Gəncə, 18 dekabr, Vüsalə Cənnətova, AZƏRTAC
Güllü, Arxac dərələri, Yumrutəpələr, Bala yoxuş, Böyük yoxuş, Qoruqçu qayası, Qoşunalının qoruğu, Qaya, Nazlı, Qanqallı, Novçalı, Pirənni, Maral bulaqları... Sayı 60-a yaxın olan bu türk mənşəli toponimlər qədim oğuz yurdu olan Göyçə mahalının sadəcə bir kəndinə, Güneyə aiddir. Kənd Basarkeçər rayonundan 25 kilometr şimal-qərbdə, Basarkeçər-Çubuxlu yolunun üstündə yerləşir. Kiçik Qafqaz sıra dağları cərgəsindəki Güney dağ silsiləsi ilə Göyçə gölü arasındakı düzənlik zolağında, soldan “İtkəlləsi” yüksəkliyi, sağdan "Qoca dağ" zirvəsinın ətəyində olan yaşayış yeri 1988-ci ilədək ancaq öz həqiqi sahiblərinin, azərbaycanlıların yurd yeri olub.
Qərbi Azərbaycan ərazisində azərbaycanlıların sonuncu deportasiyası zamanı ermənilər tərəfindən Güneyin doğma qoynundan zorla çıxarılan sakinlərdən biri olan 54 yaşlı Ceyran İbrahimova AZƏRTAC-ın bölgə müxbirinə Göyçə gölünün sahilindəki kəndin əsl türk eli olduğuna dair çox məqamlardan söz açıb. Deyir ki, əvvəlki adı Sədənağac olan yurd yerinin azərbaycanlıların dədə-baba torpağı olmasını türk mənşəli toponimlərlə yanaşı, qədim qəbirlərin olduğu qəbirstanlıq, Babalılar, Çəkməlilər, Hüsənlilər, Mirzalılar və digər tayfaların adları da sübut edir.
“Mən belə bir eldə anadan olmuşam. Atam Məcnun İbrahimov kəndimizin məktəbində müəllim, direktor, sonralar Basarkeçər rayon Xalq Maarifi Şöbəsində müdir, rayon partiya komitəsinin II katibi, Şişqaya kənd orta məktəbinin və Basarkeçər rayonundakı gecə məktəbinin direktoru vəzifələrində işləyib. Kəndimiz atam kimi çox sayda ziyalılar yetişdirib. Məktəbimizdəki savadlı müəllimlərin içərisində elmlər namizədi də var idi”, - deyən Ceyran İbrahimova bildirir ki, yetişən nəsillər kitaba, təhsilə marağı bu müəlimlərdən öyrəniblər.
150-yə yaxın evin yerləşdiyi Güney kəndinin əhalisi çox zəhmətkeş olub. Burada təbiətin səfalı, torpağın münbit olması insanlara əkinçilik, tütünçülük, maldarlıqla məşğul olmağa imkan yaradıb. Kənddə demək olar ki, bir çox evdə hanalar da olub. Bu hanalarda biri-birindən gözəl xalçalar toxunub. “Ev və təsərrüfat işləri, 12 övladına baxmaqla yanaşı, anam xalça da toxuyardı. Mən də ona kömək edər, həm də bu işi öyrənərdim. Əriş və arğac ipliklərin toxuculuq dəzgahında bir–birinə ardıcıl toxunması nəticəsində əmələ gələn xalçalarda təbiətin rəngləri, qədim türk inanclarına aid naxışlar insanı valeh edərdi. Bu da azərbaycanlıların kökünün necə qədimə dayandığını sübut edir”, - deyə müsahibim söyləyir.
O, doğma kənddə keçən bayramları, toyları da yadına salır. Deyir ki, Novruz bayramında baharın ətrini daha yaxşı hiss etmək üçün evlərdə təmizlik işi aparılıb, bol nemətli süfrələr açılıb, insanlar bir-birini qonaq edib: “Axır çərşənbədə 7 löyün yemək, fəsəli, qatlama, kətə kimi şirniyyatlar hazırlanırdı, soğan qabığı ilə yumurta boyanırdı. Uşaqkən lopa yandırıb, bacadan qurşaq sallayıb, qapı pusurduq, bayram payımızı alırdıq. Ən çox boyalı yumurta toplayan öyünürdü. Hava soyuq olurdu, buna baxmayaraq əlimizdə vedrələr su səpərdik. Qədim türk dastan və miflərində suyun önəmi böyük olub. Biz də su ilə sanki sağlamlaşırdıq”.
Qərbi azərbaycanlı o günlərin yaddaşına ən gözəl xatirələrlə yazıldığını deyir. El adətləri güneyliləri bir-birinə daha da sıx bağlayıb. “Xıdır Nəbi bayramında öncədən tədarük edilmiş ərzaq, azuqə kisələrinin, torbalarının ağzı açılırdı. Bayramın əsas atributları qovrulmuş buğda və qovud hesab olunurdu, xonça hazırlanırdı, çıraq yandırılırdı. Toylarımızda aşıqlar, zurnaçılar olardı, şabaş yığar, yallı gedər, soyutma siqa balığı, milli xörəklərimizdən dadardıq”, - deyə Ceyran İbrahimova vurğulayır. Güney sakinləri təbiətə çox bağlı olublar, onun qoynunda zaman keçirməkdən zövq alıblar. “Yayda Göyçə gölünə çimməyə gedirdik. Yaylağa çıxırdıq, dağı, dərəni izləməkdən doymurduq. Çaytikanı, çaşıq və sair faydalı bitkilər toplayırdıq. Yadımdadır ki, ermənilər kəndə bu bitkilərdən, tərəvəz və mal-qara almağa gəlirdilər. Qiymətdə çığallıq edirdilər, azərbaycanlıları aldatmağa çalışırdılar. Bizə nifrətlə baxıb, “Türkün uşaqları, kənara çəkilin” dediklərini xatırlayıram. Rayon mərkəzinə gedən gənclərimizi də davaya təhrik edirdilər”, - deyə Qərbi azərbaycanlı bildirir.
Onun sözlərinə görə, ermənilərin Güneyin sahiblərini daha öncə deportasiyaya məruz qoyması barədə atasından eşidib. Sonradan özü də təkrarlanan tarixin canlı şahidinə çevririlib. “Atam onların bizə qarşı məkrli olduğunu deyirdi. Bu məkr özünü 1988-ci ilin sonlarına yaxın lap çox biruzə verməyə başladı. Qəsdən qəzalar törədib insanları canından edirdilər, kəndlərə ərzaq gətirilməsinə imkan vermirdilər. Bizdə də vəziyyət eyni idi. Rayon mərkəzinə gedib-gələ bilmirdik, təcrid olunmuşduq. Sonda daşnaklar gəlib kənddən çıxmalı olduğumuzu, yoxsa bizi öldürəcəklərini dedilər” – deyən Ceyran İbrahimova bildirir ki, sakinlər doğma yurdlarını tərk etmək istəməyiblər. Bunun üçün əllərindən gələni ediblər: “Atam rəhmətə getmişdi, onun qəbri, ev-eşiyimiz, varımız-yoxumuz kəndimizdə idi. Bütün kişilər evlərə keşik çəkirdilər, lakin əli silahlı ermənilərə qarşı dinc əhali nə qədər duruş gətirə bilərdi ki? Ermənilər neçə nəfəri vəhşicəsinə döymüşdülər. Məcbur olub, quru canımızı götürüb, kəndimizdən çıxmalı olduq. Biz Göygölə sığındıq. Qaçqın adı qazandıq, çox çətin günlər yaşadıq”.
Müsahibim bildirir ki, bu gün də Qərbi azərbaycanlılar onlara qarşı törədilmiş ədalətsizliyi qəbul etmirlər. “Dədə-baba torpaqlarımızdan qovulmuş biz azərbaycanlıların sülh yolu ilə geriyə qayıtmasının təmin edilməsi barədə Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyasını dəstəkləyirik. Çəkdiyimiz yurd nisgilinə son qoyulacağına, hüquqlarımızın bərpasına inanırıq”, - deyə Ceyran İbrahimova bildirib.
