ABŞ-da yeni araşdırma: "Covid"in mənbəyi bazar deyil, vəhşi heyvanlardır

ABŞ və Fransa alimlərinin milyonlarla genetik koddan istifadə edərək apardıqları yeni araşdırma, "Covid-19" epidemiyasının laboratoriya sızmasından deyil, bazarda satılan yoluxmuş heyvanlardan yarandığını göstərir. Bizimyol.info xəbər verir ki, tədqiqatda epidemiyanın mənşəyi ilə bağlı ən qiymətli elmi məlumat mənbələrindən biri hesab edilən "Covid"in ilkin mərhələlərində Çin səlahiyyətliləri tərəfindən toplanmış nümunələrdən istifadə edilib. Nümunələr 2020-ci ilin yanvar ayında Çinin Uhan şəhərində toplanıb. Sirli pnevmoniya ilə Uhandakı xəstəxanalara müraciətlərin artması nəticəsində Huanan Dəniz Məhsullarının Topdansatış Bazarı ilə erkən əlaqə quruldu. Bazar bağlandıqdan sonra səlahiyyətlilər tövlələr, heyvan qəfəsləri və kəsilmiş heyvanların tüklərini təmizləmək üçün istifadə olunan avadanlıqlar daxil olmaqla bir neçə yerdən tampon nümunələri toplayıblar. Onların bu nümunələr üzrə təhlili keçən il dərc edilib və xam məlumatlar digər alimlərə təqdim edilib. İndi ABŞ və Fransadakı bir qrup elm adamı daha təkmil genetik analizin onlara "Covid"in ilk günlərini daha dərindən araşdırmağa imkan verdiyini deyir. Bu araşdırmanın bir hissəsi olaraq, 2020-ci ilin yanvar ayında bazarda olan heyvanları və virusları yenidən tədqiq etmək üçün milyonlarla qısa genetik kodu (həm DNT, həm də RNT) təhlil etməli olublar. Fransa Milli Elmi Araşdırmalar Mərkəzindən prof. Florens Debarre: "Biz ətraf mühitdən götürülmüş nümunələrlə bu heyvanların DNT və RNT analizinə əsaslanaraq görürük ki, bu heyvanların bəziləri "Covid" virusunun aşkar edildiyi tövlələrdə olub", - deyib. "Cell" jurnalında araşdırma nəticələri, virusun bazarda ortaya çıxdığı tezisini dəstəkləyən tapıntıların siyahısı dərc edilib. "Müvafiq olaraq, "Covid" virusunun və onu daşımağa meyilli heyvanların eyni yerdə olduğu müəyyən edilib; Bəzi tamponlarda həm heyvanın, həm də koronavirusun genetik kodu birlikdə müşahidə edilib. Bunlar bazarda bərabər paylanmır; müəyyən isti nöqtələrdə cəmləşmişdir", - deyə yazıda qeyd edilir. ABŞ-ın Skripps İnstitutundan prof. Kristian Andersen: "Tək bir tövlə səviyyəsində belə, bazarın baş vermənin ən çox ehtimal olunan mənbəyi olduğunu göstərən çox ardıcıl bir hekayə tapırıq", - deyir. Lakin virusla eyni vaxtda eyni yerdə olmaq heyvanların yoluxduğunu sübut etmir. Nümunələrdə ən çox rast gəlinən heyvan yenot iti idi. Təcrübələr bu heyvanın "Covid"i həm tutduğunu, həm də ötürdüyünü göstərib. Pandemiyanın potensial mənbələri kimi müəyyən edilən digər heyvanlar 2003-cü ildə Sars epidemiyası ilə əlaqəli olan maskalı xurma miskləri, ağ bambuk siçovulları və Malaya kirpiləri idi. Onların virusu yayıb-yaymadığını öyrənmək üçün təcrübə aparılmayıb. Genetik analizin dərinliyi ona bazarda yenot itlərinin hansı cinslərinin satıldığını müəyyən etməyə imkan verib. Bu növlərə daha çox Çinin cənubunda vəhşi təbiətdə rast gəlinir. Bu, elm adamlarına daha sonra hara baxacaqları barədə ipucu verib. Tədqiqat qrupu həmçinin bazarda mövcud olan virus nümunələrinin genetik kodunu pandemiyanın ilk günlərində xəstələrdən götürülmüş nümunələrlə müqayisə edib. Virus nümunələrindəki müxtəlif mutasiyaların araşdırılması da ipucu verdi. Nümunələr göstərir, lakin sübut etmir ki, Covid bazarda dəfələrlə peyda olub və heyvanlardan insanlara iki potensial yayılma hadisəsi olub. Tədqiqatçılar deyirlər ki, bu, bazardan kənarda hardasa başlayıb bazarda gücləndiyinə görə, epidemiyanın mənşəyi bazar olması fikri yaranıb. Alimlər virusun ailə ağacını qurmaq və onun tarixinə baxmaq üçün də mutasiyalardan istifadə ediblər. Prof. Andersen deyir: "Pandemiya və bazarın yayılmasının üst-üstə düşdüyünə inandığımız zamanlar eynidir". Onların araşdırmasına görə, pandemiyanın ilk günlərində görülən koronavirusun bütün genetik müxtəlifliyi bazarda mövcud olub. Arizona Universitetindən Prof. Mişel Vorobey: "Bu böyük, qol-budaqlı təkamül ağacı üzərində kiçik bir budaq olmaqdansa, bazardakı genetik ardıcıllıqlar əslində bazarda başlayan genetik müxtəlifliyə uyğun olaraq ağacın bütün budaqlarına yayılmışdır", - deyir. O, bu araşdırmanın erkən hallar və bazarla əlaqəli xəstəxanaya yerləşdirmələr kimi digər məlumatlar ilə birlikdə "Covid"in heyvan mənşəli olduğuna işarə etdiyini söyləyib. Prof. Vorobey: "Bu, heç bir şübhə doğurmayan şəkildə ortaya çıxdı", - deyib və digər izahatların məlumatları nəzərə alaraq "olduqca xəyali, gülünc ssenarilər" tələb etdiyini qeyd edib. "Düşünürəm ki, indiyə qədər sübutların nə qədər güclü olduğuna dair qiymətləndirmə yoxdur", - deyə bildirib. Qadir, Bizimyol.info