Türkiyənin parlament müxalifəti suriyalı qaçqınları evlərinə qaytarmağa məcbur etmək üçün təşəbbüslər hazırlamağa başlayıb. Cümhuriyyət Xalq Partiyasının (CHP) sədri Özgür Özəl müvəqqəti qaçqın statusunun ləğvini və yenidən mühacirət üçün maksimum şəraitin yaradılmasını istəyib. Səbəb Dəməşqdə hökumətin süqutu olub. Amma reallıqda hakimiyyəti tənqid edənlər bu gündəm çərçivəsində Suriyadakı hadisələrdən əsas faydalanan hesab edilən prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğana hücum bucağını müəyyənləşdirmək istəyirlər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
“CHP Türkiyənin miqrasiya siyasətini dəyişdirmək üçün öz təkliflər paketini hazırlamağa başlayıb”, - deyə Özgür Özəl məlumat verib.
Onun sözlərinə görə, müxalifətin təşəbbüsləri suriyalı qaçqınlara “tez, təhlükəsiz və heç vaxt geri qayıtmayacaq” öz tarixi vətənlərinə qayıtmağa imkan verəcək.
Siyasətçi ilk addım kimi qonşu ölkə vətəndaşlarına hansı əsaslarla müvəqqəti müdafiə statusunun verilməsinə yenidən baxılmasını təklif edib:
“İndi Suriya rejimi mövcud deyil, bütün səbəblər (sığınacaq vermək üçün - NG) yoxa çıxıb. Qaçqınlar mümkün qədər tez ölkəmizi tərk etməlidirlər. Biz (CHP-nin üzvləri) bu məsələdə Ərdoğana diametral şəkildə qarşıyıq”.
Özəl vurğulayıb ki, 13 il ərzində Suriyada vətəndaş qarşıdurması davam edərkən, Türkiyə səhv və son dərəcə qeyri-ardıcıl siyasət yürüdür: Ərdoğan əvvəlcə Əsədlə dostluq münasibətləri qurdu, sonra onun üsyançıların əli ilə devrilməsinə arxalandı.
“Amma Əsəd həmişə diktator olub, atası diktator olub”, - CHP sədri qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, indi Dəməşqdə hökumətin süqutu ilə Ərdoğan qalib gəlməyib: “İsrail qalibdir, ABŞ qalibdir. Suriyada Türkiyənin öz milli maraqlarını həqiqətən necə müdafiə edə biləcəyi ilə bağlı qeyri-müəyyənliklə dolu bir keçid dövrü başlayıb. İndi bizə lazım olan şey soyuqqanlı olmaq və həqiqətin tərəfində durmaqdır”.
CHP hazırda Suriyadakı işində müxalifət düşərgəsinin dörd prioritetinin olduğunu vurğulayır:
Birincisi, Suriyanın ərazi bütövlüyünün qorunmasıdır.
İkincisi, Dəməşqdə yeni hakimiyyətlərin yaradılması prosesində inklüzivlik və təmsilçilikdir.
Üçüncüsü, Suriyada yerləşdirilən türk kontingentinin təhlükəsizliyinin təminatıdır.
Dördüncüsü, Türkiyəyə sığınan bütün suriyalıların geri qayıtmasıdır.
İndi müxalifət faktiki olaraq millətçilərin meydanında oynamağa çalışır, ən sərt təşəbbüslərə əl atır. Bu yaxınlarda müxalif “İyi” Partiyası Türkiyə Ali İnzibati Məhkəməsinə müraciət edərək, vətəndaşlıq əldə edə bilmiş 240 min suriyalının ölkə vətəndaşlığının ləğvini tələb edib.
“Əsəd getdi, qonaqpərvərliyimiz sona çatdı”, - Siyasi təşkilatın sədri Müsavat Dərvişoğlu deyib.
Partiyadan başqa bir təklif qaçqın statusu olanların 2025-ci ilin ilk altı ayında könüllü qayıdışı təşviq edəcək və iyulun 1-dən etibarən müvəqqəti qoruma altında olanların statusunu ləğv etməyə çalışacaq.
Türkiyə DİN-nin məlumatına görə, hazırda ölkədə Suriyadan olan 3 milyona yaxın rəsmi qaçqın var. Ankara 2011-ci ildən bəri döyüşlərdən qaçmaq qərarına gələn qonşu ölkənin bütün vətəndaşlarının təhlükəsiz geri qayıtması üçün səy göstərəcəyini vəd edib.
Ərdoğan indiyə qədər bu mövzuda həssaslıq nümayiş etdirib və könüllü qayıdışın vacibliyini vurğulayıb. Türkiyə lideri Dəməşqin süqutundan sonrakı ilk gündə xatırladıb:
“Biz 4,5 milyon suriyalıya sığınacaq verdik. İnanıram ki, Suriyadakı dəyişiklik küləkləri bütün suriyalılar, xüsusilə miqrantlar üçün faydalı nəticələrə gətirib çıxaracaq. Suriyada vəziyyət sabitləşdikcə, könüllü, təhlükəsiz, ləyaqətli və nizamlı qayıdışların sürətlənəcəyini gözləyirik. Biz artıq belə bir prosesin əlamətlərini görməyə başlayırıq”.
O əlavə edib: “Biz miqrantların könüllü qayıtması prosesini lazımi qaydada idarə edəcəyik və heç kimə bu humanitar prosesə kölgə salmasına imkan verməyəcəyik”.
Bu həftələr ərzində Türkiyə qonşu ölkə ilə sərhəd keçidlərini açıb, lakin kütləvi remiqrasiya hələ də yoxdur: bir çox suriyalı məskunlaşaraq Türkiyə iqtisadiyyatına inteqrasiya etməyi bacarıb, bu da millətçilərə onları tez-tez günahlandırmaq üçün əsas verir.
Bundan əlavə, Suriyada açıq-aşkar islamçı qüvvələrin hakimiyyətə gəlməsi qaçqınlar baxımından böyük qeyri-müəyyənlik yaradır ki, onlar bir zamanlar etnik-dini azlıqlara qarşı dözümsüzlük nümayiş etdirirlər. Türkiyədə yaşayan suriyalılar Suriyadakı yeni rejimin Əsədin repressiv sisteminin adi nüsxəsi olacaq, lakin islamçı təhrifə malik olacağından narahatdırlar.
İndi Türkiyə müxalifəti eyni vaxtda milli iqtisadiyyatda davam edən neqativ vəziyyətdən yararlanmaq üçün növbədənkənar ümumi seçkilər (səsvermə yalnız 2028-ci ildə keçiriləcək) ideyasına təkan verməyə çalışır.
Bununla belə, Suriyada zorakılıqla hakimiyyət dəyişikliyindən sonra ilk həftələrdə keçirilən ictimai rəy sorğuları Ərdoğanın Ədalət və İnkişaf Partiyasına, eləcə də onun müttəfiq millətçi düşərgəsinə rəğbətin nəzərəçarpacaq dərəcədə artdığını göstərib. Müxalifətin niyə hakim elitanın Suriya strategiyasında səhvlər axtardığını və miqrasiya siyasəti sahəsində sərt ssenariləri sınaqdan keçirmək niyyətində olması bununla izah edilir.
Y. QACAR
