Sudan aclığa doğru getdiyi bir vaxtda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) mühüm sərhəd keçidi vasitəsilə ölkəyə böyük miqdarda ərzaq gətirməsinə maneə yaradılır, vətəndaş müharibəsinin qızğın vaxtında aclıq çəkən yüz minlərlə insana yardımı effektiv şəkildə kəsiril.
Hafta.az-ın yazdığına görə, ekspertlər xəbərdarlıq edir ki, 15 aylıq münaqişədən sonra çətinliklə idarə olunan Sudan tezliklə son illərdə dünyanın ən ağır aclıqlarından biri ilə üzləşə bilər. Lakin Sudan ordusunun BMT-nin yardım karvanlarının keçməsinə icazə verməməsi yardım qruplarının yüz minlərlə ölümün qarşısını almaq üçün lazım olduğunu söylədiyi kütləvi yardım səylərini sarsıdır. Bir hesablamaya görə, bu ilin sonuna qədər aclıqla üzləşənlərin sayı 2,5 milyon nəfərə çatacaq.
Ən böyük təhlükə Darfurdadır. Aclıq təhlükəsi ilə üzləşən 14 Sudan vilayətindən 8-i BMT-nin sərhədi keçməyə çalışdığı Darfurdadır.
ABŞ rəsmilərinin təcili çağırışlarına səbəb olan bağlı sərhəd qapısı Çaddan Sudana əsas keçid məntəqəsi olan Adredə yerləşir. Sərhəddən qaçqınlar, tacirlər, heyvan dərisi daşıyan dördtəkərli motosikletlər və yanacaq çəlləkləri ilə yüklənmiş eşşəkarabaları keçir.
Amma Sudana girişi əngəllənən, ekspertlərin 440 min insanın artıq aclıq astanasında olduğunu bildirdiyi Darfurda çox ehtiyac duyulan qida ilə dolu BMT yük maşınlarıdır. Darfurdan qaçan qaçqınlar deyirlər ki, onların ölkəni tərk etmələrinin əsl səbəbi münaqişə deyil, aclıqdır. Üç uşaq anası Behçə Mahkar ailəsi ilə birlikdə Adre Sərhəd Qapısından keçərək Çada köçüb. Mahkar “Al-Avsat”a, səyahətin çox qorxulu olduğunu və mühasirədə olan əl-Fəşir şəhərindən olan döyüşçülərin onları məhv etməklə hədələdiyi yolçuluğun altı gün çəkdiyini söyləyib.
Sudan hərbçiləri silah qaçaqmalçılığının qarşısını almaq üçün beş ay əvvəl sərhəd keçidini bağlamaq qərarına gəliblər. Silahlar və pullar, eləcə də döyüşçülər, əsasən, düşmən Çevik Dəstək Qüvvələrinin (HDK) nəzarətində olan 870 millik sərhəd boyunca başqa yerlərdən Sudana axmağa davam edir.
Sudan ordusu Adredəki sərhəd qapısına belə nəzarət etmir. HDK döyüşçüləri Sudan tərəfində sərhədin 100 metr arxasında dayanıblar. Bununla belə, BMT deyir ki, Port Sudanda, min mil şərqdə yerləşən ordu, Sudanda hakim orqan ordu olduğu üçün bağlanma əmrlərinə əməl etməlidir. Adre Sərhəd Keçidinin əvəzinə BMT yük maşınları Sudan ordusuna bağlı bir qüvvənin nəzarətində olan və yük maşınlarının Darfura girməsinə icazə verilən Tine Sərhəd Keçidinə 200 millik çətin bir səyahət etməlidir. Bu dolama yol beş dəfə uzanaraq təhlükəli və baha başa gəlir. BMT rəsmilərinin dediyinə görə, minlərlə yük maşınının əvəzinə ehtiyac duyulan yardımın yalnız bir hissəsi (fevraldan bəri 320 yük maşını) Tinedən keçib. Musson yağışları sərhədi çaya çevirdikdən sonra Tine Sərhəd Qapısı bu həftənin çox hissəsi bağlı qalıb.
Adre Sərhəd Qapısı bağlandığı fevral-iyun ayları arasında təcili aclıqla üzləşən insanların sayı 1,7 milyondan 7 milyona yüksəlib. Yeni gələn qaçqınlar Adre Qaçqınlar Düşərgəsinin kənarında toplanır, qeydiyyatdan keçməyi və yer ayrılmasını gözləyirlər. Sudanda kütləvi aclıq təhlükəsi üzə çıxsa da, ən böyük donor olan ABŞ-ın təcili yardım səylərini artırmaq istəyinin mərkəzində Adre Sərhəd Qapısının bağlanması dayanır.
Darfura yardım aparmaq müharibədən əvvəl də çətin idi. Adre Atlantik okeanından qərbə və Qırmızı dənizdən şərqə təxminən bərabər məsafədə, hər iki istiqamətdə təxminən 1100 mil məsafədədir. Yollar çuxurlarla doludur və mövsümi daşqınlara meyllidir. BMT rəsmisi bildirib ki, Kamerunun qərb sahilindəki Duala limanından çıxan yük maşınının Sudan sərhədinə çatması üçün təxminən üç aya yaxın vaxt lazım olub. Gələcək aclığa görə təkcə Sudan ordusu cavabdeh deyil. 2023-cü ilin aprelində başlayan müharibədən bəri HDK milisləri milyonlarla insanı evlərindən didərgin salıb, uşaq qidası fabriklərini yandırıb və yardım karvanlarını talayıb. Əvvəllər Afrikanın ən məhsuldar bölgələrindən biri olan Sudanın qida ilə zəngin rayonlarını işğal edərək böyük ərzaq qıtlığına səbəb olub.
Sudanın acınacaqlı vəziyyətinə beynəlxalq reaksiya əsasən qeyri-adekvat və təcili deyil.
Apreldə Parisdə keçirilən konfransda donorlar Sudana 2 milyard dollar yardım vəd etmişdilər. Bu məbləğ tələbin yalnız yarısı idi, lakin bu öhdəliklər tam yerinə yetirilmədi. Çadın şərqindəki izdihamlı qaçqın düşərgələrində maliyyə çatışmazlığı acınacaqlı həyat şəraitinə çevrilir. Çaddakı qaçqın düşərgələrini idarə edən BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı (UNHCR) iyunda əməliyyatlarının yalnız 21 faizinin maliyyələşdirildiyini açıqlamışdı. Ümumdünya Ərzaq Proqramı (WFP) bu yaxınlarda maliyyə çatışmazlığı səbəbindən ərzaq yardımını kəsmək məcburiyyətində qaldı.
Sudanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Haris İdris əl-Haris Məhəmməd verdiyi müsahibədə Sudan kəşfiyyatının silah qaçaqmalçılığı ilə bağlı topladığı sübutlara istinad edərək Adre Sərhəd Qapısının bağlanmasını dəstəkləyib.
Məhəmməd deyib ki, BMT yük maşınlarının Tine sərhədindən şimala yönləndirilməsini təşkil etməkdən məmnundur. O, bildirib ki, Sudanda aclıq proqnozlaşdıran xarici ölkələr “köhnə rəqəmlərə” arxalanır və “beynəlxalq müdaxilə” üçün bəhanə axtarırlar. “Biz donorlar tərəfindən Sudana humanitar yardımın düşünülmüş və ehtiyatla siyasiləşdirilməsinin şahidi olduq”, - deyə Məhəmməd bildirib. Adre Sərhəd Qapısında Sudan ordusunun ölkəyə daxil olan heç bir şeyə nəzarət edə bilmədiyi açıq şəkildə görünür. Eşşək arabalarını çəkən hamballar, adətən HDK avtomobillərinin istifadə etdiyi yüzlərlə barel benzini çatdırdıqlarını söyləyib.
