda vaxtı keçmiş ödənişlər 67 faiz artaraq 2,2 milyard rubl təşkil edib. Cənub Federal Dairəsində də vaxtı keçmiş ipoteka ödənişlərində yüksək artım da qeyd olunub.
Qeyd olunur ki, ən böyük problemli kreditlər sırasında ilk sırada ilkin ödənişli kreditlər və güzəştli kreditlər dayanır. Bu, bir daha təsdiqləyir ki, bir tərəfdən ilkin ödəniş alınan mənzilin dəyərinin ən azı 30 faizini təşkil etməlidir, digər tərəfdən faiz dərəcəsinin birbaşa subsidiyalaşdırılması borcalanı gələcəkdə maliyyə problemlərindən xilas etmir. Vaxtı keçmiş borcların artımı ipoteka krediti alanların ödəmə qabiliyyəti ilə bağlı ciddi problemlərdən xəbər verir. Və bu hökumətə əhalinin sosial vəziyyəti ilə bağlı aydın siqnaldır.
Mütəxəssislərin fikrincə, mövcud vəziyyətin yaranmasında əsasən bankların özləri günahkardır. Son illər, xüsusən də 2020-2021-ci illərdə tələbatın artdığı dövrdə, demək olar ki, hər kəsə ilkin ödənişsiz, hətta yüksək kredit yükü olanlara, bəzən də müştərilərin gəlir sübutu olmadan ipoteka verilib. Nəticə acınacaqlıdır – borc alanların əhəmiyyətli bir hissəsi bu gün öz öhdəliklərini yerinə yetirə bilmir. Bankların ipoteka kreditlərinin verilməsində rekord qırmaq istəyi onlara ödənişlərdə böyük borcların bumeranqı kimi özlərinə qayıdıb.
Düzdür, müharibə başlayandan sonra Rusiyada insanlar daha az qazanmağa başlayıblar. Hər kəs artan xərclərə görə ödənişləri gecikdirmir. Vaxtı keçmiş ödənişlərin qeyd olunan artımı Mərkəzi Bankın sərt pul siyasəti ilə bağlıdır. Axı ödənişlərini gecikdirən bir çox borcalanlar bu il krediti yenidən maliyyələşdirmək ümidi ilə sərfəli qiymətlərlə mənzilləri ipoteka götürürdülər. İndi səhv hesabladıqlarını başa düşüb sadəcə ödəməyi dayandırırlar.
Eyni zamanda borcların artması ayrı-ayrı bankın və hətta bütün maliyyə sisteminin sabitliyinə təhlükə yaradır. Maliyyəçilərin fikrincə, ödənişlərin gecikdirilməsi və ya ödənilməməsi hələ ki, ipoteka bazarının hazırkı miqyası üçün xüsusi təhlükə yaratmır. Lakin bu, prosesin yalnız başlanğıcıdır. Trendlər dəyişməzsə, daşınmaz əmlak bazarı müəyyən risklərlə üzləşə bilər. Xüsusən də banklar ipotekada olan mənzilləri satmağa başlayacaq. Banklar üçün bu aktivlər əsas olmayacaq və onlar satış üçün seçimlər axtarmağa başlayacaqlar. Ən likvid olan evləri də böyük endirimlə satmağa məcbur olacaqlar. Kreditin ölçüsündən və borcalanın ödəməyə nə qədər töhfə verə bildiyindən asılı olaraq, banklar üçün satışlar zərərli ola bilər. Nəticədə bütün bunlar mənzillərin kəskin ucuzlaşmasına səbəb ola bilər.
Bu arada, son üç ayda ipoteka kreditlərinin verilməsi təxminən 3 dəfə azalıb.“AzPolitika.info”
