Rusiya Baltik dənizindəki limanlarından xam neftin dəniz yolu ilə ixracı ümumi dəniz ixracının təxminən 60%-ni təşkil edir. Bu, ayda 10-12 milyon ton xam neftin ixracı deməkdir və bunun daşınmasını ay ərzində 90-100 tanker həyata keçirir. Baltik dənizi ölkələri koalisiyası, o cümlədən Norveç və Böyük Britaniya gec-tez bu ixracın məhdudlaşdırılması ilə bağlı tədbirlər görməli olacaqlar.
Bəs neft ixracını əhəmiyyətli dərəcədə necə azaltmaq olar?
Qaynarinfo xəbər verir ki, BlackSeaNews-un baş redaktoru Andrey Klimenkonun "Rusiyadan nefti dayandırmaq üçün 6 addım: Aİ aqressorun dəniz ticarətinə necə mane ola bilər" adlı məqaləsində bu mövzu ətraflı araşdırılıb. Məqalənin qısa xülasəsi belədir:
Rusiya Federasiyasının ümumi dəniz yolu ilə xam neft ixracı (neft məhsulları istisna olmaqla) 2024-cü ilin sentyabr ayında təxminən 20 milyon ton təşkil edib. Baltik dənizi isə bu ixracın 60%-ni əhatə edir.
Hər ay Baltik dənizi limanlarından neft daşıyan 150-170 tanker (qaz tankerləri istisna olmaqla) fəaliyyət göstərir. Bunların təxminən 100-ü xam neft tankerləridir və hər biri 110-150 min ton neft daşıyır.
Son altı ay ərzində Rusiya Federasiyasının Baltik və Qara dəniz limanlarından neft və neft məhsulları daşıyan tankerlərin ümumi sayı təxminən 900-1000-dir. Onların 300-400-ü xam neft tankerləri kateqoriyasına daxildir.
Daşımaların təxminən 30%-ni Yunanıstan gəmi sahiblərinə məxsus tankerlər həyata keçirir. Ümumilikdə, bu bazarın 34,2%-i "Aİ+" ölkələrindən olan şirkətlərin payına düşür. Qeyd etmək lazımdır ki, "uçot üçün əlverişli bayraqlı ölkələrə" (yəni sahiblərinin gizli qala biləcəyi ölkələrə) aid tankerlərin payı cəmi 10-12%-dir.
Məhdudiyyətlər üçün altı təklif
1. Xüsusi rejimin elan edilməsi
Avropa İttifaqı və ya Baltik və Qara dəniz sahilində yerləşən NATO üzv ölkələri "xüsusi dövr" elan etməli, bu müddət ərzində müəyyən beynəlxalq hüquq normalarına tam uyğun gəlməyən tədbirlər tətbiq olunmalıdır.
2. Aİ tankerlər üçün qəti qadağa tətbiq etməlidir
Aİ ölkələrinin gəmi sahiblərinə Rusiya Federasiyasının limanlarından neft və neft məhsullarının daşınmasını qəti şəkildə qadağan etməsi vacibdir. Bu addım Rusiya üçün dərhal 30% tankerlə bağlı çətinlik yaradacaq.
3. Tankerlərin sanksiya siyahılarına əlavə edilməsi
Son altı ayda Rusiya nefti daşıyan bütün tankerlər sanksiyalar siyahısına daxil edilməlidir.
4. Danimarka boğazlarında məcburi dəniz naviqasiyası tətbiqi
Baltik və Şimal dənizlərini birləşdirən Danimarka boğazlarında məcburi naviqasiya qaydaları tətbiq olunmalı, sanksiya tətbiq olunan tankerlərə xidmət göstərilməməlidir.
5. Qiymət təsirlərinin araşdırılması
Bu tədbirlərin qlobal neft qiymətlərinə təsiri nəzərdən keçirilməli və Rusiya tərəfinin qarşı addımları ilə bağlı tədbirlər planı hazırlanmalıdır.
6. Aİ limanlarında qəti qadağalar
Aİ-nin limanlarında dəniz üzərində daşınan nefti qəbul etmək tamamilə qadağan edilməli və bu barədə sanksiya qaydaları daha da gücləndirilməlidir.
Nəticə
Rusiya Baltik dənizindən ixracını məhdudlaşdırmaqla qlobal neft qiymətlərinə təsir etməyi hədəfləyir. Buna görə də, tədbirlər həm tədricən, həm də beynəlxalq tərəfdaşlarla koordinasiyalı şəkildə həyata keçirilməlidir.
Alpər
