Dünya geosiyasi münaqişələr, iqtisadi qeyri-sabitlik və ekolojiböhranlar içində boğularkən, BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə ÇərçivəKonvensiyası Tərəflərinin 29-cu Konfransının (COP29) Bakıdakeçirilməsi Azərbaycan üçün əsl sınağa çevrildi. Buna baxmayaraq,bu sammit bütün proqnozlara və intriqalara rəğmən diplomatikqətiyyətin və uzaqgörənliyin simvoluna çevrildi. Azərbaycan iqlimrazılaşmaları üzrə standartları misli görünməmiş bir səviyyəyəqaldıraraq, yalnız təşkilatçı deyil, həm də ədalətli və ekolojiprioritetlərin ümumi hədəf olduğu gələcəyin qurucusu statusunumöhkəmləndirdi.
İqlim maliyyələşdirilməsinin yeni dövrü
Sammitin əsas diqqət mərkəzində misilsiz bir razılaşma - BakıMaliyyə Məqsədi (Baku Finance Goal) dururdu. Bu sənəd inkişaf etmişölkələri 2035-ci ilə qədər inkişaf etməkdə olan dövlətlər üçünillik ən azı 300 milyard dollar səfərbərliyinə çağırır. Bu məbləğəvvəlki öhdəliklərdən 50 milyard dollar daha yüksəkdir və iqlimsiyasətində inqilab kimi qəbul edildi.
Avropa İttifaqının İqlim Komissarı Vopke Hukstra COP29-u "iqlimmaliyyələşdirilməsində yeni dövrün başlanğıcı" adlandıraraq, Bakıdaqəbul edilən qərarın dünya üçün dönüş nöqtəsi olacağını vurğuladı.Ancaq bu uğurun arxasında aylarla davam edən mürəkkəb danışıqlar,kəskin qarşıdurmalar və ustalıqla həyata keçirilmiş diplomatikmanevrlər dayanır.
Azərbaycan böhtan və yalan hədəfində
Azərbaycanın uğurunun açarı, misilsiz beynəlxalq təzyiqşəraitində işləmə bacarığı oldu. COP29 başlamazdan əvvəl ölkəardıcıl informasiya hücumlarının mərkəzində idi. Bu hücumlarınməqsədi aydın idi — Azərbaycanın mövqelərini zəiflətmək və ilin ənönəmli iqlim forumunu pozmaq.
İnkişaf etmiş ölkələr, uzun müddətdir ki, iqlim böhranı iləbağlı məsuliyyəti digərlərinin üzərinə qoymağa öyrəşmişdilər vəmaliyyə öhdəliklərinin artırılmasından qaçmağa çalışırdılar. ABŞ vəAvropa İttifaqı bu istiqamətdə razılaşdırılmış şəkildə fəaliyyətgöstərdi: Bayden administrasiyasının səlahiyyətlərini yeni seçilmişprezident Donald Trampa təhvil verməyə hazırlaşdığı bir vaxtda,Vaşinqton sammiti öz varisinə maksimum həll olunmamış problemləriburaxmaq üçün istifadə etdi. Brüssel isə sabotaj taktikasını tətbiqetdi: Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayen sammitiqəsdən boykot edərək, onun əhəmiyyətini azaltmağa və inkişafetməkdə olan ölkələrin mövqelərini zəiflətməyə çalışdı.
Pərdəarxası mübarizə: gerçəklə məkrinüzləşməsi
Bu gərginlik ən parlaq şəkildə Almaniyanın xarici işlər naziriAnnalena Berbokun çıxışlarında özünü göstərdi. O, konstruktivdanışıqlar əvəzinə siyasi hücumlara üstünlük verdi. Bakıda o, iqlimməsələləri ətrafında yox, daha çox insan haqları və Avropa ŞurasıParlament Assambleyasının müəyyən deputatları üçün vizalarınverilməsi ilə bağlı çıxış edirdi. Onun bəyanatları iqlim gündəminiyayındırmaqla yanaşı, Azərbaycan nümayəndə heyəti üçün əlavəçətinliklər yaratmaq məqsədi daşıyırdı.
Vəziyyətin ironiyası ondan ibarətdir ki, Berbok Almaniyanın"Yaşıllar" Partiyasını təmsil edir, lakin ekoloji təşəbbüsləritəşviq etmək əvəzinə tam fərqli "rənglərdə" təxribatlarla məşğuloldu.
Bakı oyun qaydalarını necə dəyişdi?
Bütün xarici müdaxilələrə baxmayaraq, Azərbaycan tarixi uğuraimza ata bildi. İctimaiyyətin təzyiqi və inkişaf etməkdə olanölkələrdən olan müttəfiqlərin dəstəyi ilə ABŞ və Aİ də daxilolmaqla, dünyanın aparıcı iqtisadiyyatlarını güzəştə getməyə məcburetdi.
Bakı Maliyyə Məqsədi - sadəcə 300 milyard dollarlıq rəqəm deyil.Bu, iqlim maliyyələşdirilməsi üçün yeni bir standartdır və gələcəkkonfranslar üçün bir meyardır. Bakıda keçirilən sammit göstərdi ki,qlobal çağırışlar yalnız qlobal həll yolları tələb edir və uğuryalnız səylərin birləşdirilməsi ilə mümkündür.
Perspektivlər və görüləsi işlər
COP29-da bəyan edilən məqsədlər yalnız başlanğıcdır. Dünyaunutmamalıdır ki, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə gecikmənibağışlamır. Bu gün qəbul edilən qərarlar bütün ölkələrin — inkişafsəviyyəsindən, coğrafi mövqeyindən və ya siyasi quruluşundan asılıolmayaraq — gələcəyini müəyyən edir.
Azərbaycan üçün COP29-un uğuru təkcə təşkilatçılıqbacarıqlarının təsdiqi deyil, həm də beynəlxalq arenada nüfuzluoyunçu kimi yetişmiş bir dövlətin simvoludur. Bu sammit, xaricitəzyiqlərə və intriqalara baxmayaraq, məqsədlərinə sadiq qalaraqmöhtəşəm nəticələrə nail olan bir ölkənin nümunəsi kimi tarixədüşəcək.
Uğurun səbəbi nədir?
Dünya siyasəti şahmat oyununa bənzəyir: taktiki hücumlar vəstrateji manevrlər qaçınılmazdır. Ancaq Bakı, intriqalara vəmaneələrə baxmayaraq, sağlam düşüncənin və konstruktiv yanaşmanınönə çıxdığı bir məkana çevrildi. Bakıda keçirilən BMT-nin İqlimDəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyası Tərəflərinin 29-cu Konfransı(COP29) yalnız gözləntiləri doğrultmaqla kifayətlənmədi, həm dəağıllı diplomatiyanın ən məkrli sabotaj cəhdlərini dəf edəbiləcəyini sübut etdi.
Yalana qarşı həqiqət
Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi edəcəyi məlum olan andanetibarən, ölkə Qərb mediası, siyasətçiləri və qeyri-hökuməttəşkilatları tərəfindən kəskin tənqid dalğasına məruz qaldı. Bukampaniya, ölkəni gözdən salmaq məqsədilə əvvəlcədənplanlaşdırılmış bir əməliyyatı xatırladırdı.
İttihamlar tanış idi: insan hüquqlarının pozulması, demokratiyaçatışmazlığı, “sivil standartlardan” uzaqlıq. Bu, Qərbmərkəzlərinin müstəqil siyasət yürüdən və beynəlxalq arenada uğurqazanan ölkələrə qarşı istifadə etdiyi klassik ittihampaketidir.
Ancaq Azərbaycanla bağlı bu hücumlar xüsusilə inandırıcıgörünmədi. Birincisi, Bakı namizədliyini Konvensiyanın üzvləriözləri irəli sürmüş və 200 ölkə tərəfindən yekdilliklədəstəklənmişdi. İkincisi, Azərbaycan özünü beynəlxalq tədbirləri ənyüksək səviyyədə keçirmək bacarığına malik bir ölkə kimi təsdiqetmişdi.
Bakı niyə hədəfə alındı?
Cavab sadədir: Azərbaycan milli maraqlarını qorumaqdançəkinməyən və qlobal məsələlərdə öz mövqeyini əminliklə müdafiəedən bir dövlətdir. Onun müstəqilliyi və suverenliyi, öz şərtlərinidiqtə etməyə öyrəşmiş olanları narahat edir.
Qərb ölkələri uzun müddətdir ki, antropogen iqlim dəyişikliyinəgörə tam məsuliyyət daşımağa qadir olmadıqlarını nümayişetdirirlər. Onlar öz səhvlərini düzəltmək əvəzinə, diqqəti siyasigündəmə yönəltməyə üstünlük verirlər. Buna görə də, Bakıdakısammit, iqlim maliyyələşdirilməsi müzakirələrindən diqqətiyayındırmaq və yeni tənqidlər üçün bir bəhanəyə çevrildi.
Azərbaycan isə bu təzyiqlərə baxmayaraq, öz mövqeyini qətiyyətləmüdafiə etdi və COP29-u həm təşkilati, həm də siyasi baxımdanuğurla başa vuraraq qlobal iqlim müzakirələrində öz yerini daha damöhkəmləndirdi.
Təşkilatçılıq və sağlam məntiqin təntənəsi
Bütün qaralama cəhdlərinə baxmayaraq, COP29 parlaq şəkildə baştutdu. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən 75 mindən çox iştirakçıtədbirin yüksək səviyyədə təşkilatçılığını, bürokratik maneələrinolmamasını və rahat iş şəraitini yüksək qiymətləndirdi.
300 milyard dollarlıq tarixi qərar
Sammitin əsas nəticəsi iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçüninkişaf etməkdə olan ölkələrə hər il 300 milyard dollar ayırmaqərarının qəbul edilməsi oldu. Təxminən 200 ölkənin dəstəklədiyi bumisilsiz razılaşma, düzgün diplomatiya ilə ən çətin məsələlərinbelə həll oluna biləcəyini sübut etdi.
Azərbaycan bu nəticənin əldə olunmasında əsas rol oynadı.Ölkənin rəhbərliyi altında inkişaf etməkdə olan dövlətlərinmaraqları bir araya gətirildi və uzun müddət öz öhdəliklərindənyayınan inkişaf etmiş ölkələrə təzyiq göstərildi.
Feyk, böhtan və mübarizə
Sammitdən əvvəl və sammit zamanı Azərbaycanı gözdən salmaq üçünedilən cəhdlər uğursuzluğa düçar oldu. İnformasiya hücumlarınıntəşkilatçıları ölkə ev sahibinin mövqeyini zəiflətmək əvəzinəözlərini çətin vəziyyətdə qoydular.
Beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycan əleyhinə səsləndirilənittihamların yalnız əsassız deyil, hətta reallıqla tam ziddiyyəttəşkil etdiyini gördü. Azərbaycan yalnız təzyiqə tab gətirmədi, həmdə konstruktivlik, əməkdaşlıq və məsuliyyət prinsiplərinəsadiqliyini sübut etdi. Bu, ölkəni gözdən salmağa çalışanlar üçünaydın və sərt bir dərs oldu.
Nümunəvi taktika
Bakıda keçirilən COP29 sammiti, düzgün diplomatiya və stratejidüşüncənin hər hansı maneəni dəf edə biləcəyini göstərdi.Azərbaycan sübut etdi ki, müstəqillik və suverenlik beynəlxalqictimaiyyətlə effektiv əməkdaşlığa mane olmur, əksinə, buəməkdaşlığı daha da gücləndirir.
Sammitin uğuru yalnız Azərbaycanın qələbəsi deyil, bütün dünyaüçün mesaj oldu: qlobal problemlərin həlli birgə səylər tələb edir.Hər il iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə yüz milyardlarla dollarayrılmasını nəzərdə tutan Bakı Maliyyə Məqsədi iqlim gündəminigələcək onilliklər üçün müəyyənləşdirəcək bir mərhələdir.
Bakı sammiti, ədalətli iqlim siyasətinə doğru ən əhəmiyyətliaddımlardan biri kimi tarixə düşəcək. Azərbaycan göstərdi ki,informasiya hücumlarına və siyasi təzyiqlərə baxmayaraq, möhkəmiradə, peşəkarlıq və strateji baxışla uğur qazanmaq mümkündür.
Azərbaycanın tənqidçiləri üçün bu tədbir gözardı ediləbilməyəcək bir dərs oldu. Digərləri üçün isə bu, birlik vəkonstruktiv yanaşma ilə hər hansı maneənin öhdəsindən gəlməyinmümkünlüyünü göstərən ilhamverici bir nümunə idi.
COP29 Bakıda yalnız Azərbaycanın qələbəsi deyil, bütün dünyaüçün ümid rəmzinə çevrildi. Ümid ki, qlobal çağırışları dəf etməkmümkündür, əgər sağlam düşüncə və birgə səylər ümumi gələcəyinnaminə əsas prinsipə çevrilərsə.
Bakıdan dünyaya mesaj
Bakıda keçirilən COP29 sammiti dünyaya güclü bir mesaj verdi:ekoloji problemlər təkbaşına həll edilə bilməz və qlobal həmrəyliksadəcə bir şüar deyil, bir zərurətdir. Azərbaycan sübut etdi ki, ənçətin geosiyasi şəraitdə belə dünyanı dəyişmək gücündə olankompromislərə nail olmaq mümkündür.
İndi dünya Bakı nümunəsini izləyərək əməkdaşlığı və məsuliyyətigücləndirməlidir. Bu sammit təkcə yeni hədəflər deyil, həm də yenibir ümid bəxş etdi - dəyərləndirilməsi vacib olan bir fürsət.
