Bakı. Trend:
Son illərdə havanın çirklənməsi problemi xüsusən avtomobillərinkonsentrasiyasının kritik həddə çatdığı böyük şəhərlərdə getdikcəaktuallaşır. Qlobal tendensiyaları izləyən və nəqliyyatemissiyalarının ətraf mühitə mənfi təsirini azaltmağa çalışanAzərbaycan "Avro-5" standartlarına uyğun yanacağın istehsalınakeçid etməklə irəliyə doğru mühüm addım atır.
Qeyd etmək lazımdır ki, ən müasir və ekoloji cəhətdən təmizstandartlardan biri kimi tanınan bu standart zəhərli emissiyalarınsəviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır ki, bu da öz növbəsindəhavanın keyfiyyətinə və əhalinin sağlamlığına müsbət təsirgöstərir.
Bundan başqa, yanacağın keyfiyyətinin "Avro-5" standartlarınauyğun olaraq yaxşılaşdırılması avtomobillərə texniki qulluqxərclərini azaltmağa kömək edir ki, avtomobil sahibləri üçün əlavəiqtisadi stimuldur.
Tədqiqatlar göstərir ki, havanın çirklənməsinin mühüm birhissəsi müasir standartlara cavab verməyən yanacaqla işləyənavtomobillərin tullantılarının payına düşür. Bu problemə cavabolaraq bir çox ölkələr elektromobillərə keçidi sürətləndirməyə vədizel yanacağının qiymətini tənzimləməklə istifadəsini azaltmağaçalışır.
İqtisadçı-ekspert Emin Qəriblinin Trend-ə dediyi kimi, Azərbaycanda "Avro-5"standartının tətbiqi müsbət addımdır. O bildirib ki, bu qərar ətrafmühitin keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa imkan yaradır.
"Bütünlükdə demək olar ki, "Avro-5" standartının tətbiqi ətrafmühitin çirklənməsinin azalmasına yönəlib. Ekoloji vəziyyətinyaxşılaşması üçün tədricən "Avro-6" və "Avro-7" standartlarının datətbiqi vacibdir", - deyə o qeyd edib.
E.Qəribli qeyd edib ki, dəyişikliklər təkcə ekoloji deyil, həmdə siyasi və iqtisadi əhəmiyyət kəsb edir.
"Azərbaycanda Avropa və ya Şərqi Asiyadakı kimi çirkləndiricizavodlar yoxdur ki, bu da onun ətraf mühitə ümumi təsirini azaldır.Lakin yeni standartların tətbiqi ölkənin dünya iqtisadiyyatına vəAvropa iqtisadi məkanına inteqrasiyasına yardım edir.
Avro standartlarının tətbiqi həm də istismar xərclərini azaldır,sənaye istehsalının məhsuldarlığını və səmərəliliyini artırır", -deyə o aydınlıq gətirib.
Ekspertin fikrincə, daha yüksək standartlara keçid və "Avro-5"standartı ilə dayanmayacaq və bu gələcək inteqrasiya vətullantıların azaldılmasına imkan yaradacaq.
"Benzinin qiymətlərini nəzərə alsaq, bir çox ölkələrdə 92 və 95markaları arasında fərq əhəmiyyətsiz olduğu halda, Azərbaycandanisbətən yüksəkdir. Ona görə də bu fərqi azaltmağa və dünyastandartlarına yaxınlaşdırmağa hazırlaşmaq vacibdir.
Benzin və digər məhsulların istehsalının təhlili göstərir ki,onların dəyəri bu gün iyirmi il əvvəl mövcud olan xərclərdənəhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Bu onu göstərir ki, dünyadaqiymətlərin artdığı bir şəraitdə yüksək standartların tətbiqi həmekoloji, həm də siyasi nöqteyi-nəzərdən mühüm əhəmiyyət kəsbetməklə inkişaf etməkdə olan ölkələrə, o cümlədən Azərbaycanatəzyiq göstərir", - deyə o əlavə edib.
İqtisadiyyat üzrə fəlsəfə doktoru Fərəc Axundovun sözlərinəgörə, bu qərarın səbəbi "yaşıl" enerjiyə, ekoloji cəhətdən dahatəmiz benzinə keçiddir.
"Aİ-92 markalı benzin və dizel yanacağı yüksək kəmiyyətdətullantılara malikdir. Aİ-95 markalı benzində bu emissiyalarnisbətən az, Aİ-98 markalı benzində isə daha azdır. Bu həmçinin onugöstərir ki, Azərbaycana gətirilən yeni hibrid avtomobillərdəəsasən Aİ-95 markalı benzin istifadə olunur. Təbii ki, ona tələbatartacaq. Ekoloji cəhətdən daha təmiz avtomobillərə keçidistimullaşdırmaq və tullantıların səviyyəsini azaltmaq üçün dövlətAİ-95 markalı benzinin qiymətinin aşağı salınması, dizelyanacağının və Aİ-92 markalı benzinin qiymətinin qaldırılmasıbarədə qərar qəbul edir. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki,Azərbaycanda hibrid və elektrobuslar olacaq ki, bu da öz növbəsindəyaxın gələcəkdə nəqliyyat sektorunda qiymət artımı üçün təzyiqinolmamasına gətirib çıxaracaq", - o deyib.
O həmçinin qeyd edib ki, Aİ-95 markalı benzindən istifadə ətrafmühitin çirklənməsinin azalmasına səbəb olacaq.
"Bundan başqa, qeyd etmək lazımdır ki, yeni hibrid mühərriklərüçün məhz 95 oktanlı benzin doldurmaq vacibdir. Bütünlükdə "yaşıl"enerji sahəsindəki siyasətimizi nəzərə alsaq, bu bütün ölkə üzrəçirklənmə səviyyəsinin azalmasına səbəb olacaq, çünki 95 oktanlıbenzin 92 oktanlı benzin və dizellə müqayisədə ekoloji cəhətdəndaha təmizdir", - deyə o aydınlıq gətirib.
F.Axundov vurğulayıb ki, yanacağın keyfiyyətinin "Avro-5"standartına yüksəldilməsi ilk növbədə istehlakçıların özləri üçünfaydalıdır, çünki texniki xidmət xərclərini azaltmağa kömək edir vəistifadə olunan hissələrin davamlılığını artırır.
"Bütünlükdə "Avro 5" standartı çoxsaylı sınaqlardan keçib vəistifadəsinin nəqliyyat vasitələrinin uzunmüddətli səmərəliliyinətöhfə verdiyi və etibarlılığını artırdığı təsdiqlənib", - deyəekspert əlavə edib.
İqtisadçı, "Ekonomiks" Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar İctimaiBirliyinin sədri Fikrət Yusifovun Trend-ə dediyi kimi, bu gün dünyanın enerjibalansı sürətlə dəyişir, alternativ enerji istehsalı böyük sürətləartır.
"Avropanın bəzi ölkələri indi özünün enerji tələbatının 50%-əqədərini məhz alternativ mənbələrdən alınan enerji ilə təmin edəbilirlər. Biz indi dünyanın enerji təchizatında sürətlə baş verəninqilabi bir dönüşün başlanğıcındayıq. Son 10 ildə dünyadaelektromobillərin istehsalı 140 dəfədən çox artıb. Bu gün dünyada26 milyondan çox elektromobil istifadə olunur. Dünyanın bir çoxölkələrində və xüsusilə də Avropa ölkələrində avtomobilistehsalçıları 2035-ci ildən etibarən yanacaqla işləyənavtomobillərin istehsalını dayandırmaq barədə öhdəlik götürüblər",- o deyib.
Onun sözlərinə görə, bütün bu sadalananların fonundaAzərbaycanın dünyanın tutduğu yolla getməsi vacibliyi heç şübhədoğurmamalıdır.
"Bu gün ölkəmizdə və onun paytaxtı Bakıda benzinlə və xüsusilədə dizel yanacağı ilə işləyən avtomobillərin havaya buraxdığıtullantılar ekologiyanı çirkləndirən və insanların sağlamlığınaciddi zərbə vuran amillərdən biridir. Bakının yollarında hər günəsasən dizel yanacağından istifadə edərək arxasıca qara tüstüburaxaraq hərəkət edən yüzlərlə avtomobilin ekologiyanı necəkorladığını və hər birimizin sağlamlığına necə zərbə vurduğununşahidi oluruq. Bu vəziyyətin əsaslı şəkildə aradan qaldırılmasıüçün ilkin mərhələdə Azərbaycan hökuməti yanacağın keyfiyyətininyaxşılaşdırılması və onun "Avro-5" standartlarına çatdırılmasıistiqamətində addımlar atmaq qərarı verdi", - deyə o qeyd edib.
F.Yusifov bildirib ki, Heydər Əliyev adına neft emalı zavodundaaparılan yenidənqurma və modernizasiya işlərinin nəticəsində yerlibazarın benzinə olan təlabatı "Avro-5" standartlarına uyğun təminediləcək.
"Keyfiyyətli benzindən istifadə edən avtomobillər havaya daha azzəhərli qaz buraxacaq, avtomobillərin istismarı zamanı yaranannasazlıqlar aradan qalxacaq və bütövlükdə yanacaq sərfi aşağıdüşəcəkdir. Ən əsası isə bu, bölgədə yaşıl enerji istehsalınınlokomotivinə çevrilməkdə olan, cari ilin noyabr ayında bəşəriyyəticiddi narahat edən iqlim problemlərinin həlli yollarının axtarışınınəzərdə tutan dünyanın ən böyük tədbirinə - COP29-a ev sahibliyiedəcək ölkəmizin bu istiqamətdə müəyyən etdiyi kursa tam uyğunaddımdır", - deyə iqtisadçı vurğulayıb.
Dizel yanacağı isə ekologiyanı daha çox korladığından, onunqiyməti ilə benzinin qiyməti arasındakı fərqin azaldılması məntiqibir addımdır.
İqtisadçının fikrincə, bu yanacaq növünün qiymətinin benzininqiymətinə yaxınlaşdırılmasını şərtləndirən bir əsas səbəb də odurki, son zamanlar ekologiyanı daha çox çirkləndirən dizel yanacağıilə işləyən avtomobillərin ölkəmizə idxalında artımlar müşahidəolunmaqdadır.
"Bu isə hökumətin ekoloji təmizliyin təmin edilməsiistiqamətində müəyyən etdiyi kursa uyğun olmayan bir ənənədir vəonun aradan qaldırılması şərtdir. Nəzərə alaq ki, dünyanın inkişafetmiş bəzi ölkələrində dizel yanacağının qiyməti benzininqiymətindən yüksəkdir. Bu seçimin məqsədi də həmin yanacaq növündənistifadənin həcmini minimuma endirməkdir. Bir başqa məsələ isəbenzinin dünyanın ayrı-ayrı ölkələrindəki qiymətləri ilə bağlıdır.Araşdırmalar göstərir ki, kasıb ölkələrdə və neft hasil edənölkələrdə bir qayda olaraq yanacağın qiymətləri daha ucuz, inkişafetmiş ölkələrdə isə bu qiymətlər daha yüksəkdir. Bəs Azərbaycanyanacağın qiymətində edilən son dəyişikliklərdən sonra bu sıradahansı yerdə dayanacaqdır. Məlumat üçün bildirək ki, Aİ 92 markalıbenzinin istehsalı və satışı dünyanın bir çox ölkələrində artıqçoxdan dayandırılıb. Yəni indi dünyada avtomobilər üçün daha çox Aİ95 markalı benzindən istifadə olunur. Azərbaycanda bu markalıbenzin istehsal edilmədiyindən, biz onu idxal edirdik. İdxal isəbaha başa gəldiyindən həmin benzinin 1 litrinin pərakəndə satışqiyməti 2 manat təşkil edirdi. Neft emal zavodunun yenidənqurulması ilə bu markadan olan benzinin yerli xammal hesabınaistehsalı onun qiymətini 40 qəpik ucuzlaşdırmağa imkan verdi. Yaxıngələcəkdə Azərbaycanda daha çox avtomobillərin Aİ 95 benzinindənistifadə edəcəyini nəzərə alsaq, onun qiymətinin 20%ucuzlaşdırılmasını hökumətin benzinin qiymətlərinin insanlarımızınbüdcəsinə uyğunlaşdırılması istiqamətində bir addımı kimidəyərləndirə bilərik. Müqayisə üçün deyək ki, Aİ 95 markalıbenzinin yeni qiyməti dünyanın əksər ölkələrində və hətta MDBməkanındakı ölkələrin çoxunda həmin markadan olan benzininqiymətindən çox aşağıdır", - o deyib.
Azərbaycanda yanacaq istehsalında "Avro-5" standartlarınıntətbiqi ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması və vətəndaşların həyatkeyfiyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində mühüm addımdır. Bukeçid nəinki zəhərli emissiyaları azaldır və avtomobil sahibləriüçün iqtisadi stimullar təmin edir, həm də ölkənin müasirbeynəlxalq standartlara uyğun olaraq qlobal iqtisadiyyatainteqrasiyasına kömək edir.
Beləliklə, Azərbaycanda "Avro-5" yanacağına keçid dayanıqlı vəekoloji cəhətdən təmiz gələcəyə doğru mühüm addım olmaqla həyatkeyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına və ətraf mühitin mühafizəsinəimkan yaradır.
(Tərcümə: Rəna Əbdürəhmanova)
