Gürcüstan çevriliş astanasında
Gürcüstanda siyasi böhran yeni səviyyəyə çatıb. Prezident Salome Zurabişvili səlahiyyətlərinin başa çatsa da və yeni dövlət başçısı seçilsə də istefa verməkdən imtina edib. Hökumət Avropaya inteqrasiya prosesini ən azı 2028-ci ilə qədər dondurub vəbunun əvəzində ABŞ Tbilisi ilə strateji tərəfdaşlığı dayandırıb. Eyni zamanda hakim “Gürcü arzusu” partiyası hər şeyin plan üzrə getdiyini iddia edir. “Mən sizin prezident olaraq qalıram, qanuni parlament yoxdur. Buna uyğun olaraq qeyri-legitim parlament yeni prezident seçə bilməyəcək. Beləliklə, inauqurasiya baş tutmayacaq”, - Zurabişvili müxalifətin parlamentə hücumu zamanı bildirib.
Hər şey noyabrın 28-də axşam Gürcüstanın baş naziri İrakli Kobaxidzenin yenidən təyinatından dərhal sonra Avropa İttifaqının onun ölkəsinə qarşı həddən artıq təhqirə yol verdiyini elan etməsi ilə başlayıb. Bununla bağlı “Gürcü arzusu” Avropaya inteqrasiyanı 2028-ci ilə qədər dayandırmaq qərarına gəlib. “Biz uzun tarixə malik qürurlu və özümüzə hörmət edən xalqıq, ona görə də Avropa İttifaqına inteqrasiyanı Avropa İttifaqının bizə göstərməli olduğu lütf kimi qəbul etməyimiz qətiyyən qəbuledilməzdir”, - Kobaxidze vurğulayıb. Buna səbəb Avropa Parlamentinin “Gürcü arzusu”na qarşı yönəlmiş, respublikada keçirilən parlament seçkilərini tənqid edən beşinci qətnaməsi olub.
Gürcüstan müxalifəti bu xəbəri konstitusiya çevrilişinə cəhd kimi qiymətləndirib, çünki ölkənin Əsas Qanununda Aİ və NATO-ya üzv olmaq istəyi öz əksini tapıb. Zurabişvili şəxsən bütün aidiyyəti şəxsləri “Gürcü arzusu” hökumətini devirmək üçün etirazlara qoşulmağa çağırıb. O, orduya və hüquq-mühafizə orqanlarına da müraciət edib. Düzdür, təhlükəsizlik qüvvələri ona qulaq asmayıb. Artıq Tbilisinin mərkəzində axşamdan səhərə kimi küçə döyüşləri gedib. Əksəriyyəti gənclərdən ibarət olan etirazçılar polisə daş, fişəng atıblar. Təhlükəsizlik qüvvələri su şırnaqları, gözyaşardıcı qaz və dəyənəklərlə cavab verir. Üç gün ərzində hər iki tərəfdən yaralıların sayı 200-ə yaxındır. “Etirazlara gələn insanların çoxu davalarda iştirak etmir. Bunu adətən 15-30 yaş arası gənclər edir... Bəzi gənclər ekstremizm formasında siyasi fəaliyyət göstərə biləcəklərini qərara alıblar. Üstəlik, bu, Avropa bayraqları altında baş verir. Lakin bu yolla Gürcüstanı Aİ-yə yaxınlaşdıra biləcəklərini düşünərək döyüşməyə hazırdırlar”, - gürcü politoloq Arçil Sixarulidze MDB Ölkələri İnstitutunda keçirilən dəyirmi masa zamanı izah edib.
Hər dəfə toqquşmalar polisin qələbəsi ilə başa çatsa da, zaman keçdikcə vəziyyət çətinləşir. Xüsusən də “Gürcü arzusu”nun əleyhdarlarının barrikadaları getdikcə daha da möhkəmlənir və dekabrın 1-nə keçən gecə parlamentin binasını yandırmağa nail olublar. “Etirazçılar qaydaları pozurlar. Onlar parlamenti pirotexniki vasitələrlə bombalayıblar. İşçi otaqların şüşələri zədələnib, parlamentdə yanğın baş verib, yanğın söndürülüb... Belə davam edərsə, Daxili İşlər Nazirliyi bütün vasitələrdən istifadə edib etiraz yürüşünü dayandırmağa məcbur olacaq”, - deyə daxili işlər nazirinin müavini Aleksandr Daraxvelidze bildirib.
Bundan əlavə, noyabrın 30-da günortadan sonra ABŞ Gürcüstanla strateji tərəfdaşlığın dondurulduğunu elan edib və bu, yanğına yağ tökməyə bənzəyir. Amerika hakimiyyətinin fikrincə, Gürcüstan hökuməti “Aİ-yə üzvlük prosesini dayandırmaqla xalqın iradəsinə zidd addım atıb” və bununla da guya “Avropa ilə yaxınlaşma imkanından əl çəkib və Gürcüstanı Kreml qarşısında daha həssas edib”. Dövlət Departamenti iddia edir ki, “Gürcü Arzusu”nun hərəkətləri “ortaq dəyərlərə və demokratiya, qanunun aliliyi, vətəndaş cəmiyyətinə, insan hüquqlarına və əsas azadlıqlara hörmətə əsaslanan ABŞ-Gürcüstan strateji tərəfdaşlığının əsas prinsiplərini pozur.
Bunun fonunda gürcü mətbuatı diplomatların könüllü istefa verməsi ilə bağlı xəbərlər yaymağa başlayıb. Xüsusilə, istefa məktubunu Gürcüstanın Litvadakı səfiri Salome Şapakidze və Gürcüstanın ABŞ-dakı səfiri, respublikanın keçmiş xarici işlər naziri David Zalkaliani yazıblar. Şayiələrə görə, xarici işlər nazirinin müavini Teymuraz Canjalia da belə edib. Bununla belə, bunda qeyri-adi heç nə yoxdur. Məsələn, may ayında xarici agentlər haqqında qanuna etirazlar fonunda Gürcüstanın Fransadakı səfiri Qoça Cavaxişvili istefa verib. O, indiki itaətsizlik aktlarında iştirak edir.
Həmçinin Tbilisi meriyasının 200-ə yaxın əməkdaşı “Gürcü arzusu”nun siyasətləri ilə razılaşmadığını bildirib. “Biz vətəndaşlarımıza, Konstitusiyaya, Avropa dəyərlərinə və Gürcüstanın seçdiyi kursa sadiq idik, sadiqik və sadiq qalırıq və fəaliyyətimizin bir hissəsi olaraq ölkəmizin Avropa dövləti kimi qurulmasına töhfə verməkdə davam edirik”, imzaladıqları açıq məktubda yazıblar. Oxşar müraciətlə özəl və dövlət məktəblərinin 2500 müəllimi çıxış edib.
Buna baxmayaraq, “Gürcü arzusu”nun liderləri özlərini elə göstərirlər ki, guya heç bir xüsusi hadisə baş vermir. Belə ki, partiyanın icraçı katibi Mamuka Mdinaradze hesab edir ki, Vaşinqton konkret olaraq strateji tərəfdaşlığa xitam verdiyini elan edib, çünki etirazçılarda sürət yoxdur. Eyni zamanda o, vurğulayıb ki, Tbilisi respublikaya ABŞ-la vizasız rejim, birbaşa uçuşlar və azad ticarət təmin etmədən münasibətlərin bərpasına razılıq verməməlidir. Kobaxidze öz növbəsində ABŞ-Gürcüstan münasibətlərinin gələcəyi barədə yalnız ABŞ-ın növbəti prezidenti Donald Trampın administrasiyası ilə danışacağını bildirib.
Hələlik küçə toqquşmaları “Gürcü Arzusu” hökuməti üçün ciddi təhlükə yaratmır. Etirazlar gözlənilən idi. Eyni zamanda çoxları müxalifətin indi gördüyümüzdən daha güclü çıxacağını düşünürdü. Eyni sözləri onun seçki nəticələri haqqında da demək olar. “Gürcü arzusu”nun əleyhdarları dağınıqdırlar və xarizmatik liderləri yoxdur. Zurabişvilinin davranışına gəlincə, Gürcüstan prezidenti özünün qu quşu mahnısını oxuyur və onun qaçılmaz istefasından sonra müqavimət hərəkatına rəhbərlik etməkdənsə, çox güman ki, Fransaya gedəcək.
Gürcüstan siyasəti küçədədir
Gürcüstanda etiraz fəallığı güclənir: ötən həftənin sonunda nümayişlər təkcə Tbilisidə deyil, həm də əyalət şəhərlərində - böyük Batumi və Kutaisidən tutmuş kiçik Axaltsixe və Xaşuriyə qədər keçirilib. Narazılığa hakimiyyətin Aİ ilə Avropaya inteqrasiya ilə bağlı danışıqları dayandırmaq qərarı səbəb olub. Qərbdən də təzyiqlər artıb. Xüsusilə, ABŞ Gürcüstanla strateji tərəfdaşlığı dayandırdığını bəyan edib. Buna baxmayaraq, hakimiyyət heç bir güzəştə getmək niyyətində olmadıqlarını açıq şəkildə bildirir. Dekabrın 1-də, vəzifəsinin ilk günündə Aİ-nin xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə yeni ali nümayəndəsi Kaja Kallas Gürcüstan hakimiyyətinə qeyri-müəyyən şəkildə Avropa İttifaqının “birbaşa nəticələri” vəd edib. Bir gün əvvəl ABŞ Dövlət Departamenti Gürcüstanla 2008-ci il Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasına xitam verildiyini elan edib. Departament izah edib ki, hakim “Gürcü Arzusu” (GA) partiyasının Avropaya inteqrasiya prosesini dayandırmaq qərarı respublika Konstitusiyasına ziddir, onun 78-ci maddəsində deyilir: “Hakimiyyətlər Aİ və NATO-ya inteqrasiya üçün hər şeyi etməyə borcludur”. Dövlət Departamenti həmçinin bu günlərdə Tbilisi və Gürcüstanın digər şəhərlərində küçələrə çıxan nümayişçilərə qarşı güc tətbiqini pisləyib.
Eyni zamanda, Vaşinqton açıq şəkildə bildirdi ki, İrakli Kobaxidze hökuməti “Avroatlantika yoluna qayıtsa”, parlament seçkiləri zamanı pozuntuları araşdırsa və “antidemokratik qanunları” (“Şəffaflıq haqqında” xarici təsir” və “Ailə dəyərlərinin və yetkinlik yaşına çatmayanların qorunması haqqında”) ləğv etsə, qərarlarına yenidən baxa bilərlər. Kobaxidze Vaşinqtona cavab verməkdən çəkinməyib və dekabrın 1-də ABŞ-ın qərarını “müvəqqəti” adlandırıb. O qeyd edib ki, belə bir addım “Donald Tramp administrasiyası üçün mümkün qədər ağır miras qoymağa çalışan” Demokrat prezident Co Bayden administrasiyasından gəlir. Tbilisi ümid edir ki, Ağ Evin yeni rəhbəri vəzifədən gedən Amerika hökumətinin qərarına yenidən baxacaq. İrakli Kobaxidze əmin edib ki, Gürcüstan hakimiyyəti artıq gələcək administrasiya ilə “dolayı yolla uğurlu ünsiyyətə” malikdir.
Bu arada Gürcüstan hakimiyyəti 2025-ci il yanvarın 20-dək cənab Trampı gözləməli olacaq, halbuki respublikada etiraz fəallığı hələ də səngimir. Ötən gecə keçirilən mitinqlər daha böyük nümayişlərlə müşayiət olunub. Bazar günü gecə Tbilisinin mərkəzində asayiş keşikçiləri kütləni su şırnaqları ilə suvarıb və gözyaşardıcı qazdan istifadə ediblər, etirazçılar isə atəşfəşanlıqdan hazırlanmış “pulemyotlardan” atəş açaraq cavab veriblər. Polis heç vaxt nümayişçiləri tamamilə dağıta bilməyib. Bazar günü səhər hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları etirazçıları Rustaveli prospektindən sıxışdırıb parlamentin ərazisindəki barrikadaları sökə bilsələr də, mitinq yolun aşağısına - universitet binasına doğru irəliləyib. Etirazçılar küçələri tərk etmək fikrində olmadıqlarını deyirlər.
Müxalifətin problemi etiraz hərəkatının aydın liderinin olmamasıdır. Lakin hazırkı prezident Salome Zurabişvili bu rolu öz üzərinə götürməyə çalışır. Dekabrın 14-də “Gürcü Arzusu”nun nəzarətində olan Seçkilər Kollegiyası keçmiş futbolçu Mixail Kavelaşvilinin dövlət başçısı vəzifəsinə namizədliyini təsdiq edəcək. Bununla belə, şənbə günü xanım Zurabişvili bildirib ki, o, hazırkı parlamenti qeyri-legitim hesab edir və buna görə də “legitim parlament və prezident seçilənə qədər” öz vəzifələrini yerinə yetirməyə davam edəcək. Bundan əlavə, o, parlamentə daxil olan (lakin mandat almaqdan imtina edən) dörd müxalifət koalisiyasının, eləcə də ictimaiyyət nümayəndələrinin daxil olduğu “koordinasiya şurasına” başçılıq etməyə razılaşıb.
Baş verənlərə baxan Dövlət Təhlükəsizliyi Xidməti artıq “2023-cü ildə dövlət çevrilişinə hazırlıqla bağlı açılmış cinayət işi çərçivəsində” baş verənləri diqqətlə izlədiyini bəyan edib. İrakli Kobaxidze isə əmin edib ki, Salome Zurabişvili istənilən halda “iqamətgahını tərk etməli və bu binanı qanuni seçilmiş prezidentə verməli olacaq”. “Bütün konstitusiya orqanları gürcü xalqının əksəriyyətinin iradəsinə uyğun olaraq komplektləşdiriləcək”, o əlavə edib.
Bundan əlavə, baş nazir müxalifəti “səmimi vətəndaşları çaşdırmaqda” günahlandırıb. Onun sözlərinə görə, Tbilisi Avrointeqrasiyanı dayandırmır, Brüsselin “şantajına” məruz qalmamaq üçün yalnız 2028-ci ilə qədər danışıqlar prosesini dayandırır. Cənab Kobaxidze Gürcüstanın 2030-cu ildə Avropa Birliyinə üzv olacağına söz verib və ötən günlərdəki mitinqləri “liberal faşizmin sonunun başlanğıcı” adlandırıb. Onlar Moskvadakı vəziyyəti də şərh ediblər. Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının sədr müavini Dmitri Medvedev bazar günü baş verənləri “daha bir “rəngli” inqilab cəhdi” adlandırıb: "Qonşular Ukrayna yolu ilə sürətlə qaranlıq uçuruma doğru irəliləyirlər".
V.VƏLİYEV
