Dinozavrlar 66 milyon il əvvəl baş verən məşhur asteroid zərbəsinin ən böyük qurbanları olub. Lakin təbiətin sərt qanunları göstərir ki, bəzilərinin faciəsi digərləri üçün fürsətə çevrilə bilər. Məsələn, müasir qarışqaların əcdadları üçün bu asteroid zərbəsi tamamilə fərqli bir hekayə olub. Araşdırmalara görə, bu qlobal fəlakət bəzi həşərat növlərinin insanlar yaranmazdan milyonlarla il əvvəl "əkinçilik" etməyi öyrənməsinin başlıca səbəbidir.
Qaynarinfo xəbər verir ki, "Science" jurnalında dərc olunan araşdırmaya görə, Braziliya, ABŞ-dan və Smithsonian İnstitutundan beynəlxalq alimlər qrupu qarışqa və göbələk növlərinin təkamül ağaclarını genetik məlumatlarla izləyib. Nəticədə, hər iki növün bir-biri ilə əlaqələrinin başlanğıc nöqtəsi asteroid zərbəsindən sonraya - təxminən eyni dövrə təsadüf edib.
Araşdırmanın həmmüəlliflərindən biri, San Paulo Dövlət Universitetinin Bioloji Elmlər İnstitutundan Andre Rodriges deyib: "Göbələk yetişdirən qarışqaların mənşəyi nisbətən yaxşı məlum idi, lakin bu mikroorqanizmlər üçün dəqiq zaman qrafiki çatışmırdı. Yeni araşdırma isə bu göbələk növlərinin yaranış dövrü üçün ən dəqiq vaxt intervalını təqdim etdi".
Təkamül və mutualizmin inkişafı
Alimlər asteroidin Yerdə yaratdığı ekoloji şəraitin bəzi göbələk növləri üçün mükəmməl bir "inkubator" rolunu oynadığını müəyyənləşdiriblər. Bitki və heyvanların kütləvi ölümləri ilə üzləşən qədim qarışqa növləri isə bu mikroorqanizmləri yetişdirmək və məhsul götürmək məcburiyyətində qalıblar.
Mutualizmin mənşəyini araşdırmaq üçün genetik tədqiqatlarda ultra-qorunan elementlərdən (UCE) istifadə olunub. San Paulo Dövlət Universitetinin Bioloji Elmlər İnstitutundan digər bir həmmüəllif Pepijn V. Kooij deyib: "Bu elementlər təkamül nəsilləri boyunca dəyişməz qalır və növlər arasındakı fərqləri göstərərək dəqiq təkamül xəttini izləməyə imkan verir".
Qarışqaların əkinçilik uğuru
Tədqiqat göstərir ki, qarışqaların göbələklərlə tam qarşılıqlı münasibət qurması üçün 40 milyon il tələb olunub. Təxminən 27 milyon il əvvəl yaşanan sürətli iqlim dəyişiklikləri qarışqaların göbələk növlərini rütubətli bölgələrdən daha quru ərazilərə aparmasına və bu mikroorqanizmləri təbii mühitlərindən təcrid etməsinə səbəb olub. Nəticədə, göbələklər tamamilə qarışqalardan asılı vəziyyətə düşüb və bu qarşılıqlı münasibət "yüksək səviyyəli əkinçilik" adlanan prosesi formalaşdırıb.
Bu prosesdə göbələklər böyüyərək iplikəbənzər hiflər və qidalanma baxımından zəngin gonglidiyalar istehsal ediblər. Beləliklə, qarışqalar insanlardan milyonlarla il əvvəl əkinçilik konsepsiyasını mənimsəyiblər.
Smithsonian İnstitutunun qarışqalar üzrə kuratoru Ted Şults deyib: "Qarışqalar, insanların bitkiləri əhliləşdirdiyi kimi, bu göbələkləri əhliləşdirdi".
San Paulo Dövlət Universitetinin Bioloji Elmlər İnstitutundan Maurisio Baçi Junior bu ikili əlaqənin təfərrüatlarını belə izah edir: "Göbələklər qarışqaların gətirdiyi üzvi maddələri parçalayaraq öz qidasını təmin edir. Qarışqalar isə yalnız bu göbələklərin istehsal etdiyi və başqa heç bir yerdə tapılmayan maddələrlə qidalanır. Sanki göbələk qarışqanın xarici mədəsidir".
Qarışqaların əkinçilik qabiliyyətlərinin müasir əhəmiyyəti
Müasir qarışqalar göbələkləri yetişdirməkdə olduqca effektivdir. Bu bacarıq, həm koloniyalar üçün davamlı qida təmin edilməsinə, həm də üzvi maddələrin çevrilməsinə xidmət edir. Araşdırmalar göstərir ki, qarışqalar tərəfindən istehsal olunan fermentlər təkcə təbiətdə deyil, həm də insanlıq üçün əhəmiyyətlidir.
Aydın
