İnsanlar niyə solaxay doğulur və beyinləri necə fərqlənir?

Tarix: 23 Mart 2024 19:42

Sağ əli ilə rahat hərəkət edənlərin üstünlük təşkil etdiyi dünyada əksər şey solaxayları qeyri-dominant əllərindən istifadə edərək uyğunlaşmağa məcbur edir. Dünyada solaxayların payının əhəmiyyətli bir faiz təşkil etməsinə baxmayaraq onları sağ əllə yazmağa məcbur edirlər.
Solaxay insanlarda unikal olan nədir və onların beyni sağ əllilərdən fərqlidirmi?
Milli.Az lent.az-a istinadən bildirir ki, solaxaylığın mənşəyi ilə bağlı elmi dəlillərə əsasən, əl üstünlüyü hələ doğuşdan əvvəl formalaşır və bu, 10 həftəlik ultrasəs müayinəsi ilə təsdiqlənir.
Müşahidələr göstərib ki, ilkin ultrasəs müayinədə uşağın sağ və ya sol əlli olmasını müəyyən etmək olur. Belə ki, sağ əllilərin sağ barmağını, solaxayların isə sol barmaqlarını əmmək ehtimalı daha çoxdur.
Genetik faktorlar əllərin dominantlığının müəyyən edilməsində mühüm rol oynayır, araşdırmalar isə genetik meylin təxminən 25%-dən məsul olduğunu aşkar edir. Bu seçimə təsir edən digər amillərə hamiləlik zamanı testosteron səviyyəsi və prenatal inkişafın müəyyən aspektləri daxildir.
Keçmişdə tək "solaxaylıq geni" haqqında fərziyyə var idi, lakin müasir elmi araşdırmalar 40-a qədər müxtəlif genin iştirak etdiyini göstərir. 2019-cu ildə Böyük Britaniyada 400.000 nəfərdən ibarət bir nümunə üzərində aparılan araşdırma, solaxaylıqla əlaqəli dörd əsas geni müəyyən edib. Bunlardan üçünün beyin strukturlarının formalaşması ilə əlaqəli olduğu və beyin lateralizasiyasına təsir etdiyi güman edilir - yarımkürələr arasındakı funksiya fərqi.



Bundan əlavə, solaxay və sağ əllilərin beyin quruluşu fərqlidir. Araşdırmalar göstərib ki, beyin yarımkürələri hər iki qrupda fərqli olsa da, sağ əlli insanlarda fərqlər daha qabarıq şəkildə özünü göstərir. Xüsusilə, sağ əlli insanlarda dil funksiyaları daha çox sol yarımkürədə lokallaşdırılır, solaxaylarda isə bu aspektdə yarımkürələr arasında fərq daha az nəzərə çarpır.
Sağ əllilərin üstünlüyü məsələsinə gəlincə, bunun təkamülün yan təsiri olduğuna dair bir nəzəriyyə var. Çünki beynin sol yarımkürəsində nitq funksiyalarının inkişafı sağ əlin funksiyalarının artması ilə müşayiət olunub. Oxşar tendensiya meymunlarda da müşahidə olunur, burada sağ və solaxayların paylanması daha bərabərdir.
Bununla belə, solaxaylar, məsələn, döyüş sənətlərində müəyyən üstünlüklərə sahib ola bilərlər, çünki sol tərəfdən hücum rəqibi təəccübləndirir. Bu sürpriz solaxaylara, qılıncoynatma kimi müasir idman növlərində üstünlük verir.
Milli.Az