Azərbaycan ədəbiyyatının xaricdə geniş tanıdılması üçün hələlik hansısa birbaşa dəstək qurumunun olmadığı, naşirlərimizin rəsmi qaydada müəllif kitablarını dünya bazarına çıxarmaq ənənəsinin bərqərar edilmədiyi hazırkı vaxtda hər hansı müəllifin öz kitabını ölkə hüdudlarından kənarda çap etdirə bilməsi təqdirolunandır. Son vaxtlar məhz bu kimi səylərin sayəsində tanınmış qələm sahiblərimizin xaricdə oxucu auditoriyası formalaşır.
Qardaş Türkiyədə ədəbiyyatın dünyaya çıxarılmasına “dışa açılım” deyilir və əsərlərin xaricdə tanıdılmasına dəstək proqramları var. Ümid edirik ki, tezliklə bizdə də Mədəniyyət nazirliyinin, tərcümə mərkəzlərinin xəttilə ədəbiyyatımızın xaricdə təbliğinə belə yanaşma sərgilənəcək. Hələliksə xaricdə nəşr işləri fərdi qaydada gerçəkləşdirilir və bu sahədəki boşluq elə də dərinləşmir. Bu da var ki, heç də hər yazıçı xaricdəki məşhur nəşriyyatlarla əməkdaşlıq qura, nəşrlərini məşhur internet platformalarına çıxara, böyük kitabxanaların kataloqlarına saldıra, bestseller edə bilmir.
Sona yetməkdə olan 2024-cü ildə nazirliyin, AYB-nin xətti və nəşriyyatlarımızın təşəbbüsü ilə Nizami, Füzuli və digər klassiklərimizin kitabları çap edilib və beynəlxalq sərgi-yarmarkalarda, festivallarda iştirakçılara hədiyyə olunub. Eləcə də bir sıra yazıçımız əsərinin xaricdə çapının sevincini yaşayıb və dostlarına ərməğan edib. Belə təşəbbüslərə bəzi ölkələrdəki səfirliklərimiz, diaspor təşkilatlarımız da qoşulurlar. Əlbəttə, bütün bunlar millətimizin düşüncə tipinin, mədəni-intellektual səviyyəsinin təbliği üçün xüsusilə önəmlidir.
AYB sədri, Xalq yazıçısı Anarın bu barədə söylədiyi fikir həmin aspektdən daim aktualdır: “Dövlətlər və siyasətçilər ölkələr arasında sərhədlər qururlar, yazıçılar və sənət adamları bu sərhədləri aradan götürürlər, insanları bir-birinə yaxınlaşdırırlar. İlk körpü salanlar ədəbiyyatı yaradanlardır”. Elə Anar, həmçinin çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının digər ünlü simaları – Elçin, Çingiz Abdullayev, Məmməd İsmayıl və başqaları bu missiyanı layiqincə daşıyan, xaricdə daha çox tanınan yazıçılardır. Estafeti davam etdirən nisbətən sonrakı nəslin təmsilçiləri də xalqları bir-birinə qovuşduran ədəbiyyat körpüsünü, necə deyərlər, işlək halda saxlamağa və artıq xaricdə tanınmağa başlayıblar.
Şair-publisist Rəşad Məcidin Türkiyədə “Şuşa dəftəri” adlı şeirlər kitabı çap olunub. Kitabda müəllifin Şuşa şəhərini tərənnüm edən silsilə şeirləri ilə yanaşı, müxtəlif illərdə qələmə aldığı poetik nümunələr yer alıb. Türk Ədəbiyyatı Vəqfinin nəşr etdirdiyi “Şuşa dəftəri” kitabında yer alan şeirləri Azərbaycan dilindən Türkiyə türkcəsinə “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin baş redaktoru İmdat Avşar uyğunlaşdırıb. Kitabın korrektoru isə “Türk ədəbiyyatı” dərgisinin əməkdaşı Səadət Örməci və Enver Uğur Aykoldur.
Bir neçə gün öncə yazıçı-dramaturq, publisist, Əməkdar incəsənət xadimi Elçin Hüseynbəylinin hekayələr kitabı İranda çap olunub. “Babam, nənəm və kommunizm” adlı toplunun tərtibçisi və naşiri Əlyar Poladdır. Bu, yazıçının qonşu ölkədə nəşr olunan sayca üçüncü kitabıdır.
Bu ilin yazında ABŞ-nin Filadelfiya ştatında yaşayan həmyerlimiz Mahizər Cavadovanın uşaqlar üçün nəzərdə tutulmuş “Altayın Novruz macəraları” kitabı ingilis dilində işıq üzü görüb. Bu nəşr xaricdə yaşayan balaca soydaşlarımızın Azərbaycan adət-ənənələrini öyrənməsi, Vətənlə bağlılığının artırılması baxımından əhəmiyyətlidir.
Varisin əsərləri daha əvvəl Türkiyədə, İranda, Özbəkistanda, ABŞ-də də çıxıb, mükafatlara da layiq görülüb. Onun “Gecə reysinə bilet” adlı yeni romanı Moskvada “İSP” nəşriyyatında 5000 tirajla işıq üzü görüb. “Müasirlər və klassiklər” adlanan mötəbər seriyadan nəşr edilən roman dərhal böyük ajiotaj yaradıb. Əsəri Rusiyanın tanınmış qələm sahibləri yüksək qiymətləndiriblər. Bu kitab ölkəmizdə gələn il nəşr olunacaq.
Bu günlərdə istedadlı şair Səlim Babullaoğlunun “Cənub küləyi” adlı seçilmiş şeirlər toplusu “Müasir Azərbaycan poeziyası ingilis dilində” layihəsi çərçivəsində AYB və Türkiyənin İLESAM Birliyinin təqdimatı ilə Ankarada tərcümə ilə çap olunub. Hazırda “Müasir Azərbaycan nəsri ingilis dilində” layihəsi üzrə də işlər gedir.
Cəlilabadda yaşayan istedadlı yazıçı Meyxoş Abdullahın 12 hekayədən ibarət yeni “Altıncı mərtəbə” kitabı isə Misirdə işıq üzü görüb. Hekayələri ərəb dilinə tərcümə edən və onu öz vəsaiti hesabına nəşr etdirən məşhur Misir yazıçısı, şairi, elm xadimi Ashraf Aboul-Yazid Ashraf-Dalidir.
Biz yazarlarımızın bu il xaricdə çap olunmuş kitablarının bir qismini xatırlatdıq. Amma ümumi sayın elə də yetərli olduğunu deyə bilmərik. Arzu edirik ki, yaradıcı təmaslar genişlənsin və gələn il ədiblərimizin əsərləri dünyada ən çox oxunan ispan, ingilis, fransız dillərində ardıcıl təqdim edilsin. Qoy, Azərbaycan ədəbiyyatına dünya yaxından bələd olsun.
Əli NƏCƏFXANLI
XQ
