Baş nazir Trüdo ABŞ-la ticarət müharibəsi təhlükəsindən qorxur
Kanadanın baş naziri Castin Trüdo çərşənbə günü ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın Kanada mallarına 25% rüsum tətbiq etmək hədəsinə Ottavanın mümkün cavabı ilə bağlı fikir ayrılıqları fonunda baş nazirin müavini Kristia Frilandın mübahisəli istefasından sonra hökumətində dəyişiklik edəcək. Ölkənin həm müxalifət, həm də hakim Liberal Partiyasının aparıcı siyasətçiləri Kanada baş nazirinin özünün istefaya getməsi ehtimalı barədə danışmağa başlayıblar. Ona qarşı irəli sürülən ittihamları rədd edən Castin Trüdo vəzifəsində qalacağını açıqlayıb. Buna baxmayaraq, Kanada ABŞ-da gözlənilən hakimiyyət dəyişikliyinin daxili siyasi təlatümlərə səbəb olduğu ilk ölkə olub.
Kanadanın Nazirlər Kabinetində qarşıdan gələn dəyişiklik barədə CTV kanalı Ottavadakı hökumət dairələrindəki mənbələrə istinadən məlumat yayıb. Çərşənbə günü elan ediləcək bir sıra yeni təyinatlar, Baş nazir Trüdonun hökuməti qapını çırparaq, əsas fiqurlardan birini - ölkənin maliyyə departamentinə də rəhbərlik edən baş nazirin müavini Kristia Frilandı tərk etdikdən sonra qaçılmaz oldu.
Kristia Friland bazar ertəsi X sosial şəbəkəsində Castin Trüdo ilə işləmək istəmədiyini bildirdiyi müraciətini dərc edib. “Cümə günü, dekabrın 13-də siz mənə dediniz ki, artıq maliyyə naziriniz olmağımı istəmirsiniz, mənə Nazirlər Kabinetində başqa vəzifə təklifi edirsiniz. Bir az düşündükdən sonra kabineti tərk etmək qərarına gəldim”, deyib.
Nazirlər Kabinetinin rəhbəri ilə uzun müddətdir davam edən fikir ayrılıqlarının olduğunu qeyd edən keçmiş baş nazirin müavini, son damlanın Ottavanın ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın Kanada məhsullarına 25 faiz rüsum tətbiq etməklə bağlı elan etdiyi təhdidlərə necə cavab verməsi ilə bağlı fikir ayrılıqları olduğunu söyləyib.
Kristia Friland müraciətində özünü ABŞ-la “mümkün tarif müharibəsi üçün maliyyə ehtiyatlarının qorunmasının” tərəfdarı adlandırıb və büdcə xərclərində təmkin nümayiş etdirməyi təcili vəzifə adlandırıb. Ukrayna kökləri olan, uzun illər Rusiyaya qarşı ən barışmaz mövqe tutan və eyni zamanda Ottavada əsas siyasi ağır çəkilərdən biri sayılan Kristiya Frilandın qalmaqallı gedişi Kanadada ciddi daxili siyasi təlatümlərə səbəb olub. Müxalifətdəki Mühafizəkarlar Partiyasının lideri Pierre Poilievre bazar ertəsi Kanada parlamentindəki dinləmələrdə dediyi kimi, Castin Trüdo “öz hökumətinə nəzarəti itirib”: “Baş nazir nəzarəti itirdi, lakin hakimiyyətdən yapışmağa davam edir. Biz bilirdik ki, o, seçicilərə, immiqrasiyaya, xərclərə, inflyasiyaya və mənzil xərclərinə nəzarəti itirib, lakin indi ofisinə nəzarəti itirib. Bizdə seçkilər nə vaxt olacaq?”.
Onu müxalifətdəki Yeni Demokratik Partiyasının rəhbəri Caqmit Sinq dəstəkləyib və o, birbaşa rəqiblərindən Castin Trüdonun nə vaxt istefa verəcəyini soruşub. Bir hissəsi müxalifətin baş nazirə etimad göstərməmək təklifini dəstəkləyən hakim Liberal Partiyasının parçalanması ilə bağlı məlum olduqdan sonra vəziyyət daha da gərginləşib. “Partiyamızın bir sıra üzvləri hesab edir ki, bizə rəhbərlik dəyişikliyinə ehtiyac var və mən də onlardan biriyəm. Bizim üçün irəliyə doğru yeganə yol yeni lider seçməkdir”, – Liberal Partiyasının deputatı Çad Kollinz bazar ertəsi Kristia Frilandın istefasından sonra partiya üzvlərinin qapalı iclasında bildirib.
Castin Trüdo özü də artıq istefa verməyəcəyi barədə xəbərdarlıq edərək, üzərinə yığılan buludları dağıtmağa çalışıb. “Kanadadan başqa olmaq istədiyim başqa yer yoxdur. Sizin Baş Naziriniz kimi xidmət etmək mənim həyatımın mütləq imtiyazıdır. Kanada Yer kürəsinin ən yaxşı ölkəsidir, lakin mükəmməl deyil və buna görə də mən hər gün bu ölkənin bütün kanadalılar üçün daha yaxşı işləməsini necə təmin etmək barədə düşünürəm”, – Castin Trudeau bazar ertəsi Liberal Partiyasının üzvlərinə deyib. "Bayramlardan həzz alın, sevdiyiniz insanlarla vaxt keçirərək enerjinizi bərpa edin və kanadalılara bizim uğrunda mübarizə aparmağa dəyər olan bu böyük ölkənin gələcəyinə ciddi, müsbət baxışımız olduğunu göstərməyə hazır olun" deyə Kanadanın baş naziri optimist olduğunu bildirib.
Rəy sorğuları göstərir ki, Kanadada iqtidarda olan partiya 2023-cü ildən bəri qiymətlərin artmaqda davam etməsi və yaşayış xərclərinin artması səbəbindən dəstəyini itirir. Artan hökumət böhranı və ölkənin inkişafının əsas məsələləri üzrə fikir ayrılıqları kontekstində Kanada siyasətçiləri ən yaxın müttəfiqi ilə ticarət müharibəsi təhlükəsinə necə cavab verməklə bağlı konsensusa gələ bilməyiblər. Ağ Ev, Donald Trump, Kanada mallarına 25% rüsum tətbiq edəcək.
“The Globe and Mail” qəzetinin Kanada hakimiyyətinin yüksək səviyyəli nümayəndəsinə istinadən verdiyi məlumata görə, Amerika ilə ticarət müharibəsi başlayarsa, Kanada hökuməti ABŞ-a neft, uran və kalium (kalium karbonat) tədarükünə ixrac rüsumları tətbiq edə bilər. “Kanada hələ də Trampın vədlərinə necə cavab verməsi ilə bağlı strategiya hazırlayır və strateji əhəmiyyət kəsb edən mallara ixrac vergisi variantlardan biridir”, – mənbə bildirib.
Bununla belə, regional hakimiyyət orqanlarının reaksiyası göstərir ki, ABŞ-la genişmiqyaslı ticarət müharibəsinə qoşulmaq zərurəti ilə bağlı fikirlər bölünür. Alberta Baş naziri Danielle Smith-in dediyi kimi, ixrac vergisi "Amerikalılarla bizim üçün ən vacib olan münasibətlərdə böhranla eyni zamanda milli birlik böhranı yaradacaq". Neft, uran və kaliumun hasil edildiyi Saskaçevan əyalətinin baş naziri Skott Moe daha da irəli gedərək, bu cür vəzifələri region və bütün Kanada üçün özünü məhv edən adlandırdı. Kvebek Baş naziri Fransua Leqault ABŞ-la ticarət müharibəsinin qarşısını almağa, əksinə, Donald Trampın özünün israr etdiyi sərhəddə giriş rejimini gücləndirməyə çağırıb.
Bununla belə, Ontario Baş naziri Daq Ford Trampın Kanada mallarına 25 faizlik rüsum tətbiq edəcəyi təqdirdə ABŞ-a elektrik enerjisinin verilməsini dayandırmağa hazır olduğunu açıqlayıb. “Əgər bu çox uzağa getsə, biz həddindən artıq tədbirlər görəcəyik. Biz o yerə çatacağıq ki, ABŞ-a elektrik enerjisinin verilməsini dayandıracağıq”, - Ontarionun baş naziri xəbərdarlıq edib. Bu tədbirlərə əl atmaq istəmədiyinə işarə edən Doug Ford, "vəzifəsinin Kanada və xüsusilə Ontario xalqını qorumaq olduğunu" qeyd edib. 2023-cü ildə Ontario ABŞ-da 1,5 milyon evi elektrik enerjisi ilə təmin edib. Kanadanın bu əyaləti Nyu-York, Miçiqan və Minnesota ştatlarına elektrik enerjisinin əsas ixracatçısıdır.
Bundan əlavə, The Washington Times-ın Ontario hökumətindəki mənbəyə istinadən verdiyi məlumata görə, Kanadanın bu əyaləti Amerika spirtinin idxalını və elektromobillər üçün akkumulyator istehsalı üçün lazım olan metalların ABŞ-a ixracını qadağan etməyi düşünür.
V.SALAH
