Uşaqların tez yorulmasının müxtəlif səbəbləri var. Bəziləri fiziki, digərləri pəhriz və ya həyat tərzi ilə bağlıdır. Bu məqaləmizdə yorğunluğun ümumi səbəblərindən danışacaq və hər birini daha yaxından nəzərdən keçirəcəyik. Fiziki fəaliyyətin olmaması, nizamsız yemək vərdişləri, yuxu rejiminin pozulması, vitamin və mineral çatışmazlığı kimi amillər uşaqlarımızın enerji səviyyələrinə təsir edə bilər.
Uşaqların tez yorulmasının səbəblərini başa düşmək onlara lazımi dəstək və qayğı göstərmək yolunda ilk addımdır. Övladlarınızın enerji səviyyələrini optimallaşdırmaq və sağlam həyat tərzi keçirmələrinə dəstək olmaq üçün istifadə edə biləcəyiniz məlumatları sizə təqdim edirik.
1. Fiziki fəaliyyətin olmaması
Uşaqların tez yorulmasının əsas səbəblərindən biri fiziki aktivliyin olmamasıdır. Günümüzdə texnologiyanın sürətli inkişafı ilə uşaqların oyun saatlarını televizor, kompüter və digər elektron cihazlarla keçirdikləri müşahidə olunur. Bu, uşaqların hərəkət və fiziki fəaliyyətlərdə iştirak imkanlarını məhdudlaşdırır. Fiziki fəaliyyətin olmaması uşaqların əzələlərini və ürək-damar sistemlərinin güclənməsinə mane olur. 5- 17 yaşlı uşaqlar üçün ən azı 1 saat orta və ya güclü fiziki fəaliyyət mütləqdir. Bu fəaliyyətlərə qaçış, velosiped sürmə, top oyunları, rəqs və üzgüçülük daxildir.
2. Yuxu rejiminin pozulması
Uşaqların tez yorulmasının digər mühüm səbəblərindən biri də yuxu rejiminin pozulmasıdır. Yuxu bədənin istirahəti, bərpası və enerji yığması üçün çox vacibdir. Elektron cihazların geniş istifadəsi və nizamsız yuxu rejimi uşaqların yuxu rejiminə mənfi təsir edir. Yetəri qədər yuxu almaq uşaqlar üçün enerji səviyyələrini yüksək tutmaq və gün ərzində aktiv olmaq baxımından olduqca vacibdir. Gec saatlara qədər oyaq qalmaq, nizamsız yuxu saatları, televizor və ya telefondan istifadə edərək yuxuya keçmək, oyananda hələ də yorğunluq hiss etmək kimi faktorlar yuxu rejiminin pozulmasına yol açır.
3. Piylənmə və artıq çəki
Uşaqların tez yorulmasının əsas səbəblərindən biri də piylənmə və artıq çəkidir. Piylənmə bədəndə həddindən artıq yağ yığılması nəticəsində yaranan sağlamlıq problemidir. Bu, uşaqların enerji səviyyələrini aşağı salır və onların gündəlik işlərdə daha tez yorulmalarına səbəb olur. Müasir həyat tərzi, hərəkətsizlik, balanssız qidalanma və nizamsız yuxu kimi amillər uşaqların kökəlməsinə və piylənmə riskinin artmasına səbəb olur. Oturaq həyat tərzi orqanizmin enerji sərfini azaldır və çəki alma meylini artırır. Artıq bədən çəkisi əlavə yük yaradır və uşaqların hərəkətini çətinləşdirir. Bu, yorğunluğa və enerji itkisinə səbəb olur. Bundan əlavə, piylənmə ürək sağlamlığına mənfi təsir göstərir, tənəffüs problemlərinə yol açır və uşaqların ümumi həyat keyfiyyətini aşağı salır.
4. Tənəffüs yolu infeksiyaları
Uşaqların tez yorulmasının başqa bir səbəbi tənəffüs yolu infeksiyalarıdır. Soyuqdəymə, qrip, bronxit, pnevmoniya kimi tənəffüs yolu infeksiyaları uşaqların enerji səviyyəsini aşağı salır və onların gündəlikfəaliyyətinə mənfi təsir edir. Tənəffüs yolu infeksiyaları adətən viruslar və ya bakteriyalar səbəbindən yaranır. Bu infeksiyalar burun, boğaz, bronxlar və ağciyərlərə təsir edərək tənəffüs sisteminin normal fəaliyyətini pozur. Tənəffüs yolu infeksiyaları öskürək, burun tutulması, boğaz ağrısı, halsızlıq kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Tənəffüs yolu infeksiyaları uşaqların enerji səviyyələrinə təsir edir, çünki orqanizm infeksiya ilə mübarizə üçün daha çox enerji sərf edir. Orqanizmin immun sistemi infeksiyaya qarşı mübarizə apardığı üçün uşaqlar daha tez yorğunluq hiss edə bilərlər.
5. Vitamin və mineral əskiklikləri
Uşaqların tez yorulmasının digər bir potensial səbəbi vitamin və mineral çatışmazlığıdır. Vitaminlər və minerallar bədənin sağlam işləməsi üçün vacibdir və enerji istehsalı, immun sisteminin funksiyası, əzələ və sinir funksiyası kimi bir çox mühüm proseslərdə əsaslı rol oynayır. Uşaqların qida rasionunda kifayət qədər vitamin və mineral olmaması onların enerji səviyyələrini aşağı sala və tez yorulmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə, dəmir, B vitaminləri (məsələn, B12 və fol turşusu) və D vitamini kimi qida maddələrinin çatışmazlığı uşaqlarda yorğunluq və aşağı enerji səviyyələri ilə əlaqələndirilə bilər. Dəmir çatışmazlığı anemiyası ən çox görülən qida çatışmazlıqlarından biridir və uşaqlarda yorğunluq, solğun dəri və halsızlıq kimi simptomlara səbəb ola bilər. B vitaminləri enerji istehsalı üçün vacib olan karbohidrat, zülal və yağ mübadiləsində iştirak edir. B12 vitamini çatışmazlığı sinir sisteminin funksiyalarına təsir edə bilər, fol turşusu çatışmazlığı isə hüceyrə istehsalının pozulmasına və anemiyaya səbəb ola bilər.
Uşaqların vitamin və mineral çatışmazlığının qarşısını almaq üçün onların qida rasionunda bu maddələrlə zəngin qidalar üstünlük təşkil etməlidir. Meyvə, tərəvəz, dənli bitkilər, protein mənbələri (məsələn, ət, balıq, toyuq, paxlalılar) və süd məhsulları kimi müxtəlif qida qruplarından yetərli qədər qəbul olunmalıdır.
6. Psixoloji problemlər və zehni yorğunluq
Uşaqların tez yorulmasının digər mühüm səbəblərindən biri də psixoloji problemlər və zehni yorğunluqdur. Psixi və emosional sağlamlıq uşaqların ümumi sağlamlığına təsir edə və onların enerji səviyyələrini müəyyən edə bilər. Stress, təşviş, depressiya kimi psixoloji problemlər uşaqların zehni enerjisini azaldaraq onların gündəlik fəaliyyətlərində tez yorulmasına səbəb ola bilər. Stress uşaqların həyatında bir çox fərqli mənbədən qaynaqlana bilər. İmtahanlar, sinif yoldaşları ilə münasibətlər, ailə problemləri və ya digər sosial təzyiqlər uşaqlarda stressin artmasına gətirib çıxara bilər. Uzun müddət davam edən stress zehni enerjini tükəndirir və uşaqların konsentrasiyasını, motivasiyasını və enerji səviyyəsini aşağı salır.
7. Diqqət çatışmazlığı və hiperaktivlik pozğunluğu
Uşaqların tez yorulmasının digər səbəblərindən biri də diqqət çatışmazlığı və hiperaktivlik pozuqluğudur (DEHB). DEHB uşaqlıqda geniş rast gəlinən nevroloji xəstəlikdir və diqqətin idarə edilməsi, hiperaktivlik və impulsivlik kimi simptomlarla xarakterizə olunur. Bu, uşaqların enerji səviyyələrinə təsir edə və onların gündəlik həyatda tez yorulmasına səbəb ola bilər.
Diqqət çatışmazlığı - uşağın diqqətini bir tapşırığa və ya fəaliyyətə cəmləmək qabiliyyətiini azaldır. Diqqətləri tez dağılır və konsentrasiya tələb edən fəaliyyətlərdə çətinlik çəkirlər. Hiperaktivlik isə aşırı hərəkətlilik, yerində dura bilməmək, çox danışmaq kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Hiperaktiv uşaqlar daimi enerji partlaması yaşayır və daim hərəkətdə olmağı üstün tuturlar. Bu hiperaktivlik uşaqların enerji səviyyələrini yüksəldə bilər, lakin onlar daim hərəkət edərək enerjilərini boşaltmaları nəticəsində tez yorularlar.
8. Astma və tənəffüs problemləri
Uşaqların tez yorulmasının digər bir potensial səbəbi astma və tənəffüs problemləridir. Astma - tənəffüs yollarının daralmasına, hava axınının çətinləşməsinə və tənəffüs çətinliyinə səbəb olan xroniki respirator xəstəlikdir. Bu, uşaqların enerji səviyyələrinə təsir edə və onların tez yorulmasına gətirib çıxara bilər. Astma tənəffüs yollarının qıcıqlanması ilə baş verir. Uşaqlar allergenlərə (məsələn, ev tozu gənələri, polen), havanın çirklənməsinə, soyuq havaya və ya məşq kimi fiziki fəaliyyətə qarşı həssas ola bilərlər. Astma tutması zamanı uşaqlar nəfəs almaqda çətinlik, öskürək, xırıltılı tənəffüs və döş qəfəsində sıxılma kimi simptomlarla qarşılaşırlar. Bu simptomlar enerji səviyyələrini aşağı sala və uşaqların tez yorulmasına səbəb ola bilər.
Təkcə astma deyil, bronxit, pnevmoniya kimi digər tənəffüs yolu infeksiyaları da uşaqların enerji səviyyələrinə təsir edə bilər. Tənəffüs yolu infeksiyaları uşaqlarda öskürək, burun tutulması, boğaz ağrısı kimi əlamətlərlə özünü göstərir. Bu şərtlər tənəffüs yollarına təsir edə və oksigen qəbulunu çətinləşdirə bilər.
9. Məktəb və dərs çalışmaları
Uşaqların tez yorulmasının səbəbləri arasında məktəb və dərs çalışmaları da yer tutur. Məktəbə getmək, dərslərdə uğur qazanmaq və ev tapşırıqlarını yerinə yetirmək uşaqların enerjisini tükəndirən gərgin bir fəaliyyətdir. Bu proses uşaqların zehni və emosional enerjilərinə təsir edə və onların tez yorulmasına səbəb ola bilər. Məktəb təkcə uşaqlar üçün öyrənmə mühiti deyil, həm də sosial qarşılıqlı əlaqələrin intensiv olduğu bir yerdir. Dərslər, tapşırıqlar, imtahanlar, qrup layihələri kimi akademik gözləntilər uşaqların zehni resurslarını tükəndirə bilər. Bundan əlavə, dərslərdəki çətinliklər və ya uyğunlaşma problemləri uşaqları yora bilər. Məsələn, yeni mövzunu başa düşmək və ya tapşırığı yerinə yetirmək üçün daha çox səy tələb oluna bilər. Bu durumlar uşaqların enerji səviyyələrini aşağı sala və motivasiyalarını azalda bilər.
