Həmsöhbətimiz son günlər sosial şəbəkələrdə haqqında ən çox danışılan şəxslərdən biri - İctimai Televiziyanın futbol şərhçisi Tural Dadaşovdur.
- Tural bəy, bundan əvvəl də böyük turnirlərdə - futbol üzrə Dünya və Avropa çempionatlarında şərhçi olmusunuz, bəzi ifadələrlə gündəmə gəlmişdiniz. Amma Avro-2024-də, xüsusilə Avstriya-Türkiyə oyunundakı şərhinizlə daha çox diqqət mərkəzində oldunuz. Bu, nə ilə əlaqədardır?
- Bəli, arıdıcıl 3-cü Avropa çempionatında şərhçilik edirəm. Bundan başqa, son 3 Dünya çempionatının oyunlarını da şərh etmişəm. Bu sırada 2018 və 2022-ci il dünya çempionatlarının Fransa-Xorvatiya və Argentina-Fransa final oyunları da olub. 2014-cü ilin Dünya çempionatının əfsanəvi "Marakana"da keçirilən Almaniya-Argentina final matçında akkreditə olunmuş jurnalist kimi çalışmışam. 2016 və 2020-ci il Avropa çempionatlarının Portuqaliya-Fransa və İtaliya-İngiltərə final oyunlarını da şərh etmişəm. Dediyiniz kimi, bundan öncə də gündəmə gələn şərhlərim, replikalarım olub. Ancaq bu dəfə daha çox diqqət var. Tanıyanlar bilir, son 3-4 ildir nadir istisnalar olmaqla, ümumiyyətlə efirdə görünməməyə çalışıram, həm aparıcı, həm də qonaq qismində verilişlərdən uzaq olmaq istəyirəm. Bu, mənim seçimimdir. İndiki aşırı diqqətin isə bu çempionatda daha yaxşı işləməyimlə bağlı olduğunu deyə bilmərəm. Məsələn, ötən Avropa çempionatındakı performansımı üstələdiyimi düşünmürəm. Əksinə, yaş keçdikcə reaksiya da zəifləyir. Ola bilsin ki, bu, sosial şəbəkələrin həyatımıza daha çox nüfuz etməsi ilə bağlıdır.
- Son günlər Avstriya-Türkiyə oyunundakı şərhiniz gündəm olub. Bu cür ajiotaj olacağını gözləyirdinizmi?
- Açığı, bu dərəcədə olacağını gözləmirdim. Fikrimcə, bunun əsas səbəblərindən biri meydanda baş verənlər, hadisələrin kəskin dəyişməsi və xoşbəxt sonluqdur. Təsəvvür edin, Mert Günok o topu qaytara bilmir, əlavə vaxtda Türkiyə məğlub olur. Kim mənim şərhimdən danışacaqdı o zaman? Məncə, çox az adam.
- Şərhiniz Türkiyəyə də böyük marağa səbəb oldu. Onur Yıldızın sizi alqışladığı video sosial şəbəkələrdə qısa zamanda çox sürətlə yayıldı...
- O videonu gördüm. Onlara da təşəkkürümü bildirirəm. Diqqət göstəriblər, tərif edib alqışlayıblar. Təbii ki, belə məqamlar çətin iş prosesində əlavə güc verir. Təkcə instaqram üzərindən 500-dən çox mesaj almışam. Bunların böyük əksəriyyəti Türkiyədəndir. Cənubi azərbaycanlı soydaşlarımızdan da xeyli təşəkkür mesajı var idi. Yerli publika da təbii ki, hər zaman olduğu kimi, dəstəyini əsirgəmir. Hər kəsə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Mən sadəcə, möhtəşəm zəfəri bacardığım qədər yüksək səviyyədə tamaşaçıya çatdırmağa çalışmışam. Necə alınıb, buna artıq tamaşaçı qərar verir.
- Sizcə, Mert Günokun oyunun sonundakı qurtarışı kosmik seyv idi, inanılmaz refleks, yoxsa ilahi müdaxilə? Ya üçü birində?
- "İlahi müdaxilə" sözlərinə görə təriflərlə yanaşı, bir neçə iradla da üzləşdim. Bu sözlərin adamı dindən çıxardığını deyənlər də var idi. Mən həmişə inanc məsələsinə hörmətlə və həssas yanaşmışam. Məsələn, uçuruma düşməkdə olan avtomobil bir ağaca dəyib dayanırsa, o zaman "Allah saxladı" deyirik. Epizodun riyazi analizini təqdim edən "The xG Philosophy" həmin epizodda qol ehtimalının 94 faiz olduğunu açıqlayıb. Normalda bu epizodda qol olmalı idi. Yəni "İlahi müdaxilə" ifadəsi "Allah saxladı" anlamında deyilmişdi. Elə şərhin sonlarında "o qurtarışı edən Mert deyildi" fikrini də işlətdim. Oyundan sonra Merih Demiral "Oğlum Merto, nasıl çıkardın, Allah çarpsın" deməklə sanki mənimlə həmfikir olduğunu təsdiqlədi. Suala cavab olaraq isə deyə bilərəm ki, bəli, bu "İlahi müdaxilə" idi.
- "Axan çaya ikinci dəfə girən adam" - bu ifadəniz də maraqla qarşılandı və həmkarlarımızdan biri sizi "dünyada Heraklitə göndərmə edən və hətta onun ideyalarını inkar edən ilk şərhçi" kimi təqdim etdi...
- Faiqin (Peşəkar Futbol Liqasının əməkdaşı Faiq Tahirov nəzərdə tutulur - İ.C.) paylaşımını görmüşəm, ona da təşəkkür edirəm. Sosial şəbəkələrdə bu sözləri paylaşıb təəccüblə qarşılayanlar var idi. Mən Bakı Dövlət Universitetində Fəlsəfə ixtisası üzrə təhsil almışam. Ardından Sosial fəlsəfə üzrə magistraturanı qırmızı diplomla bitirmişəm. Yəni mənim Efesli Heraklitə göndərmə etməyimdə təəccüblü nəsə yoxdur. Nadir hallarda mərkəz müdafiəçisi bu cür vacib oyunda 2 qol vurur. Həm də hər 2 qol künc zərbəsindən sonra vuruldu. Düşünürəm ki, bu ifadə meydanda baş verənlərlə uzlaşdı.
- Avstriya-Türkiyə matçını Tural Dadaşovun şərhçi karyerasının pik nöqtəsi saymaq olarmı?
- Əgər şərh ətrafında yaranmış ajiotajı nəzərə alsaq, bəli, olar. Ancaq burada məsələnin Türkiyə sosial mediasında gündəm olması faktoru da var. Məncə, Azərbaycan milli komandasının Norveçi məğlub etdiyi oyun, son Dünya çempionatının Argentina-Fransa finalı, bir neçə il öncə İngiltərə Premyer Liqasında "Liverpul"-"Mançester Siti" matçı və unutduğum daha bir neçə oyunlardakı şərhlərim daha uğurlu alınmışdı. Ancaq şərh tamaşaçı üçün edilir və bu haqda da qərarı tamaşaçı verməlidir.
- Mən də daxil olmaqla çoxları sizin şərhlər zamanı futboldan kənar, qeyri-adi ifadələrinizi mütaliə ilə əlaqələndirir. Bu günlərdə Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri, "525-ci qəzet"in baş redaktoru Rəşad Məcid də bununla bağlı feysbukda status yazmışdı.
- Rəşad müəllimin yazdığı statusu gördüm. Həqiqətən də bu sahənin duayenlərindən olan Rəşad Məcidin fikirləri, dəstəyi çox xoş oldu. Belə məqamlar bizə əlavə stimul verir. Rəşad müəllimə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Mütaliəyə gəlincə, mən 2005-ci ildə İctimai Televiziya yaranarkən idman sahəsində işləmək üçün deyil, intellektual oyun layihəsi ilə müraciət etmişdim. Ancaq yeni yaranan televiziyada studiyalar hazır olmadığına görə idman sahəsində işləmək təklifi aldım və qəbul etdim. Bir neçə il sonra Xəmsə Milli İntellektual oyununun aparıcısı oldum və hər iki sahədə fəaliyyətimi davam etdirdim. Uzun illər müxtəlif intellektual oyunlarda oyunçu, sual redaktoru və aparıcı kimi çalışmışam. Bu məqam şərhlər zamanı da əlimdən tutur.
- Təriflərlə yanaşı, tənqidlər də olur. Mənfi reaksiyalara münasibətiniz necədir? Ümumiyyətlə, bu cür hallar sizi həvəsdən salmır ki?
- Tənqidlərə normal yanaşıram. Həmişə tənqid görəndə əsəbləşən gənc həmkarlarıma deyirəm ki, siz milyonların evinə virtual qonaq gedirsinizsə, buna hazır olmalısınız. Dollar deyilik ki, bizi hər kəs bəyənsin. Düzgün tənqidlər işimizin təkmilləşməsinə kömək edir. Təbii ki, haqsız tənqidlər də olur, belədə də səbirli davranmaq lazımdır. Məsələn, 2010-cu ildə Vankuver Qış Olimpiya Oyunlarını yayımlayan zaman bir xanım dəfərlərlə idman şöbəsinə zəng edib deyirdi ki, "kirşə" nə sözdür deyirsiz? Mən "kirşə" sözünü eşidəndə əsəbləşirəm, "sani" deyin. İzah edirdik ki, o, rus sözüdür, dilimizdə tərcüməsi kirşədir. Ancaq o, yenə zəng edirdi və daha da aqressiv olurdu. Yəni belə də olur. İstənilən halda tamaşaçıya qarşı səbirli olmaq lazımdır. Tamaşaçı olmasa, biz özümüzə başqa iş axtarmalı olarıq.
- Mübahisəli məqamlardan biri də şərhçilərin oyunçuların adlarını fərqli səsləndirməkləridir. Bu məsələdə sizin mövqeyiniz necədir? Futbolçuların adlarını UEFA-nın qəbul etdiyi meyarlarla səsləndirmək lazımdır, yoxsa adları özümüzünküləşdirməli və o cür səsləndirməliyik?
- Bizə UEFA-nın futbolçu adlarının öz dillərində düzgün tələffüzü ilə bağlı audio təlimat göndərilib. Çalışırıq ki, oradakı tələffüzlərə uyğun deyək. Ancaq hər dilin özünəməxsusluğu var, bu səbəbdən tam əməl etmək olmur. Digər problem oturuşmuş və hər kəsin alışdığı adlarla bağlıdır. Məsələn, son Dünya çempionatında video təlimat göndərilmişdi və hər futbolçu öz ad və soyadını deyirdi. Hər kəsin Pulişiç kimi tanıdığı ABŞ futbolçusu özünü Pulısık kimi təqdim etdi. Ancaq biz bunu tamaşaçıya izah edə bilməyəcəkdik ki, uzun illərdən sonra Pulısık deyiləcək. Hər şeyi əvvəlki kimi saxladıq. Yəni bu gün Azərbaycanda çox adam bilir ki, "Vikeroy" düzgün tələffüz deyil, amma heç kim mənə "Vaysroy" ver deyib satıcıya müraciət etmir. Bu, çox problemli məqamdır. Türk şərhçilər bütün adları özlərinə uyğun şəlikdə deyir. Biz isə çalışırıq ən uğurlu variantı seçək.
- Finalı Berlindən şərh edəcəksiniz. Maraqlıdır, niyə oyunları turnir başlayandan yerindən şərh etmək alınmadı?
- Bəli, sağlıq olsa, final matçı Berlindən şərh olunacaq. Bu, Azərbaycan televiziya tarixində bir ilkdir. Ötən Avropa çempionatının Bakıdakı oyunlarını yerindən şərh etmişik. Ancaq final matçı ilk dəfə yerindən şərh olunacaq. Çempionatın əvvəlindən İTV-nin 2 qrupu Almaniyaya göndərilib. Əməkdaşlarımız Elnur Əliyev və Fəridə Abdulla bu möhtəşəm idman bayramının həyəcanını tamaşaçılara çatdırmağa çalışırlar. Final da bu işin davam kimi nəzərdə tutulub. Təkcə şərhlə kifayətlənməyəcəyik. Oyundan öncə Kənan Hakimov və Elnur Əliyev meydanın kənarından canlı efirdə son məlumatları çatdıracaqlar. Yeri gəlmişkən, bu da bir ilkdir.
- Avro-2020-nin finalını milli komandamızın kapitanı, "Zirə"nin baş məşqçisi Rəşad Sadıqovla birgə şərh etmişdiniz. Finalda da olmasa, 1/4 final, yaxud yarımfinalda bu kimi hansısa bir plan varmı?
- Bəli, son Avropa çempionatının İtaliya-İngiltərə final oyununu Azərbaycan futbolunun canlı əfsanəsi Rəşad Sadıqovla birlikdə şərh etdik. Gələn rəylər onu göstərdi ki, uğurlu alınıb. Heç bir şərhçi, idman jurnalisti futbolçunun meydanda gördüklərini tam olaraq qavraya bilməz. Məsələn, xarici səfərlərdən birinə gedərkən təyyarədə bir qrup idman jurnalisti Rəşad bəylə söhbət edirdi. Sadıqov hamımıza sual verdi ki, "Kopenhagen"lə cavab oyunun 2-ci hissəsində biz nəyi dəyişdik? Mən daxil təcrübəli jurnalistlər həmin suala onun nəzərdə tutduğu cavabı verə bilmədi. Final oyununda da Sadıqov da məhz belə məqamları görüb efirdə izah edirdi. Elə bir çox ölkələrdə, məsələn, İngiltərədə Premyer Liqanın oyunlarında şərhçilərdən biri keçmiş futbolçu olur. Bu Avropa çempionatında ekspert şərhçi planımızda yoxdur, ancaq gələcəkdə bu haqda düşünmək olar.
- Uzun illərdir Azərbaycan futboluna yaxından bələdsiniz. Necə düşünürsünüz, Tural Dadaşov nə vaxtsa Azərbaycan milli komandasının dünya və ya Avropa çempionatından oyunu şərh edə biləcək?
- İndiki vəziyyətdə buna ümidim çox azdır. Dünya çempionatına, açığı, ümidsizəm. Ancaq Avropa çempionatına Şimali Makedoniyanın, Gürcüstanın Millətlər Liqası yolu ilə vəsiqə qazandığı kimi bəlkə nəsə etmək olar. Ancaq Azərbaycan futbolunun çox ciddi təməl problemləri var. Bu haqda uzun illərdir hamı danışır, ancaq heç nə dəyişmir.
- Təxminən 10 il qabaq sizdən müsahibə alanda belə bir ifadə işlətmişdiniz - "2 metr televizoru olanın yox, 2 metr evi olanın şərhçisi olmaq istərdim". Bu gün Tural Dadaşovun arzusu, istəyi nədir?
- Tamaşaçıya yanaşmamda dəyişiklikdən söhbət gedə bilməz. Elə etmək lazımdır ki, ən əlverişsiz vəziyyətdə sənə qulaq asan tamaşaçının tələblərinə uyğun gələ biləsən. Elə həmin müsahibədə dediyim kimi, oyuna kiçik ağ-qara televizorda baxan bir nəfər tamaşaçı varsa, onu da nəzərə almaq borcun var. Arzum isə odur ki, Azərbaycan idman jurnalistləri, şərhçiləri, bu sahəyə özünü həsr edənlər layiqli qiymətlərini alsınlar. Bütün diqqətlərini öz işlərinə yönəldə biləcək şəraitə malik olsunlar. Belədə, tamaşaçı da, oxucu da daha keyfiyyətli işlərin şahidi olar "525-ci qəzet").
