Həddindən artıq paylaşım kimi tərcümə olunan “Oversharing” sözü münasibətlər, dostluq, şəxsi həyat və ya ailə ilə bağlı məxfi sayıla bilən və haqqında danışılmamalı olan məsələləri başqaları ilə paylaşmaqdır. İnsanlar bəzən şəxsi həyatlarını həddindən artıq və yersiz paylaşa bilərlər. Həddindən artıq paylaşım məxfilik problemlərinə, kiber zorakılığa və sosial münasibətlərdə problemlərə səbəb ola bilər.
Bəs, bu nədən qaynaqlanır?
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma apadıb.
“Oversharing” nədir?
“Oversharing” sözü ingiliscə over (həddindən artıq) və paylaşmaq (paylaşma) sözlərinin birləşməsindən əmələ gələn anlayışdır və insanın şəxsi həyatını və məxfiliyini lazım olandan çox paylaşmaq mənasını verir.
Bu cür davranan insan öz həyatını da, başqa insanların da həyatını paylaşa bilər. Normalda paylaşarkən harada limit qoymağın yaxşı olacağının cavabı insanlar arasındakı emosional yaxınlıq səviyyəsinə görə müəyyən edilsə də, həddindən artıq paylaşanlar üçün bu mövzuda limitdən danışmaq mümkün deyil. Çünki bu insanlar öz həyatlarını açıq şəkildə bölüşməkdən çəkinmirlər.
Aşırı paylaşım psixoloji və ya psixi pozğunluq deyil, bəzi xəstəliklərin əlamətləri arasında ola biləcək bir vəziyyətdir. Bəzən uzun müddət həddən artıq paylaşım da psixoloji balanssızlığa səbəb ola bilər.
Həddindən artıq paylaşımın əlamətləri hansılardır?
Həddindən artıq paylaşma ilə bağlı həyəcan zənglərinin bir az çalmağa başladığına dair bəzi əlamətlər var. Bunlara dostlarını terapevt kimi görmək, fərdi seçim etməkdə çətinlik çəkdiyi üçün davamlı olaraq həyatını bölüşmək və sosial media asılılığı daxildir.
Dostları peşəkar terapevt kimi görmək: Zaman zaman dostlarla problemləri paylaşmaq normal olsa da, söhbətlərin əksəriyyəti bir tərəfin şəxsi həyatına aid problemlər və detallarla doludursa, həddən artıq paylaşım siqnal ola bilər.
Sükutdan qaçmaq üçün danışmaq: Bəzi insanlar üçün səssizlik həddən artıq paylaşıma səbəb ola bilər. Söhbətdəki boşluqları doldurmaq üçün narahat edici xatirələri və dərin şəxsi lətifələri paylaşmaq həddindən artıq narahatlığın nəticəsi ola bilər, nu insanlar ictimailəşərkən səssizlik yarandıqda problem varmış kimi hiss edə bilər.
Fərdi seçimlər etməkdə çətinlik çəkmək: Kiminləsə məsləhətləşmədən həyatda çox sadə qərarlar qəbul edə bilməmək insanı həddən artıq paylaşaraq daim fikir axtarışı burulğanına sürükləyə bilər. Həddindən artıq mükəmməllik kimi pərdə arxasında səbəblər ola bilər.
Sosial media hesabında daim aktiv olmaq: Sosial mediada izlədiyiniz hər insanla yaxın dost olmaq mümkün deyil.
Başqalarının məxfilik sərhədlərini itirmək: Sirr saxlamaqda tez-tez problem yaşayan insanlar, çox güman ki, həddən artıq paylaşımçılardır.
Həddindən artıq paylaşımın səbəbləri nələrdir?
Həddindən artıq paylaşım edən bir insan olmağın arxasında bəzi əsas amillər var. Bunlara sosial narahatlıq, tənhalıq qorxusu, özünə inam problemi yaşayan və aidiyyəti hiss etmək ehtiyacı olan insan ola bilər.
Sosial anksiyete: Bəzi insanlar həddindən artıq narahat ola bilər və sosiallaşarkən çox danışmağa meyllidirlər. Narahatlığa görə, nə danışdıqlarını belə anlamadan çox paylaşa bilərlər.
Yalnızlıq qorxusu: Yalnızlıq qorxusu olan insanlar bəzən bu narahatlığı aradan qaldırmaq üçün sosial mediadan istifadə edirlər. Üz-üzə ünsiyyətdə olarkən, kiminləsə tanış olub danışmaq istəyərkən əvvəlcə ondan bunu etmək istəyib-istəmədiyini soruşmalısınız, lakin sosial mediada bu tələb aradan qaldırılır. Yalnızlıq qorxusunu azaltmaq üçün bəzi insanlar yazıları diqqətlə oxuyanların sayına fikir vermədən ünsiyyət illüziyası vasitəsilə müvəqqəti rahatlamaya müraciət edə bilərlər.
Özünə inam problemi: Daxildə qeyri-adekvat hiss etmək özünü sosiallaşmada həddən artıq paylaşma kimi göstərə bilər. İnsan özü haqqında yaxşı təsəvvür yaratmaq üçün şəxsi həyatı ilə bağlı bir çox məsələni hər kəsə danışa bilər. Özünə inam problemləri bəzən təsdiq üçün güclü ehtiyaca səbəb ola bilər ki, bu da həddən artıq paylaşıma səbəb ola bilər.
Hiss etmə ehtiyacı: İnsan sosial varlıqdır. Fərdi xüsusiyyətlərlə mövcudluğun tarazlı tərəqqisi və sosial qrup və ya bir neçə sosial qrupların üzvü olmaq sağlam psixologiyanın göstəricisidir. Sosiallığı fərdi varlığını alt-üst edən biri özünü təhlükəsiz və bir qrupa aid hiss etmək üçün xüsusilə sosial mediada paylaşım edə bilər.
Stressin öhdəsindən gəlmək: Hər hansı bir məsələdə əsəbiləşən biri, stresin öhdəsindən gəlmək üçün xüsusilə onu əsəbiləşdirən mövzu və ya şəxs haqqında həddindən artıq paylaşmağa meylli ola bilər.
Travma ilə mübarizə aparmağa çalışmaq: “Trauma” yara mənasını verən yunan sözüdür və demək olar ki, bütün həyatı formalaşdırmaqda təsirli bir elementdir. Travma hansısa hadisə nəticəsində baş verənlərlə məhdudlaşdığınız zaman baş verir. Bu hadisə zahirən sadə bir məzəmmət və ya şiddətli təcavüz ola bilər. Hadisənin ciddiliyi kənardan baxanda heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. Önəmli olan insanın daxilində açılan yaradır. Travmanın öhdəsindən gəlmək üçün bəzən insanlar yaşadıqları çətinliklər və məhdudiyyətlər haqqında çox danışmağa meylli ola bilərlər.
Virtual paylaşım məkanının azadlığı: Şəxsi məlumatı üz-üzə açıqlamaqdansa, ekran arxasından paylaşmaq, etdiyin işin etik olub-olmadığını nəzərə almaq ehtiyacını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və həddən artıq paylaşıma səbəb ola bilər.
Həddindən artıq paylaşım xəstəlikdirmi?
Həddindən artıq paylaşım həmişə ruhi xəstəliyin əlaməti olmasa da, müəyyən pozğunluqların və bu pozğunluqların xəstələrdə yaratdığı simptomların əlaməti ola bilər.
Məsələn, bipolyar pozğunluqdan və ya sərhəd şəxsiyyət pozğunluğundan əziyyət çəkənlər öz emosiyalarını və impulslarını idarə etməkdə çətinlik çəkə bilər və nəticəni nəzərə almadan impulsiv hərəkət etmələrinə və şəxsi məlumatları paylaşmalarına səbəb ola bilər. Narsisistik şəxsiyyət pozğunluğu kimi şərtlərin əlaməti olaraq insanlar bəzən başqalarının diqqətini cəlb etmək və ya onların razılığını qazanmaq üçün şəxsi məlumatları açıqlamaq məcburiyyətində qala bilərlər. Travmalardan əziyyət çəkən və ya sui-istifadəyə məruz qalan insanlar sərhədləri müəyyən etməkdə çətinlik çəkə bilər və bununla mübarizə mexanizmi kimi şəxsi məlumatları həddən artıq paylaşa bilərlər.
Paylaşım bəzi problemlər üçün sağlam mübarizə strategiyası ola bilsə də, müvafiq sərhədlər təyin etmək və lazım gəldikdə ixtisaslı mütəxəssislərdən dəstək axtarmaq çox vacibdir. Nəticə olaraq, həddən artıq paylaşımın özü həmişə psixi sağlamlıq probleminin əlaməti olmasa da, davranışın səbəblərindən xəbərdar olmaq və lazım olduqda müalicə axtarmaq çox vacibdir.
Həddindən artıq paylaşımı necə azaltmaq olar?
Həddindən artıq paylaşımı azaltmaq üçün ilk növbədə əsas səbəbləri təhlil etmək vacibdir. Kök səbəblərini müəyyən etməklə siz bəzi ehtiyat tədbirləri görə və sadə təcrübələrlə həddən artıq paylaşımı azalda bilərsiniz.
Problemi həll etməyə çalışmaq: Həddindən artıq paylaşma ilə bağlı ən balanslaşdırıcı müdaxilə probleminizi tapmaq və bunun üçün həllər tapmaq ola bilər.
Suallar: Sosiallaşmaq adı ilə həddən artıq paylaşım burulğanına sürükləndiyinizi başa düşsəniz, söhbəti inkişaf etdirmək üçün çox şey söyləmək əvəzinə qarşı tərəfə suallar verməyə cəhd edə bilərsiniz.
Çıxışdan əvvəl nəfəs fasiləsi: Hər hansı bir platformada danışmağa və ya paylaşmağa başlamazdan əvvəl bir neçə dəfə dərin nəfəs alın və soruşun: "Mənim paylaşacağım şey qarşı tərəf üçün uyğun, maraqlı və ya faydalıdırmı?" kimi suallar verə bilərsiniz.
Sosial media pəhrizi: Sosial media həddən artıq paylaşma üçün ən vacib sahələrdən biridir, buna görə də zaman-zaman sosial mediadan uzaq olmaq, özünüzü dinləmək üçün yaxşı bir yer təmin edə bilər.
Həddindən artıq paylaşma haqqında tez-tez verilən suallar
Həddindən artıq paylaşımı necə dayandırmaq olar?
Həddindən artıq paylaşım vərdişindən imtina etmək vaxt və səy tələb edir. Hər şeydən əvvəl, paylaşılan mövzunun arxasındakı hisslərinizi, düşüncələrinizi və impulslarınızı bilmək yaxşı bir ilk addım ola bilər. Daha sonra həddən artıq paylaşım riski olan hallarda bir neçə dəqiqə dayanmaq, aktiv dinləmə rejiminə keçmək və paylaşma limitləri haqqında oxumaq dəstəkləyici təkliflər kimi qəbul edilə bilər.
Ayşən Vəli
