Dodaq uçuqlaması - herpes simplex virusu (HSV-1) səbəbindən yaranan bir infeksiyadır.
Qlobal.net xəbər verir ki, bu virus dodaqda, ağız ətrafında və ya ağız daxilində kiçik, ağrılı yaralara səbəb olur.
Dodaq uçuqlamasının müxtəlif faktorlarla təkrarlana bilməsi mümkündür və bunlar arasında stress, zəif immunitet sistemi, hormonal dəyişikliklər, yuxusuzluq, həddindən artıq günəşə məruz qalmaq və ya soyuq hava kimi hallar vardır.
Uçuqlamanın Əlamətləri
Qaşıntı və Yandırma Hissi
- Uçuqlama yaranmadan əvvəl dodaq ətrafında qaşıntı, yandırma və ya batma hissi başlaya bilər.
Qızartı və Şişlik
- Qaşıntı hissindən sonra həmin bölgədə qızartı və yüngül şişlik yaranır. Bir neçə saat və ya gün içində kiçik su qabarcıqları əmələ gələ bilər.
Ağrılı Su Qabarcıqları
- Su qabarcıqları partladıqda, ağrılı yaralar və açıq lezyonlar meydana gəlir. Bu yaralar bir neçə gün sonra quruyub sağalmağa başlayır.
Qabıq Yaranması
- Yaralar quruduqdan sonra qabıq əmələ gəlir və bu, sağalma prosesinin son mərhələsidir. Qabıq düşdükdə, uçuqlama izi adətən qalmaz.
- Dodaq uçuqlaması (herpes simplex virusu, HSV-1) əsasən virus infeksiyasının aktivləşməsi nəticəsində yaranır. Bu virus, bir dəfə bədənə daxil olduqda sinir hüceyrələrində gizli qala və fərqli faktorlarla aktivləşərək təkrar uçuqlamalara səbəb ola bilər. Uçuqlamanın yaranmasına səbəb olan əsas amillər:
1. Virus Yoluxması
- Uçuqlama herpes simplex virusu (HSV-1) səbəbindən yaranır və yoluxmuş şəxslə yaxın təmasdan (məsələn, öpmə, qab-qacaq və dəsmalları paylaşma) ötürülə bilər. Bir dəfə yoluxulduqdan sonra virus bədəndə qalıcı olaraq qala bilər.
2. İmmunitetin Zəifləməsi
- Zəifləmiş immun sistemi virusun aktivləşməsinə səbəb olur. Stress, yuxusuzluq, xəstəliklər (soyuqdəymə, qrip), qidalanma çatışmazlığı, bədənin immunitetini zəiflədə bilər və bu da uçuqlamanın yaranma ehtimalını artırır.
3. Stress və Gərginlik
- Fiziki və emosional stress immunitet sistemini zəiflədərək virusun aktivləşməsini tətikləyir. Bu səbəbdən də stresli vəziyyətlərdə uçuqlamanın ortaya çıxması daha tez-tez müşahidə edilir.
4. Hormon Dəyişiklikləri
- Xüsusilə qadınlarda menstruasiya dövrləri və hormonal dəyişikliklər (məsələn, hamiləlikdə) immunitet sisteminə təsir edir. Bu da virusun aktivləşməsinə və uçuqlamaya səbəb ola bilər.
5. Yorğunluq və Yuxusuzluq
- Bədənin normal funksiyaları üçün yetərli dincəlmək və yuxu çox vacibdir. Yuxu çatışmazlığı bədənin infeksiyalara qarşı müqavimətini azaldaraq uçuqlamanın yaranmasına səbəb ola bilər.
6. Günəş və Hava Dəyişiklikləri
- UV şüaları dodaq uçuqlamasını tətikləyə bilər. Güneş işığında uzun müddət qalmaq, dodaq dərisinə zərər verə bilər, bu da virusun aktivləşməsinə yol açır. Soyuq hava və külək də dodaqları qurudaraq uçuqlama ehtimalını artırır.
7. Qida Çatışmazlıqları
- Lizin tərkibli qidaların az, arginin tərkibli qidaların isə çox miqdarda qəbul edilməsi virusun aktivləşməsinə səbəb ola bilər. Arginin baxımından zəngin qidalar (şokolad, qoz-fındıq) uçuqlamanın yaranmasını sürətləndirə bilər.
Uçuqlamanın Qarşısını Alma və Müalicə Yolları
Antiviral Kremlər və Tabletlər
- Uçuqlamanın ilk əlamətləri hiss edildikdə antiviral kremlər və dərmanlar istifadə olunarsa, yaranın sürətli sağalmasına kömək edə bilər. Əczaçılar tərəfindən verilən aciklovir kimi antiviral kremlər və həb şəklində olan dərmanlar təsirlidir.
Buz Tətbiqi
- Uçuqlamanın ilk mərhələlərində həmin bölgəyə buz tətbiq etmək ağrını və şişkini azalda bilər. Buzu bir parça vasitəsilə tətbiq etmək, birbaşa dəriyə toxundurmamaq lazımdır.
Hidratasiya və Nəmləndirici Balzamlar
- Dodaqların nəmləndirilməsi uçuqlamanın tez sağalmasına kömək edir. Xüsusilə günəşdən qoruyucu balzamlar günəş şüalarının təsirini azaldaraq uçuqlamanın qarşısını almağa kömək edir.
Stress İdarəsi
- Stress uçuqlamanın yaranmasına səbəb ola biləcəyi üçün stress idarəetmə üsulları (meditasiya, idman, nəfəs məşqləri) faydalıdır.
Qida Rasionuna Diqqət
- Qidalarla qəbul edilən lizin, uçuqlamanın təkrar yaranma riskini azalda bilər. Lizin tərkibli qidalar arasında süd məhsulları, toyuq, balıq və paxlalılar var. Arginin tərkibli qidalardan (qoz-fındıq, toxumlar və şokolad) çəkinmək də faydalı ola bilər, çünki arginin uçuqlamanın yaranmasını sürətləndirə bilər.
Günəşdən Qorunmaq
- Güneş dodaqlarda uçuqlamanı tətikləyə bilər, buna görə də açıq havada günəşdən qoruyucu dodaq balzamı istifadə etmək məsləhətdir.
Dodaq Uçuqlamasının Yaranmaması Üçün Profilaktik Məsləhətlər
- Uçuqlama olan şəxslərlə yaxın təmasdan (öpmək, dəsmalları paylaşmaq və s.) çəkinin, çünki virus təmas yolu ilə asanlıqla yayılır.
- İmmunitet sistemini gücləndirmək üçün balanslı qidalanmaq və bol su içmək vacibdir.
- Hər dəfə uçuqlama olduğu zaman təkrar ortaya çıxmaması üçün sağlamlıq vəziyyətinizə və yaşam tərzinizə diqqət yetirin.
Dodaq uçuqlamaları adətən bir neçə gün içində öz-özünə sağalır, lakin çox təkrarlanırsa və ya böyük bir bölgəni əhatə edirsə, həkimə müraciət edərək müalicə üsullarını müzakirə etmək faydalı ola bilər.
