Dünyada çoxsaylı yuxu laboratoriyaları fəaliyyət göstərir və müxtəlif məqsədlərə xidmət edirlər. Bu laboratoriyalar, yuxu pozuntuları, fiziologiyası, xəstəlikləri, və insan sağlamlığına təsiri ilə bağlı geniş tədqiqatlar aparır.
Azərbaycanda ilk Yuxu laboratoriyası Mərkəzi Klinikada 2010-cu ildə yaradılıb.
Növbəti Yuxu laboratoriyası və İnsult mərkəzi isə Respublika Klinik Xəstəxananın nəzdində yaradılacaq. Adətən belə labaratoriyalarda yaradılmış xüsusi otaqda bir gecə videomüşahidə altında yatan pasiyentin 8 saat ərzində demək olar ki, bütün fizioloji funksiyaları monitorinq edilir. Monitorinqə beyin potensialları, qanda oksigen təminatı, tənəffüs sanksiyası, xoruldama, əzələ tonusu, gözün hərəkəti, ürəyin fəaliyyəti, nəbzin diaqnostikası və s. kimi təhlillər daxildir.
Bəs, Yuxu labaratoriyasının özəlliyi nə olacaq?
Məsələ ilə bağlı Bizim.Media-ya danışan nevropotoloq Qalib Əsədov bildirib ki, yuxu pozuntularının diaqnozunu qoymaq, yuxu atma sindromunu aşkar etmək və onun qarşısını almaq üçün çox vacibdir:
“Bəzən arterial təzyiq, başağrı, insult və digər problemlərin kökünü məhz Yuxu labaratoriyası olmadığına görə tapmaq mümkün olmur. Yuxu ilə əlaqədar insanlarda çoxsaylı problemlər var. İnsult mərkəzinin də yaradılması gözəl təşəbbüsdür. Bu cür mərkəzlər dünyanın bir çox ölkələrində mövcuddur. İstər Yuxu labaratoriyası, istərsə də İnsult mərkəzi əsas odur ki, bu müəssisələrdə peşəkar mütəxəssislər çalışsın”.
Məlumat üçün bildirək ki, dünya ölkələrində Yuxu laboratoriyaları fəaliyyət göstərir.
Məsələn, Kaliforniya ştatında yerləşən Stanford Universiteti, yuxu araşdırmalarında dünya liderlərindən biridir. Stanford Sleep Medicine Centerdə (Stanford University, USA)yuxu tədqiqatları, yuxu pozuntuları (insomniya, apneya, narkolepsiya və s.) və onların müalicəsi üzərində geniş işlər aparılır. Həmçinin klinik yuxu pozuntuları ilə bağlı dərman və terapiya aparılır.
The Sleep Research Society (USA)
Yuxu Araşdırmaları Cəmiyyəti (SRS), yuxu elminin müxtəlif sahələrində araşdırmalar aparan və yuxu haqqında elmi məlumatları yaymağa çalışan bir təşkilatdır. Bu təşkilat, yuxu tədqiqatları üçün nəzərdə tutulmuş müxtəlif laboratoriyaları dəstəkləyir.
Harvard Medical School, Sleep Lab (USA)
Harvard Universitetinin Yuxu Laboratoriyası, yuxunun bioloji, psixoloji və nevroloji aspektləri ilə bağlı tədqiqatlar aparır. Laboratoriya, yuxu pozuntuları və yuxu problemlərinin müalicəsi üzərindəki tədqiqatlarla məşhurdur.
University of California, Berkeley Sleep and Psychological Sciences Lab (USA)
Kaliforniya Universitetinin Berkeley kampusunda yerləşən bu laboratoriya, yuxu və onun beynin və əhval-ruhiyyə üzərindəki təsiri ilə bağlı tədqiqatlar aparır. Laboratoriya, yuxunun öyrənilməsi və həmçinin yuxu çatışmazlığının psixoloji təsirləri ilə əlaqədar layihələr həyata keçirir.
The Sleep Disorders Center at the Mayo Clinic (Rochester, USA)
Mayo Klinikası, yuxu pozuntuları və onların müalicəsi üzrə dünyaca məşhur bir mərkəzdir. Burada, apneya, insomniya, narkolepsiya kimi pozuntulara dair klinik təhlillər və laborator araşdırmalar aparılır.
European Sleep Research Society (ESRS) and its sleep labs (Europe)
Avropa Yuxu Araşdırmaları Cəmiyyəti, Avropada yuxu tədqiqatlarına dair bir çox laboratoriyaları birləşdirir. Bu laboratoriyalar, yuxu fiziologiyası, yuxu pozuntuları və müalicələri üzərində geniş tədqiqatlar aparır. ESRS, həmçinin yuxu üzrə beynəlxalq konfranslar və seminarlar təşkil edir.
The Sleep and Chronobiology Laboratory (University of Pennsylvania, USA)
Pensilvaniya Universitetinin Yuxu və Kronobiologiya Laboratoriyası, yuxu və bioritmlər arasında əlaqəni öyrənən bir laboratoriyadır. Bu laboratoriya yuxu pozuntularının, xüsusilə də gecə iş rejiminin və təyyarə ilə uçuş zamanı yuxu pozuntularının araşdırılması ilə məşhurdur.
The Center for Sleep and Circadian Biology (Northwestern University, USA)
Şimali-Vest Universitetində yerləşən bu mərkəz, yuxu və circadian ritmlərin öyrənilməsi ilə bağlı qabaqcıl tədqiqatlar aparır. Laboratoriya, yuxu pozuntuları və onların müalicələri ilə əlaqədar çox sayda layihəyə ev sahibliyi edir.
Japan Sleep Research Society (Japan)
Yaponiya Yuxu Araşdırmaları Cəmiyyəti, yuxu tədqiqatları ilə məşğul olan bir çox laboratoriyanı birləşdirir. Yaponiyada yuxu pozuntuları, xüsusən də narahat yuxu və yuxu apneyasına dair araşdırmalar geniş yayılıb.
Bu laboratoriyalar, yuxu pozuntularının diaqnostikası və müalicəsi ilə bağlı geniş imkanlar təqdim edir və həmçinin yuxu elminin inkişafına böyük töhfələr verir. Yuxu tədqiqatları yalnız klinik müalicələr üçün deyil, həm də ümumi insan sağlamlığının anlaşılması üçün əhəmiyyətlidir.
