Covid-19 epidemiyasından sonra yüksək dövlət borcunun olması, texnologiya və iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün böyük dövlət sərmayələrinə ehtiyac olduğunu nəzərə alaraq yenilənmiş fiskal qaydaları ehtiva edən Aİ Komissiyasının təklifini qəbul edən maliyyə nazirləri, həmçinin Aİ ölkələrinin dövlət borclarını azaltmaq üçün daha çox vaxt lazımdır.
Yeni qaydalarda zəruri islahatlar və investisiyalar asanlaşdırılarkən, qaydalarda ölkələrin müxtəlif maliyyə vəziyyəti və çətinlikləri nəzərə alınıb.
Fins.az Bloomberg-ə istinadən xəbər verir ki, Covid-19 epidemiyasından sonra üzv ölkələrin dövlət borc səviyyələrinin rekord həddə çatması və Aİ-nin iqlimi, sənaye siyasətləri və təhlükəsizlik hədəfləri səbəbindən ölkələrin yeni xərclər etməli olması fiskal qaydalarda islahatları qaçılmaz edib.
Dövlət xərclərinə nəzarət yolu ilə borcun azaldılması üçün nəzərdə tutulan dörd illik müddət hökumət tərəfindən müəyyən investisiyalar və islahatlar aparılarsa, yeddi ilə qədər uzadıla bilər.
Yeni fiskal qaydalar Aİ-nin ÜDM-ə nisbətdə 3 faizlik büdcə kəsirini və ÜDM-ə nisbətdə 60 faiz dövlət borcunu aşan ölkələr üçün xərclərin daha mərhələli və spesifik azaldılmasını təklif etmək üçün nəzərdə tutulub.
Dövlət borcunun azaldılmasında əsas element milli ortamüddətli fiskal struktur planları olacaq. Üzv ölkələr ən azı 4 il müddətində fiskal hədəfləri, makroiqtisadi disbalansın aradan qaldırılması üçün tədbirləri, prioritet islahatları və investisiyaları müəyyən edən planlar hazırlayacaqlar. Komissiya tərəfindən qiymətləndiriləcək planlar Aİ Şurası tərəfindən təsdiqlənəcək.
Planın əhatə etdiyi dövrün sonunda dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti həmin dövrün əvvəlindən aşağı olmalıdır. Büdcə kəsiri və dövlət borcu üçün 3 faiz və 60 faiz istinad dəyərləri dəyişməz qalacaq. Bununla belə, yeni saziş Aİ ölkələrindən illik büdcə kəsirlərini ÜDM-in 1,5 faizi ətrafında saxlamağı tələb edir. Bu qondarma "fiskal bufer" ölkələrə büdcə kəsirinin 3 faizlik həddini keçmədən gözlənilməz böhranla mübarizə aparmaq üçün xərcləri artırmağa imkan vermək üçün nəzərdə tutulub.
Aİ və ya Avrozonada ciddi iqtisadi tənəzzül və ya müstəsna hallar halında, azadolma müddəaları işə düşə bilər. Bu hallarda xərcləmə hədəflərindən kənara çıxmağa yol veriləcək.
Onun məqsədi dövlət borcunun davamlılığını gücləndirmək və yeni fiskal qaydalar, islahatlar və investisiyalar vasitəsilə inklüziv artımı təşviq etməkdir.
Aİ qaydalarına görə, normal şəraitdə üzv ölkələrin büdcə kəsirləri ÜDM-nin 3 faizindən, dövlət borcları isə ÜDM-nin 60 faizindən çox olmamalıdır. Bu həddi aşdıqda, həyata keçiriləcək tədbirlər barədə Aİ Komissiyasına məlumat verilməli və təsirli tədbirlər görülməlidir.
Avropa İttifaqına üzv ölkələr Covid-19 epidemiyası və sürətlə artan büdcə kəsirləri və dövlət xərcləri səbəbiylə 2020-ci ildə bu qaydaları dayandırıb. Bu təcrübə Rusiya-Ukrayna müharibəsi və enerji böhranı ilə davam etdi.
Maliyyə nazirləri tərəfindən razılaşdırılan yeni fiskal qaydalarda İtaliya və Yunanıstan kimi yüksək borcu olan ölkələrin fiskal konsolidasiyasını sürətləndirmək üçün illik orta minimum borc azalma məbləği müəyyən edilir.
Dövlət borcu ÜDM-in 90 faizindən yuxarı olan 10 Aİ ölkəsi onu ildə ÜDM-in ən azı 1 faizi qədər azaltmalı olduğu halda, borcu ÜDM-in 60-90 faizi arasında olan ölkələr üçün borcun azaldılması ÜDM-i hər il azaldacaq. 0,5 faiz ətrafında olacaq.
Avropa İttifaqına üzv ölkələr arasında dövlət borcunun ÜDM-ə nisbəti ən yüksək olan ölkələr 171,3 faizlə Yunanıstan, 144,4 faizlə İtaliya, 113,9 faizlə Portuqaliya, 113,2 faizlə İspaniya, 111,6 faizlə Fransa və 105,1 faizlə Belçikadır.
Yeni fiskal qaydaları tətbiq etmək üçün Komissiya dörd və ya yeddi il ərzində xərclərini müəyyən məbləğdə aşan hökumətə qarşı cərimələrlə nəticələnə biləcək intizam tədbirləri görə biləcək.
Aİ-nin maliyyə nazirlərinin razılığı həm də 2024-cü ilin əvvəlində üzv dövlətlərlə Avropa Parlamenti arasında danışıqların başlanmasına yol açıb. Yeni qaydaların qüvvəyə minməsi üçün Avropa Parlamentinin (AP) təsdiqi tələb olunur.
Günel Məlikzadə
Fins.az
