Qaraciyər yağlanması (Steatoz) nədir?...
Poliqon xəbər verir ki, Qaraciyər yağlanması və ya steatoz, qaraciyərdə yağ yığılmasının artması nəticəsində baş verən bir vəziyyətdir. Normalda qaraciyərdə müəyyən miqdarda yağ olur, lakin bu miqdarın artması qaraciyərin normal funksiyasını poza bilər.
Steatoz, adətən, "alkoqolsuz yağlı qaraciyər xəstəliyi" (NAFLD) və ya "alkoqollu yağlı qaraciyər xəstəliyi" (AFLD) kimi iki əsas kateqoriyaya ayrılır. Bu vəziyyət, əgər müalicə edilməzsə, qaraciyər iltihabı (steatohepatit), qaraciyər sirozu və hətta qaraciyər xərçəngi kimi ciddi xəstəliklərə yol aça bilər.
Qaraciyər yağlanmasının risk faktorları
Qaraciyər yağlanmasının yaranmasına səbəb ola biləcək bir sıra risk faktorları mövcuddur. Bunlar:
Piylənmə: İdeal çəkiyi aşan şəxslərdə qaraciyər yağlanması daha yüksək risklə müşahidə edilir. Xüsusən, bel ətrafı piylənməsi bu vəziyyəti daha da artırır.
Şəkərli diabet: Şəkərli diabet, insulinin effektiv olmaması və yüksək qan şəkəri səviyyələri ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Bu da qaraciyərdə yağ yığılmasına səbəb ola bilər.
Ağır alkoqol istehlakı: Alkoqolun çox istifadəsi qaraciyər hüceyrələrinin zədələnməsinə və yağlanmasına səbəb ola bilər.
Yağlı qidalanma: Yüksək kalori və yüksək doymuş yağlardan ibarət qidalarla qidalanmaq qaraciyər yağlanmasının riskini artırır.
Genetik amillər: Bəzi insanlarda genetik faktorlar qaraciyərdə yağ yığılmasına səbəb ola bilər. Məsələn, genetik olaraq insulin müqavimətinə meyilli olmaq bu xəstəliyi artıran bir faktordur.
Hipertansiyon (yüksək təzyiq): Yüksək qan təzyiqi, qaraciyər funksiyasını poza biləcək bir başqa risk faktorudur.
Hormonal pozuntular: Hormonlarla əlaqəli xəstəliklər, məsələn, tiroid və hipofiz pozuntuları da qaraciyər yağlanmasının inkişafına səbəb ola bilər.
Qaraciyər yağlanmasının diaqnozu
Qaraciyər yağlanmasının diaqnozu müxtəlif müayinə metodları ilə müəyyən edilir. Ən çox istifadə olunan üsullar bunlardır:
Fiziki müayinə və simptomların qiymətləndirilməsi: Qaraciyər yağlanmasının başlanğıc mərhələlərində simptomlar çox müəyyən olmaya bilər. Lakin, bəzi hallarda xəstələr qarın nahiyəsində ağırlaşma, halsızlıq və ya iştah itkisi kimi şikayətlər bildirə bilərlər.
Qan analizi: Qaraciyərin funksiyasını qiymətləndirmək üçün müxtəlif qan testləri (AST, ALT, GGT, bilirubin və s.) istifadə olunur. Yağlanma səbəbindən bu göstəricilərdə artım ola bilər.
Ultrasonoqrafiya: Qaraciyərin görüntülənməsi üçün ən çox istifadə edilən metoddur. Qaraciyərin strukturunun dəyişməsi və ya yağlanması bu üsulla aşkarlanabilir.
Komputer tomoqrafiya (KT) və maqnit-rezonans görüntüləmə (MRG): Bu metodlar qaraciyərdəki yağ miqdarını daha dəqiq ölçmək üçün istifadə olunur.
Biopsiya: Qaraciyər toxumasının mikroskopik olaraq incələnməsi ilə daha dəqiq diaqnoz qoyulması mümkündür. Bu, yalnız steatozun şübhəli olduğu hallarda və ya digər ciddi problemlərin istisna edilməsi məqsədilə təyin edilə bilər.
Qaraciyər yağlanmasının müalicəsi
Qaraciyər yağlanmasının müalicəsi, əsasən, səbəb olan faktorların aradan qaldırılması və həyat tərzinin dəyişdirilməsi ilə həyata keçirilir. Müalicə üsulları bunlardır:
Qidalanma rejiminin tənzimlənməsi: Sağlam qidalanma qaraciyər yağlanmasının müalicəsində əsas rol oynayır. Piylənmənin qarşısını almaq üçün kalori qəbulunun azaldılması, doymuş yağlardan, şəkərdən və təkrar emal olunmuş qidalardan çəkinmək vacibdir. Eyni zamanda, təzə tərəvəzlər, meyvələr, tam taxıllar və zeytun yağı kimi sağlam yağlar ilə zəngin qidalar tövsiyə olunur.
Fiziki aktivlik: Müntəzəm fiziki fəaliyyət (gündə ən az 30 dəqiqə gəzinti və ya yüngül məşqlər) piylənmənin və şəkərli diabetin idarə edilməsinə kömək edir, qaraciyər yağlanmasını azaldır.
Kilo vermək: Ağırlıq itirilməsi qaraciyər yağlanmasının ən təsirli müalicə metodlarından biridir. Çünki, artıq çəki insulin müqavimətini artıraraq qaraciyərdə yağ yığılmasına səbəb olur.
Alkoqolun istifadəsinin dayandırılması: Əgər alkoqol qaraciyər yağlanmasına səbəb olursa, alkoqolun tamamilə dayandırılması tövsiyə olunur.
Dərman müalicəsi: Hal-hazırda qaraciyər yağlanmasının müalicəsində xüsusi bir dərman yoxdur, lakin bəzi hallarda insulin müqavimətini azaldan dərmanlar və lipid səviyyəsini tənzimləyən preparatlar istifadə oluna bilər.
Təqib və müntəzəm yoxlamalar: Qaraciyər yağlanması olan xəstələrin müntəzəm olaraq həkim nəzarətində olmaları vacibdir. Xüsusilə, qaraciyər funksiyalarını izləmək və irəliləyişləri qiymətləndirmək məqsədilə mütəmadi analizlər və görüntüləmə metodları tətbiq edilə bilər.
Nərminə Abbasova
MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin təsisçisi və baş həkimi, terapevt, ailə həkimi
Poliqon.info
