Monqolustanın Rusiya prezidentini həbs etməkdən imtina etməsi Moskvanın Ulan-Bator üçün əhəmiyyətini göstərir
Ulan-Batora səfəri zamanı Vladimir Putini Monqolustan hakimiyyətinin həbs etməkdən imtina etməsi bu ölkədə Rusiyanın nə qədər böyük təsirinin olduğunu göstərir. Bundan əlavə, bu, Qərb ölkələrinin Rusiya prezidenti qarşısında acizliyindən də xəbər verir. Demokratik Monqolustan Haaqa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (BCM) üzvü olsa da, hakimiyyət hərbi cinayətlərdə ittiham olunan siyasətçini həbs etməkdən çəkinir. Putinin əlində effektiv kozır olduğundan da danışılır.
Çərşənbə axşamı Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Monqolustana dövlət səfəri dövlətin Kremldən nə qədər asılı olduğunu bir daha nümayiş etdirdi. İki fövqəldövlət - Rusiya və Çin arasında sıxışan 3,4 milyonluq ölkəPutini Ulan-Batorda şərəflə qarşılayıb. Ötən il Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi Putini ukraynalı uşaqları qaçıraraq Rusiyaya göndərməkdə ittiham edib. Onun Ulan-Batora getməsinə az qalmış tribunal xatırladıb ki, Monqolustan hakimiyyəti Putini həbs etməyə borcludur. Bununla belə, BCM qarşısında öhdəliklərini yerinə yetirməyən ölkələr üçün heç bir sanksiya mexanizmi yoxdur.
Ukrayna qəzəblənib
Gözlənildiyi kimi, Ukrayna hökuməti Monqolustan hakimiyyətinin hərəkətsizliyinə hiddətlə reaksiya verib. Bazar ertəsi Ukrayna Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü deyib ki, Monqolustanın Rusiya prezidentini həbs etməkdən imtina etməsi “Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə və beynəlxalq cinayət hüququ sisteminə ciddi zərbədir”. O, Telegram kanalında fikirlərini davam etdirib: "Monqolustan təqsirləndirilən cinayətkara qanundan yan keçməyə kömək edir. Beləliklə, o, hərbi cinayətlərə görə məsuliyyətin bir hissəsini daşıyır".
Bununla belə, Putin üçün Ulan-Bator səfəri zəfərdir. Bu, bir tərəfdən Rusiyanın keçmiş Sovet İttifaqının bir vaxtlar yaxın müttəfiqi üzərində nə qədər təsirli olduğunu göstərir. Digər tərəfdən, həbs olunmaması Qərb ölkələrinin Rusiya prezidenti qarşısında acizliyindən xəbər verir.
Monqolustan hakimiyyətinin hərəkətsizliyinin səbəbləri göz qabağındadır: Moskva Ulan-Batora təsir edə bilər. Monqolustan benzin və dizel yanacağının demək olar ki, 100%-ni Rusiyadan alır. Bundan əlavə, Kremlə Monqolustan dəmir yolu şəbəkəsinin 50%-i məxsusdur. Bundan əlavə, monqolların böyük şimal qonşusu onları elektrik enerjisinin əhəmiyyətli bir hissəsini təmin edir. Ölkə üzrə orta göstərici 20-30% arasındadır. Bəzi qərb bölgələrində bütün elektrik enerjisi Rusiyadan gəlir. Keçmişdə Rusiyanın enerji şirkətləri siyasi fikir ayrılıqları halında dəfələrlə elektrik enerjisini kəsiblər.
Monqolustan hökuməti də qorxur ki, Rusiya gələn qışda ölkəyə elektrik enerjisi verilişini kəsə bilər, çünki Moskva Ukraynadakı hərbi əməliyyatları üçün buna ehtiyac duya bilər. Putinin Monqolustana səfərinin rəsmi səbəbi İkinci Dünya Müharibəsi zamanı baş vermiş Xalxın Qol döyüşünün 85-ci ildönümünün qeyd olunmasıdır. Sovet-Monqol ittifaqı irəliləyən yapon qoşunlarını məğlub etdi. Putin sonuncu dəfə Monqolustana 2019-cu ildə döyüşün 80-ci ildönümünü qeyd etmək üçün səfər etmişdi.
Monqolustanın Rusiya və Çin arasında sıxışdırılmış coğrafi mövqeyi Ulan-Bator üçün çox böyük problemlər yaradır. Demokratik ölkə xarici siyasətində həmişə iki böyük qonşudan iqtisadi asılılığını nəzərə almalıdır. O cümlədən Monqolustan xammalının çoxu Çinə gedir. Bu təchizatlar dənizə çıxışı olmayan ölkə üçün dövlət gəlirlərini təmin edir. Ümumilikdə, Monqolustanın ixracının təxminən 90%-i Xalq Cümhuriyyətinin payına düşür.
Pekin və Moskva arasında getdikcə sıxlaşan müttəfiqlik Ulan-Batorun iqtisadi cəhətdən sərfəli mövqeyindən amansızcasına istifadə edir və alternativ beynəlxalq nizam yaratmaq səylərinə ölkəni mümkün qədər yaxından cəlb etməyə çalışır.
Digər tərəfdən, Ulan-Bator “üçüncü qonşuluq siyasəti” deyilən siyasət çərçivəsində Qərb dövlətləri ilə münasibətlərini dərinləşdirməyə və bununla da iqtisadi asılılığa baxmayaraq, Rusiya və Çindən müəyyən məsafə saxlamağa çalışır. Məsələn, Monqolustan hökuməti ABŞ, Yaponiya, Cənubi Koreya və Almaniya ilə strateji tərəfdaşlıq əlaqələri qurub. Fransa prezidenti Emmanuel Makron, ABŞ dövlət katibi Antoni Blinken və Almaniya prezidenti Frank-Valter Ştaynmayer bu yaxınlarda Monqolustana səfər ediblər. Avqustun əvvəlində İsveçrə Prezidenti Viola Amherd Ulan-Batora dövlət səfəri edib.
Monqolustan hökuməti üçün xarici siyasət daimi balanslaşdırma aktıdır. Bir tərəfdən, Haaqa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin də daxil olduğu Qərb dəyərlər icmasının bir hissəsi olmaq arzusu. Digər tərəfdən, Qərbdə “yaramaz dövlət” sayılan Rusiya ilə dostluq münasibətlərinin saxlanmasına ehtiyac var. Məhz buna görə 2019-cu ildə Monqolustan hökuməti də Rusiya ilə “hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq” sazişi bağlayıb. İyul ayında Qazaxıstanın paytaxtı Astanada Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının sammitində Monqolustan prezidenti Uxnaaqiyn Xurelsux Putinlə görüşüb. Xurelsux ötən il Moskvaya dövlət səfəri zamanı Putini Monqolustana səfərə dəvət etmişdi.
Dövlət Departamenti buna nə deyir?
ABŞ Dövlət Departamentin mətbuat xidmətinin sözçüsü Metyu Miller bildirib ki, ölkəsi Monqolustanın çətin geosiyasi vəziyyətini başa düşür və onu dəstəkləməyə davam edəcək, lakin eyni zamanda ölkəni “beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirməyə” çağırır. “Biz gözləyirik ki, Monqolustan BMT Nizamnaməsinin prinsiplərinə, o cümlədən suverenlik və ərazi bütövlüyünə hörmətlə əməl edəcək və bu prinsiplər bütün dünyada qorunacaq”, - deyə cənab Miller Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin səfərini şərh edərkən Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin (ICC) üzvü olan Monqolustana bildirib. Onun sözlərini Reuters agentliyi sitat gətirir.
Dövlət Departamentinin sözçüsü qeyd edib ki, Rusiya ilə qarşılıqlı əlaqə qurarkən Monqolustan hakimiyyəti Ukraynanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinə sadiqliklərini açıq şəkildə nümayiş etdirmələri vacibdir. Rusiya prezidenti sentyabrın 3-də Ulan-Batorda bu ölkənin prezidenti Uxnaaqiyn Xurelsux ilə danışıqlar aparıb. Prezidentlər neft məhsulları sahəsində əməkdaşlığa, eləcə də Ulan-Batorda istilik elektrik stansiyasının yenidən qurulması layihəsinin hazırlanmasına dair sazişlər imzalayıblar.
V.VƏLİYEV
